سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: سیدجعفرهاتف الحسینی، نویسنده و پژوهشگری است که چندی قبل با کتاب «میسیولوژی اجتهاد تبشیری کلیسا» در جشنواره علامه حلی برگزیده کتاب سطح ۴ شده است. این نویسنده جوان چندین جلد کتاب درباره تبشیرشناسی روش مسیحیت دارد که به تفصیل شیوههای تبشیریان و نفوذ فرهنگی آنها را مورد مطالعه و تحقیق قرار داده است. «جوان» در همین ارتباط با وی گفتگو کرده است.
چه شد وارد بحث میسیولوژی یا تبشیرشناسی شدید؟ واقعاً این رشته چقدر در ایران قدمت دارد و دارای اهمیت محسوب میشود؟
برای درک اقدامات میسیونرها مطالعه کردم تا به نام علم جدیدی موسوم میسیولوژی رسیدم. با مطالعه میسیولوژی فهمیدم تبشیر مسیحیت یک شبکه پیچیده علمی است که برای درک مدلهای تبشیری نیاز به جامعهشناسی و روانشناسی دارد و این آغاز مطالعه جدیدم بود.
چه مؤسساتی برای این پژوهش کمک کردند؟
انجام کارهای جدید خیلی سخت است چراکه برای اثبات این علم برای مدیران توان بیشتری از پژوهش نیاز است. حدود دو سال دنبال حمایت مراکز بودم، ولی هیچ مؤسسهای عملاً وارد حمایت از پژوهش نشد، به این نتیجه رسیدم خودم این پژوهش را آغاز کنم و دنبالش را بگیرم و خدارا شکر به نتیجه رسید.
در بحث میسیولوژی چند سر فصل داریم؛ الهیات ملکوت خداوند و زمینهمندسازی و پلزنی قرآنی این مبحث یک رویکرد پستمدرن در تبشیر است که بسیار تخصصی است. انتقاد من با استناد به منابع میسیولوژی است. در گفتوگوی اسلام و مسیحیت باید به هویت و فرهنگ جامعه اسلامی احترام گذاشت و توجه داشت، بدون آنکه بخواهیم تغییرات زیر پوستی در اسلام داشته باشیم.
رابطه اسلام و مسیحیت را در زمان کنونی چگونه ارزیابی میکنید؟
دوستانه، ارتباط اسلام و مسیحیت در دوره درخشان خود است، اما این رابطه دوستانه باید در سطح هویت و فرهنگ ادامه یابد، همچنین باید اختلافات دینی، هویتی و فرهنگی هر جامعه مورد احترام باشد تا زندگی مسالمتآمیز به صورت واقعی انجام شود.
به نظر شما موضوع کلیسای خانگی در همین مدلها میگنجد؟
کلیسای خانگی از مدلهای قویای است که نه تنها در ایران، بلکه در چین و بیشتر کشورهای اسلامی استفاده میشود. این مدل بسیار کمهزینه برای کلیساهای خارجی است. اصل کلیسای خانگی بر توان اجتماعی مسیحیت تبشیری بومی بنیان گذاشته شده، یعنی کلیسای خانگی یک شبکه مردمی مسیحی است که این شبکه به صورت عضویاب در حال گسترش است. برعکس نظر بیشتر مدیران، اعمال فشار خصومت بر شبکههای مردمی مسیحی باعث قدرتمند شدن آنها میشود، به این خاطر که اصل جامعهشناسی سرمایه اجتماعی در آن رعایت شده است. تنها راه مقابله با گسترش کلیسای خانگی فقط توانمند کردن انجمنهای جهادی اسلامی است، یعنی مردم مسلمان خودشان دلسوزانه تلاش کنند افراد جذب شده به مسیحیت به اسلام بازگردند، چون دین دعوتکردنی است و در آن اجبار نیست. جنبشهای مسیحی با مدیریت مدیران از پشت میز انجام نمیگیرد و نگاه مرسوم کارمندی به این مسئله فقط ضربه میزند. باید سازمانهای اسلامی فقط در زمینه مدلنویسی و یادگیری طریقه برخورد دوستانه با نوکیشان مسیحی برای دعوت به اسلام فعالیت کنند.
به نظر شما در مصادیق فرهنگی کدام ابزارهای نفوذ فرهنگی مورد غفلت قرار گرفته است؟
آنچه در ایران اتفاق میافتد بر اثر دو اتفاق مهم است؛ مدلهای قوی نفوذ دشمن عامل مهمی در تهاجم فرهنگی است، اما اشتباهات در رصد و شناخت موضوع باعث شده است نتوانیم با نفوذ مقابله صحیح داشته باشیم. بیشتر اقدامات نفوذ در قالب چارچوب فرهنگی است، پس باید گفت زمین بازی فرهنگ است. خود فرهنگ شرایطی دارد مثلاً حجاب و بیحجابی هر دو فرهنگ است. همان طور که اقدامات دشمن در چارچوب اقدامات فرهنگی است باید برای ترویج حجاب از اقدامات فرهنگی استفاده کرد. مقابله با بیحجابی خارج از چارچوب فرهنگی باعث شکست میشود چراکه فرهنگ ماهیت خاصی دارد. اینکه تیمهای نفوذ دشمن غالباً جامعهشناس، روانشناس، انسانشناس و زبانشناس هستند، دلالت میکند به اینکه مدلهای نفوذ همه در چارچوب علمی و کلاسیک است.
به نظر شما مدلهای کاربردی میسیولوژی برای تبلیغ اسلام مفید است؟
علم به رابطهها و قوانین دنیای کنونی میپردازد و این قوانین حاصل حکمت خداوند بزرگ است، پس میتوان از این علل برای اهداف اسلامی استفاده کرد. مدلهای میسیولوژی به شیوههای ارتباطی انسانها با توجه به فرهنگ هر جامعه دقت دارد و رویکرد علوم روز را برای کشف رابطههای ارتباطی استفاده میکند.
به نظر شما مهمترین فاکتور فرهنگی نفوذ در ایران چیست؟
سالهاست بیشتر مراکز صحبت از نفوذ و تهاجم فرهنگی میکنند، ولی هنوز متن کلاسیک در باب تهاجم فرهنگ نداریم. مهمترین فاکتور نفوذ در ایران نشناختن دقیق شیوههای نفوذ است. در هر دهه بنا به شرایط مدل نفوذ تغییر میکند ولی هنوز ما به دنبال شیوههای منقرض شده نفوذ در ایران هستیم. در کتاب «کریسلام» من از نفوذ ساختاری و هویتی صحبت کردهام که دشمنان در دهههای اخیر تلاش به دوهویتی کردن جامعه اسلامی دارند تا فقط نام اسلام باقی بماند و اسلام از درون نابود شود.
آینده را چگونه ارزیابی میکنید؟
تغییر فرهنگ یک مدل قدیمی برای سلطه بر جوامع اسلامی بوده است. آنچه اکنون با نام تهاجم فرهنگی روبهرو هستیم فقط موج فرهنگی گذشته است. فرهنگ مثل بهمن کوهستان است، با یک عامل این بهمن ایجاد میشود ولی هر چه بهمن به پایین کوه میرسد بزرگتر میشود. الان فقط ما با امواج فرهنگی از گذشته روبهرو هستیم.
کتاب «نقدی بر جنبش اینسایدر» از شما چه جنبشی را بررسی میکند؟
در کتاب یک روش جدید از تهاجم فرهنگی زمان حال را بررسی کردهام. مدل گذشته تغییر فرهنگ در جوامع اسلامی جواب لازم را به دشمنان نداد. در مدل جدید موسوم به جنبش اینسایدر (Insider movement) فرهنگ جامعه تغییر نمیکند بلکه هویت جامعه مورد هجمه قرار میگیرد. رابطه فرهنگ و هویت بسیار ساختاری است، هویت اساس ساختارهای اجتماعی است، به زبان ساده در این مدل قلب جامعه اسلامی یعنی هویت اسلامی مورد هجمه قرار گرفته است. جنبش اینسایدر خطرات بیشتری از تغییر فرهنگ (تهاجم فرهنگی) دارد. برای مقابله با رویکرد جدید نفوذ باید دقت زیادی داشت تا تمام زوایای مدلهای نفوذ شناسایی شود.
برای مبارزه با نفوذ چه کار اساسی میتوان انجام داد؟
یکی از اقدامات اساسی، پژوهشهای میسیولوژی برای تدوین این علم است. با تدوین اصول میسیولوژی میتوان با بومیسازی آن، علم تبلیغشناسی اسلامی را نوشت. شناخت مدلهای نفوذ و رصد دقیق نفوذ کمک میکند تا نسلهای آینده با قدرت از اسلام دفاع کنند. این اقدام برکات خوبی خواهد داشت. ورود علمی در این موضوع کمک خواهد کرد در هر زمان و مکان با علم اقدام کنیم.