روسیه و چین روز ۱۵ مهر (۷ اکتبر) با انتشار بیانیهای مشترک اعلام کردند فعالیتهای بیولوژیک امریکا در خارج از خاک این کشور خطرات جدی برای امنیت ملی آنها ایجاد میکند و به امنیت مناطق آنها آسیب خواهد زد. این بیانیه در نشست اولین کمیته مجمع عمومی سازمان ملل متحد درباره مسائل مربوط به منع گسترش سلاحهای بیولوژیکی اعلام و منتشر شد و در آن گفته شد که بیش از ۲۰۰ آزمایشگاه بیولوژیکی امریکا در خارج از خاک این کشور به گونهای مبهم و غیرشفاف فعالیت میکنند. این بیانیه که از سوی «گنگ شوانگ» معاون نماینده دائم چین در سازمان ملل متحد خوانده شد، تأکید دارد که فعالیت مبهم آزمایشگاههای بیولوژیک امریکایی این سؤال را در جامعه بینالمللی ایجاد کرده که آیا این فعالیتها مطابق با کنوانسیون سلاحهای بیولوژیکی صورت میگیرد یا خیر؟
تخلف از کنوانسیون
هشدار روسیه و چین در باره خطرات و تهدیدات جدی ناشی از آزمایشگاههای بیولوژیک امریکا در نقاط مختلف جهان به ویژه در جوار این دو کشور، نشانگر بیاعتنایی واشنگتن به حیات انسانی در کره زمین و نیز تلاش مستمر آن به منظور ساخت تسلیحات کشتار جمعی است. به رغم اینکه امریکا عضو «کنوانسیون تسلیحات بیولوژیک» است که در سال ۱۹۷۲ تصویب شده و از سال ۱۹۷۵ به اجرا در آمده است، اما عملاً از پیشگامان توسعه انواع مختلف این تسلیحات غیر انسانی محسوب میشود. هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه وقت امریکا روز ۵ دسامبر ۲۰۱۱ در کنفرانس بازبینی کنوانسیون تسلیحات بیولوژیکی در سوئیس گفت: «امریکا امیدوار است که حساسیت بیشتری در تلاش بینالمللی برای کنترل تسلیحات بیولوژیک بهوجود آید.» اظهار نگرانی ایالات متحده از اشاعه تسلیحات بیولوژیکی برای انحراف افکار عمومی و به منزله سرپوشی برای فعالیتهای خود است.
آزمایشگاههای خارجی
دولت امریکا علاوه بر در اختیار داشتن دهها آزمایشگاه بیولوژیکی بزرگ در داخل خاک خود، در سالهای اخیر توجه خاصی به توسعه آزمایشگاههای تسلیحات بیولوژیک در خارج داشته است. در چند دهه گذشته امریکا شبکه گستردهای از آزمایشگاههای بیولوژیکی در مناطق مختلف دنیا از اروپا گرفته تا آفریقا و جنوب شرق آسیا را ایجاد کرده است. با توجه به اهمیت استفاده از عوامل بیولوژیک و برنامه گسترده واشنگتن در این زمینه، برخی برآوردها تعداد این آزمایشگاهها را بیش از ۲۰۰ آزمایشگاه بیولوژیکی در سراسر جهان اعلام میکنند. واشنگتن در واقع برای جلوگیری از وقوع فجایع بیولوژیکی در امریکا که قبلاً موارد مختلفی از آن رخ داده، این آزمایشگاهها را به خارج از خاک امریکا انتقال داده است. اصلیترین آزمایشگاههای بیولوژیک نظامی امریکا که توان تولید ویروس را دارند، «آزمایشگاههای درجه ۴» هستند که بالاترین سطح ایمنی را دارند. به گفته «نیکلای پاتروشف» دبیر شورای امنیت روسیه، پنتاگون در حال ساخت و احداث آزمایشگاههای بیولوژیکی در سراسر جهان است. این آزمایشگاهها برای ساخت سلاحهای بیولوژیکی راهاندازی شده و اتفاقی که به شدت نگران کننده است.
به طور کلی در چند دهه گذشته امریکا شبکه گستردهای از آزمایشگاههای بیولوژیکی در مناطق مختلف دنیا از اروپا گرفته تا آفریقا و جنوب شرق آسیا را تشکیل داده است. در فضای پساشوروی امریکا آزمایشگاههایی در کشورهای «اوکراین»، «گرجستان»، «ازبکستان»، «آذربایجان» و «قزاقستان» ایجاد کرده است. غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل ایران در مارس ۲۰۲۰ گفت در اطراف ایران، روسیه و چین نزدیک به ۲۵ آزمایشگاه سطح ۴ امریکا در قالب یک برنامه همکاری بیولوژیک با محوریت امریکا وجود دارد که فعالیتهای مخفیانه و خارج از نظارت دستگاههای بینالملل انجام میدهند. این آزمایشگاهها قادرند ویروسها را دستکاری و آن را به سلاح بیولوژیک تبدیل کنند.
محل استقرار این آزمایشگاهها به ویژه آن دسته که در کشورهای نزدیک به روسیه و چین قرار گرفتهاند در واقع برای ایجاد تهدیدات بیولوژیکی علیه دو رقیب اصلی بینالمللی امریکا صورت گرفته است. مسکو پیش از این اقدام امریکا در ساخت آزمایشگاههای بیولوژیکی درگرجستان را نقض تمام کنوانسیونهای بینالمللی و تهدیدی برای مسکو و پکن اعلام کرده است. «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اواسط آوریل ۲۰۲۰ تأکید کرد وجود آزمایشگاههای بیولوژیکی امریکا در سایر کشورها از جمله در خاک گرجستان و نزدیک مرزهای روسیه میتواند باعث گسترش عوامل بیماریزای خطرناکی در جهان شود.
تهدیدات علیه چین و روسیه
طبق گزارشها در اطراف مرزهای چین در قزاقستان، قرقیزستان، لائوس، ویتنام، تایوان، کره جنوبی، فیلیپین، تایلند، مالزی و حتی افغانستان و پاکستان، ۲۵ آزمایشگاه بیولوژیک امریکا فعال هستند. امریکا هم چنین توجه خاصی به احداث و فعالیت این آزمایشگاهها در کشورهای همسود (کشورهای استقلال یافته پس از فروپاشی شوروی) و در کشورهای مجاور روسیه دارد. تحقیقات انجام شده در این تأسیسات مدتهاست از مرزهای حوزه پزشکی فراتر رفته و دارای ماهیتی کاملاً نظامی است. ایجاد چنین آزمایشگاههایی توسط پنتاگون در نزدیکی مرزهای روسیه علاوه بر مخدوش کردن ایمنی بیولوژیکی منطقه، برای واشنگتن مزایای زیادی دارد. نخست اینکه امریکا فرصت مییابد تحقیقات بیولوژیکی خود را در خارج از مرزهای امریکا بدون اینکه شهروندانش به مخاطره بیفتند انجام دهد. دوم اینکه امریکا با این اقدام توافقنامههای بینالمللی را نقض میکند و اهمیتی به کنوانسیون سال ۱۹۷۲ مبنی بر ممنوعیت ساخت و کاربرد سلاحهای بیولوژیکی نمیدهد. امریکا به طور مداوم مکانیسم مد نظر روسیه در باره ممنوعیت ساخت سلاحهای بیولوژیکی را نادیده میگیرد و از امضای آن خودداری میکند. این کنوانسیون در سال ۲۰۰۱ توسط مسکو تدوین شد و براساس آن فعالیت در زمینه تسلیحات بیولوژیکی در خارج از کشور ممنوع است. سوم اینکه در هر منطقهای که چنین آزمایشگاههایی ایجاد شود، امکان از بین رفتن میکرو ارگانیسمهای مفید و باکتریهای مفید برای محیطزیست میرود و به حیات وحش و زیست بوم منطقه آسیب جبرانناپذیری وارد خواهد شد و نهایتاً اینکه امریکا میتواند آزمایشات بیولوژیک خود را در مناطق ممنوعه انجام دهد.
در واقع ایالات متحده در راستای اهداف غیر انسانی، به هر طریق ممکن فعالیتهای بیولوژیک خود را در کشورهای همسود متمرکز کرده است. ولادیمیر پوتین، رئیسجمهور روسیه بر این مسئله تأکید کرده که ممکن است توسعه مجموعه هدفمندی از عوامل بیولوژیکی در کشورهای همسود، به ویژه در مجاورت روسیه با ایجاد سلاحهای بیولوژیکی جدید مرتبط باشند که میتوانند تأثیرات مخربی برای مردم روسیه و این کشورها داشته باشند. «ایگور نیکولین» کارشناس تسلیحات غیر متعارف با اشاره به اینکه کشورهای همسود باید با تهدیدات بیولوژیکی که ایالات متحده به وجود آورده است، مقابله کنند، میگوید: «جایی که آزمایشگاههای امریکایی به وجود آمده است، بیماریهای مختلف بلافاصله گسترش یافتهاند.»
جمعبندی
ایجاد چنین آزمایشگاههایی توسط پنتاگون در نزدیکی مرزهای روسیه و چین، علاوه بر مخدوش کردن ایمنی بیولوژیکی منطقه و ایجاد تهدیدات زیستی، به معنای نقض آشکار توافقنامههای بینالمللی به ویژه کنوانسیون سال ۱۹۷۲ مبنی بر ممنوعیت ساخت و کاربرد سلاحهای بیولوژیکی است. نقض گسترده رویههای مربوط به امنیت بیولوژیکی توسط امریکا سالهاست رخ میدهد و این مسئله تهدید مهمی علیه مردم جهان است، اما هیچ مجازاتی برای این کار در نظر گرفته نشده و جامعه جهانی نیز در برابر این فعالیتهای مخرب بیولوژیکی ایالات متحده سکوت پیشه کرده است.