عمده پرداخت یارانه کالاهای اساسی برای واردات شش قلم به همراه بخشی از واردات دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی است که در سال جاری ۲/۵ برابر بودجه دولت برآورد شده است و با وجود گذشت ۱۱ سال از اجرای قانون هدفمندی یارانهها با اهدافی که اصلاح نظام یارانهای از اهم آن بود، به دلایلی از جمله عدم اجرای صحیح قانون، گزارشهای رسمی دولت و دستگاههای نظارتی نشان از رشد عجیب یارانههای پنهان دارد، به طوری که سال گذشته بیش از هزارو۶۰۰هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت شده که ۵/۲ برابر بودجه عمومی دولت است.
قانون هدفمندی یارانه به منظور هدفمندشدن پرداخت یارانهها در سال ۸۹ توسط دولت احمدینژاد پیگیری و در مجلس تصویب شد. براساس این قانون قرار بود یارانههای انرژی (بنزین، گاز، آب و برق) نان و سایر یارانههای صنعت غذایی هدفمند و در یک دوره پنجساله به تدریج حذف شود. در مقابل دولت ماهانه به هر فرد ایرانی ۴۴ هزار و ۵۰۰ تومان پرداخت کند. متأسفانه با بروز تحریمها در سال بعد، اجرای قانون متوقف شد. اکنون ۱۱ سال از اجرای قانون هدفمندی یارانهها میگذرد، اما این قانون که قرار بود به تقویت قدرت خرید طبقه متوسط و ضعیف جامعه منجر شود به محلی برای هدررفت منابع ریالی و ارزی تبدیل شد.
البته اواسط شهریور ماه نمایندگان مجلس موضوع رفراندوم حذف یارانهها را در دستور کارخود قرار دادند. اگر این طرح به تصویب میرسید حذف یارانه های پنهان و آشکار به رفراندوم گذاشته میشد. این طرح در میانهراه رها شد، زیرا اقناع افکار عمومی درباره اهداف طرح و تضامین اجرای واقعی آن نیاز به زمان داشت و طرح آن به مصلحت نبود.
۴۶ درصد نقدینگی یارانه پنهان پرداخت شد
در روزهای اخیر، گزارش اخیر دیوان محاسبات از تفریغ بودجه ۱۳۹۹ از آمار تازهای رونمایی کرده که در مقایسه با وضعیت منابع در سایر بخشها قابلتأمل است. بر اساس این گزارش در سال ۱۳۹۹ حدود ۶۰۳ هزاروهزار میلیارد تومان تحت عنوان یارانههای پنهان در چند بخش به کالاهای اساسی، پنج فرآورده نفتی و سوخت هوایی، گاز طبیعی، برق و آب پرداخت شدهاست.
این رقم زمانی قابلتأملتر میشود که نشان میدهد ۵/۲ برابر بودجه عمومی دولت در سال گذشته یارانه پنهان پرداخت شده و در مقایسه با حجم سنگین نقدینگی، ۴۶ درصد نقدینگی سال گذشته بودهاست.
۲۰۲ هزار میلیارد برای کالاهای اساسی
جزئیات پرداخت یارانههای پنهان حاکی از آن است که در سال ۱۳۹۹، ۲۰۲ هزار و ۷۶۵میلیارد تومان بابت کالاهای اساسی یارانه پرداخت شدهاست.
در این رابطه، لازم به یادآوری است که عمده پرداخت یارانه کالاهای اساسی مربوط به تأمین ارز ۴هزارو۲۰۰ تومانی برای واردات شش قلم به همراه بخشی از واردات دارو، تجهیزات و ملزومات پزشکی است که در سال جاری و بر اساس قانون بودجه ۸ میلیارد دلار برای واردات این اقلام با ارز ترجیحی پیشبینی شدهاست. از سویی ۴۰۰ هزار و ۵۶میلیارد تومان یارانه بابت پنج فرآورده اصلی و سوخت هوایی پرداخت شدهاست.
گاز در صدر یارانههای پنهان
دیگر یارانه پنهان پرداختی دولت مربوط به گاز طبیعی با ۹۸۰ هزار و ۳۵۹ میلیارد تومان است که بالاترین حد پرداخت یارانه پنهان در سال گذشته را به خود اختصاص دادهاست. دولت در حوزه برق ۱۲ هزار و ۱۵۰ میلیارد تومان و آب ۷هزارو۸۵۰ میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت کردهاست. این حجم سنگین یارانههای پنهان در حالی سالها در اقتصاد ایران در حال پرداخت است که دولت از سویی با کسری سنگین بودجه مواجه بوده و از سوی دیگر همواره بحث رانت و فساد موجود در پرداخت یارانههای پنهان مطرح بودهاست، اما اقدام اصلاحی جدی از سوی دولت و مجلس انجام نشدهاست. این در شرایطی است که طبق گزارش حدود سه سال گذشته سازمان برنامه و بودجه پرداخت یارانههای پنهان سالانه حدود ۹۰۰ هزار میلیارد تومان بوده که البته حجم بالایی از آن به دهکهای بالای درآمدی اختصاص داشتهاست.