نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران که به گفته مقام معظم رهبری و فرماندهی کل قوا، نیروی راهبردی است، ناگزیر از ماهیت مأموریت خود، یعنی حضور در محیط سخت و بی‌رحم دریا، نیازمند اتکا به تجهیزات خاصی است. رده‌های مختلفی از شناور‌ها برای تأمین این نیاز‌ها ضمن تنوع مأموریتی مورد نیاز است. در نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران شناور‌های موشک‌انداز سبکی پیش از انقلاب از فرانسه خریداری شده بود که پس از پایان جنگ تحمیلی هشت ساله رژیم بعث عراق علیه ایران به عنوان الگوی ساخت شناور‌های جدید این نیرو انتخاب شد. این پروژه سینا نام گرفت. آخرین محصول این پروژه در دی ماه ۱۳۹۹ به نیروی دریایی ارتش تحویل داده شد.
ناو موشک‌انداز «زره» اولین شناور محصول پروژه سیناست که در جنوب ساخته شده است و قبلاً چهار فروند از این رده به نام‌های پیکان، جوشن، درفش و سپر در ناوگان شمال ساخته و تحویل شد. آزمایش‌های دریایی ناوچه زره و کارکرد عملیاتی سامانه‌های آن در سال ۱۳۹۹ با موفقیت انجام شد تا شناوری که به جز مشابهت در سازه و دو سلاح توپخانه‌ای، در سایر اجزا کاملاً متفاوت از نمونه خارجی و قدیمی است و از تجهیزات بومی و ساخت داخل و از فناوری‌های روز در آن‌ها استفاده شده است.
تاریخچه ساخت بومی شناور‌های موشک‌انداز سبک
۱۲ فروند از این شناور‌ها در گذشته به خدمت نیروی دریایی کشورمان در ناوگان جنوب وارد شد که یقیناً معروفترین آن‌ها ناوچه قهرمان پیکان و پس از آن جوشن است. ناوچه پیکان پس از مشارکت اساسی در خلق حماسه عملیات مروارید در آذر ۱۳۵۹ و ناوچه جوشن در درگیری نابرابر با ناوگان دریایی امریکا در فروردین ۱۳۶۷ همیشه جاوید شدند. در سال ۱۳۸۲، اولین فروند از شناور‌های پروژه سینا ساخت داخل بر اساس نمونه‌های مذکور با نام پیکان، به یاد پیکان جاوید‌شده در دفاع مقدس، در منطقه چهارم نداجا در بندر انزلی به این نیرو تحویل داده شد. به طور کلی پروژه سینا بستر ساخت و آزمایش و به‌کارگیری بسیاری از آخرین تسلیحات و تجهیزات دریایی ساخت کشور بوده است، به عنوان نمونه اولین قبضه توپ دریایی ۷۶ میلیمتری فجر ۲۷ روی شناور موشک‌انداز جوشن که دومین فروند از شناور‌های کلاس سیناست، نصب شد. همچنین سامانه الکترواپتیک و برخی دیگر از اقلام کاربردی‌شده در ناو‌های نظامی ایران را می‌توان برای اولین بار روی شناور‌های این رده مشاهده کرد.
این شناور‌ها با به کارگیری نتایج تحقیقات علمی و پروژه‌های پژوهشی اجرا شده در کشور و با جانمایی مناسب تجهیزات در بخشهای مختلف و سایر عوامل مؤثر، از تعادل شناوری و پایداری بسیار خوبی در دریای مواج برخوردار است و برای آب‌های نزدیک تا ۲۰۰ مایلی یا ۳۲۰کیلومتری مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما امروزه این برد باید با برد تسلیحات موشکی افزوده‌شونده به شناور‌ها جمع زده شود که در ادامه به آن پرداخته می‌شود.
شناور‌های رده پیکان محصول پروژه سینا با ۳۱ خدمه دارای ۴۷ متر طول، عرض ۱/۷ متر و تناژ جابه‌جایی ۲۷۵ تا ۳۰۰ تن بوده، از چهار پیشرانه ۳ هزارو ۵۰۰ اسب بخار نیرو گرفته و به بیشینه سرعت ۳۵ گره دریایی حدوداً برابر با ۶۵کیلومتر بر ساعت میرسند. چهار مولد برق ۱۴۰ کیلوواتی نیز در این شناور‌ها وظیفه تولید توان الکتریکی برای کاربرد‌های مختلف را بر عهده دارند.
چه زیرسامانه‌هایی در شناور موشک‌انداز زره وجود دارد؟
به طور کلی یک شناور رزمی شامل مجموعه متنوعی از زیرسامانه‌هاست؛ تجهیزات رزمی، مخابراتی، رانش، سوخت، لوله‌کشی‌های آب و سوخت و روغن، سیم‌کشی‌ها و کابل‌کشی‌ها، مولد‌های برق که به نوعی نیروگاه‌های فشرده هستند، آب‌شیرین‌کن و مخازن آب، تجهیزات زیستی، اطفای حریق و ده‌ها سامانه دیگر.
بیش از ۱۰۰ سامانه به کار رفته در شناور‌های رده پیکان محصول پروژه سینا که ۶۵ مورد از آن‌ها سامانه‌های اصلی محسوب می‌شود، آخرین دستاورد‌های تثبیت‌شده فناوری بومی در مجموعه‌های دفاعی کشور است که شامل انواع سامانه‌های مراقبت و نظارت الکترونیکی جنگ الکترونیک، ضدجنگ الکترونیک، سامانه ردگیری الکترواپتیک و فروسرخ و دید در شب، رادار‌های سطحی، سامانه‌های ارتباطی امن، سامانه کنترل آتش یکپارچه، نمایشگر‌های دیجیتال و انواع سامانه‌های فریب‌دهنده حرارتی- راداری و اهداف کاذب، سامانه ناوبری، هواشناسی و بسیاری سامانه‌های دیگر است.
شناور موشک‌انداز زره از نظر تجهیزات و برخی جزئیات دیگر از نمونه‌های قبلی ساخته شده در این رده بهتر است. در ناو زره بیش از ۸۰ درصد تجهیزات و سامانه‌ها نسبت به قبل بهینه‌سازی یا بومی‌سازی شده است. از جمله پیشرفتهای زره در مقایسه با چهار شناور هم‌رده ساخت داخل در ناوگان شمال، مخابرات امن یکپارچه ساخت داخل و نسل جدید است که می‌تواند در تمامی باند‌ها و فرکانس‌ها چه به صورت صدا و چه دیتا کاملاً رمز شده ارسال و دریافت کند. سامانه مخابراتی شناور موشک‌انداز زره امکان برقراری ارتباط امن با واحد‌های هوایی، سطحی، زیرسطحی و ساحل را حتی در شرایط جنگ الکترونیک برقرار می‌کند.
سامانه الکترواپتیکی پیشرفتهای که روی پل فرماندهی ناو‌های نظامی ایرانی مشاهده می‌شود، پایدار شده با ژیروسکوپ، دارای دو درجه آزادی حرکتی و دارای امکان هماهنگی با تسلیحات و یکپارچگی با دوربینهای حرارتی، مسافتیابهای لیزری و نرمافزارهای تحلیل تصویر است.
زره نسبت به نمونه‌های ساخته‌شده در شمال موتور قوی‌تری دارد و تجهیزات و رادار بهتر و به‌روزتری روی آن نصب شده است. این ناو قابلیت کشف، شناسایی و درگیری اهداف سطحی دشمن را دارد و می‌تواند ۴۰ هدف سطحی را در رصد خود داشته باشد و همزمان با چهار هدف سطحی درگیر شود. سامانه کنترل آتش شناور رزمی زره کاملاً ایرانی است و قابلیت مقابله با جنگ الکترونیک را در سطح بالایی دارد.
باز شدن پای سامانه کنترل آتش پیشرفته «ثامن»
به محیط رزم
این سامانه کنترل آتش با نام ثامن قابلیت کشف و ردیابی اهداف سطحی و هوایی را به طور همزمان و نیز به صورت پسیو یا غیرفعال دارد. قابلیت دریافت و نمایش اطلاعات از حسگر‌های مختلف شامل رادار و اپتیک، جست‌وجو و ردگیری اهداف در یک محدوده زاویه‌ای مشخص و زوایای عمودی، تخصیص اطلاعات اهداف به تسلیحات مختلف موجود روی شناور، افزایش قدرت تفکیک و وضوح اهداف مختلف، قابلیت تصحیح خطای تیراندازی با توپخانه روی هدف به صورت خودکار، امکان آتشباری روی اهداف ساحلی به صورت مستقیم و غیرمستقیم، برخورداری از سکوی پایدار‌شده، رادوم بدون اتلاف انرژی، افزایش قابلیت اطمینان سامانه، افزایش توان جنگ الکترونیک با تغییر پلاریزاسیون و گیرندگی، استفاده از ۹ تکنیک مختلف برای افزایش قابلیت‌های ضدجنگ الکترونیک در ردگیری اهداف هوایی و امکان ایجاد اهداف مجازی برای تمرین خدمه از جمله ویژگی‌های این سامانه است.
تسلیحات متنوع شناور رزمی زره
تسلیحات اصلی شناور موشک‌انداز زره شامل دو قبضه توپ و چهار موشک کروز ضدکشتی است که تعدادی موشک دوش پرتاب میثاق با برد پنج کیلومتر و تیربار ۷/۱۲ میلیمتری نیز سایر تسلیحات آن را تشکیل می‌دهند. یک قبضه توپ ۷۶ میلیمتری تمام خودکار فجر ۲۷ در سینه ناو (قسمت جلو) با نرخ آتش ۱۲۰ گلوله در دقیقه و بیشینه برد ۱۷کیلومتر، برد ۱۲کیلومتر بر ضداهداف سطحی و ۷کیلومتر بر ضداهداف هوایی توپ اصلی این شناور است. مشابه این سلاح هم اکنون در کشور‌های مختلف دنیا از جمله امریکا نیز استفاده می‌شود. توپ ۴۰ میلیمتری فتح ۴۰ با میزان شلیک ۳۰۰ گلوله بر دقیقه، برد مؤثر ۴ هزارمتر علیه اهداف هوایی و ۶ هزارمتر علیه اهداف دریایی و زمینی و برد نهایی ۱۲کیلومتر سلاح دیگر شناور‌های رده پیکان است که در پاشنه یا انتهای ناو نصب شده است.
دو جایگاه پرتابگر دو فروندی موشک‌های کروز که می‌تواند از موشک نور با برد ۱۲۰ کیلومتر تا قدیر با برد ۳۰۰کیلومتر را به کار بگیرد، در میانه عرشه این شناور کار گذاشته شده است. موشک قدیر از رادار، جنگ الکترونیک و سامانه ناوبری پیشرفتهای برخوردار بوده و دارای سرجنگی حدود ۱۷۵ کیلوگرمی و سرعت حدود ۷/۰ ماخ است.
روند بهبود تجهیزات و بهسازی سامانه‌ای که در چهار فروند شناور محصول پروژه سینا در ناوگان شمال اجرا شده است، در ناو زره ادامه یافته است و در آینده نیز تعداد دیگری از این رده رزمی در جنوب ساخته می‌شود، سپس ناوچه‌های رده پیکان یا پروژه سینا وارد فاز جدیدی شده که بسیار پیشرفته‌تر بوده و با عنوان سینا تیپ ۳ عملاً یک رده جدید محسوب می‌شود. هر چند از زمان شروع ساخت شناور زره در سال ۹۱ تا سال ۹۹ که تحویل آن صورت گرفته است، به دلیل مشکلات مختلف ساخت آن طول کشیده، اما در ناوگان شمال کل زمان ساخت تا تحویل آخرین شناور این رده یعنی سپر ۵/۲ سال بیشتر نشده است. این امر نشان می‌دهد در صورت حمایت کافی، سرعت پروژه‌های ساخت شناور در کشور به میزان چشمگیری قابل افزایش است.
۲ هزارو ۷۰۰کیلومتر مرز آبی کشور، ایجاد مناطق عملیاتی جدید در جنوب و در آینده جایگزین کردن شناور‌های رزمی قدیمی با نمونه‌های پیشرفته و جدیدتر داخلی، لزوم ساخت تعداد بیشتری از این رده شناور‌ها را آشکار می‌سازد. این شناور‌ها می‌توانند بار کاری ناو‌های بزرگ‌تر را در محدوده‌های سرزمینی و آب‌های نزدیک کاملاً بر عهده گیرند و دست نیروی دریایی را برای اعزام ناوگروه‌های بیشتر به آب‌های آزاد بازتر کنند.
