چهارمحال وبختیاری یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های گیاهان دارویی کشور به شمار می‌رود. اگر چه در سال‌های اخیر فرصت‌های بسیاری برای تولید این گونه‌های گیاهی در استان ایجاد شده، اما خام‌فروشی و خشکسالی‌ها چالش‌های برای این حوزه ایجاد کرده است. از آنجاکه این استان مرتفع‌ترین نقطه ایران است و آب و هوایی کوهستانی دارد از نظر پوشش گیاهی و گیاهان دارویی بسیار غنی است. ویژگی‌های طبیعی و اقلیمی چهارمحال و بختیاری، نوع خاک، بارش، دمای هوا و مکان جغرافیایی و ارتفاعات شرایطی را پدید آورده است که این استان را به یکی از مهم‌ترین رویشگاه‌های گیاهان دارویی در کشور تبدیل کرده است. با این حال توجهی به ظرفیت‌های گیاهان دارویی این منطقه نشده و حتی پیشنهاد تبدیل شهرکرد به عنوان شهر خلاق گیاهان دارویی سال‌هاست در حد حرف باقی‌مانده است.
۸۷ درصد مساحت چهارمحال و بختیاری کوهستانی است و بنابر یافته‌های موجود تاکنون بیش از یک‌هزارو ۴۰۰ گونه گیاهی در آن شناسایی شده است که از این تعداد ۴۰۰ گیاه جنبه دارویی، خوراکی و صنعتی دارد و ۲۷ گونه خاص این استان است و در هیچ یک از مناطق دنیا رشد نمی‌کند. رئیس مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی چهارمحال‌و بختیاری در خصوص ظرفیت‌های این استان در حوزه گیاهان دارویی می‌گوید: این استان به سبب در اختیار داشتن گیاهان دارویی نسبت به سطح از غنای خوبی برخوردار است.
حسن جهانبازی ادامه می‌دهد: در حالیکه چهارمحال و بختیاری یک‌درصد از مساحت کشور را در بردارد، اما دارای یک‌هزارو ۴۰۰ گونه گیاهی است که از این تعداد ۴۰۰ گونه خاصیت دارویی و خوراکی دارد و ۲۷ گونه خاص استان است. به گفته این مسئول، چنانچه با برنامه‌ریزی و مطالعه روی کشت گیاهان دارویی کار شود نتیجه بیشتری در این خصوص حاصل می‌شود و می‌توان از کشت گیاهان دارویی ارزش افزوده بسیاری بدست آورد.
پیشنهاد ناسرانجام شهرکرد به عنوان شهر خلاق گیاهان دارویی
تاکنون مسئولان ارشد کشور در سفر‌های خود به چهارمحال و بختیاری بر بهره‌گیری از این ظرفیت قابل توجه تأکید داشته‌اند به طوری که فریبا نظری‌پور کیایی مشاور امور بانوان وزیر کشور دولت دوازدهم در سفر به این استان این نوید را داده بود که با توجه به ظرفیت‌های بالای چهارمحال وبختیاری در حوزه گیاهان دارویی، می‌توان شهرکرد مرکز استان را برای ثبت در یونسکو به عنوان شهر خلاق گیاهان دارویی معرفی کرد.
اما این موضوع تنها در حد یک پیشنهاد باقی‌ماند و پس از آن هیچ نهاد یا دستگاهی برای پیگیری این موضوع اقدامی نکرد. این ظرفیت اگر با سرمایه‌گذاری مناسبی روبه‌رو شود در بهبود شرایط اقتصادی استان که در حال حاضر در رتبه نهم شاخص‌های محرومیت کشور قرار دارد می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. در سال‌های اخیر هم سازمان جهاد کشاورزی و هم اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان نسبت به کشت گیاهان دارویی اقدام کرده و برنامه‌هایی برای بهره‌گیری از این ظرفیت داشته‌اند، اما به گفته مسئولان استان این دستگاه‌ها هنوز در ابتدای راه هستند و برای بهره‌گیری از این ظرفیت باید گام‌های بیشتری برداشته شود.
۲ هزار هکتار زیر کشت گیاهان دارویی
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال و بختیاری از افزایش سطح زیر کشت زمین‌های کشاورزی به کشت گیاهان دارویی در طول پنج سال گذشته خبر داده و می‌گوید: در طول پنج سال اخیر سطح زیر کشت مزارع کشاورزی استان از ۲۰۰ هکتار گیاهان دارویی به ۲ هزار هکتار افزایش یافته است. ابراهیم شیرانی ادامه می‌دهد: از این میزان ۵۶۰ هکتار به گل محمدی، ۵۰۰ هکتار به موسیر، ۳۰۰ هکتار به کشت زعفران و مابقی سطح به کشت گیاهان دارویی نظیر آنغوزه، باریجه، کرفس و برخی گیاهان نشایی نظیر آویشن و نعنا فلفلی اختصاص یافته است.
به گفته این مسئول، برخی گونه‌ها از جمله زیره سبز در دو سال گذشته در شهرستان‌های خانمیرزا و لردگان برای اولین بار در استان به صورت دیم کشت شده که موفق نیز بوده و جایگزین کشت‌های آب‌بر نظیر گندم و جو شده است و درآمد خوبی برای بهره‌برداران داشته است و امسال نیز کشت این گونه را در شهرستان‌های کم‌آب از جمله بروجن و شهرکرد گسترش می‌دهیم. وی می‌گوید: سال گذشته کشت ۲۵۰ هکتار سیاه دانه در شهرستان‌های خانمیرزا و لردگان اجرا شد که در این محصول رتبه دوم را در کشور کسب کردیم و تلاش شده با استفاده از کشت قراردادی انگیزه بیشتری برای کشاورزان برای کشت گیاهان دارویی ایجاد کنیم. شیرانی تصریح می‌کند: چند شرکت دانش بنیان در خصوص تولید نشا‌های مختلف مرتعی و گیاهان دارویی فعال هستند و برای کشت گیاهان دارویی از محصولات این شرکت‌های دانش‌بنیان استفاده می‌شود.
فروش فله‌ای گیاهان دارویی
مدیر امور باغبانی جهادکشاورزی چهارمحال‌و بختیاری نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی را از مهم‌ترین چالش‌های فراروی کشت گیاهان دارویی در استان برشمرده و می‌گوید: اگر صنایع تبدیلی و تکمیلی در استان ایجاد شود بحث بازاریابی و ارزش افزوده این صنعت نصیب استان و از جمله بهره‌برداران می‌شود و کشاورزان انگیزه بیشتری برای کشت این محصولات پیدا می‌کند و به جای کشت‌های آب‌بر به تولید گیاهان دارویی اقدام می‌کنند. وی با بیان اینکه تولیدات گیاهان دارویی در استان به صورت فله‌ای عرضه می‌شود، ادامه می‌دهد: گل محمدی استان برای فراوری به کاشان و یزد ارسال می‌شود و سایر تولیدات گیاهان دارویی استان از جمله سیاه دانه و موسیر نیز به صورت فله‌ای به فروش می‌رسد.
این مسئول تأکید می‌کند: در کشت گیاهان دارویی در ابتدای کار هستیم و اگر صنایع تبدیلی و تکمیلی فراهم شود ظرفیت توسعه این محصولات در استان بسیار بالا است.
وی با اشاره به اینکه ناقص بودن زنجیره تولید سبب می‌شود تا کشت گیاهان دارویی برای کشاورزان اقتصادی نباشد و در نهایت به جای این محصولات به کشت گیاهان آب‌بر گندم و جو روی آورند، خاطرنشان می‌کند: کشت گیاهان دارویی در سه سال اخیر جزو اولویت‌های تخصیص اعتبار بوده است و بودجه مناسبی از اعتبارت تملک دارایی سرمایه‌ای و اعتبارات ملی به این بخش اختصاص داده شده است.
اما جدای از اینکه کشت گیاهان دارویی در این استان با چالش‌های جدی از جمله نبود صنایع تبدیلی و تکمیلی و بسته‌بندی روبه‌رو است و این بخش هنوز برای استان ارزش افزوده و ارزآوری مناسبی به دنبال نداشته و به‌صورت خام فروشی عرضه می‌شود، اما چالش دیگر این حوزه وقوع خشکسالی است که به گفته مسئولان منابع طبیعی کم‌آبی بر ۵۰ درصد برنامه کاشت و توسعه گیاهان دارویی استان تأثیر گذاشته است. به گفته فرامرز مردانی رئیس اداره مراتع اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال و بختیاری خشکسالی و پراکندگی نامناسب بارش‌ها و همچنین تغییر رژیم بارش‌ها از برف به باران سبب شده تا در سال گذشته ۵۰ درصد از برنامه کاشت و توسعه گیاهان دارویی در استان به مرحله اجرا نرسد.
