سرویس اقتصادی جوان آنلاین: جذب سرمایهگذاری، تولید و صادرات از اهداف اصلی مناطق آزاد، خصوصاً در کشورهای در حال توسعه محسوب میشود که بدون تحقق آنها، نمیتوان منطقه آزادی را موفق دانست و با تحقق آنها، سایر اهداف نظیر اشتغال و توازن منطقهای شکل خواهد گرفت. در غیر این صورت، ایجاد توسعه نسبی از محل واردات و خردهفروشی اقلام خارجی (کالای همراه مسافر) به منظور ایجاد اشتغال و جذب گردشگران داخلی، در تضاد با مناطق آزاد موفق جهانی است، زیرا آثار سوء آن از قبیل کوچک کردن بازار تولیدات ملی و واردات بیرویه، گریبانگیر اقتصاد ملی خواهد شد. این مناطق در ایران با نزدیک به سه دهه فعالیت نتوانستهاند آنچنان که مورد انتظار قانونگذار بوده به اهداف افزایش صادرات، انتقال فناوری و جذب سرمایه گذاری خارجی دست یابند. اگرچه در بعد توسعه منطقهای و محرومیتزدایی برخی اقدامهای مثبت انجام شده است.
سهم ۴ درصدی مناطق آزاد از اشتغال طی ۶ سال
طبق اطلاعات جمعآوری شده در گزارش مرکز پژوهشهای مجلس، عملکرد مناطق آزاد ایران طی سالهای ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۸ نشان میدهد سهم این مناطق (با لحاظ صادرات خدمات) از صادرات غیرنفتی کشور حدود یک درصد، از میزان تولید حدود یک درصد، از تعداد واحدهای تولیدی فعال کمتر از ۳ درصد، از جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی حدود ۱۰ درصد و از اشتغالزایی کل کشور حدود ۴ درصد است. میزان واردات کالا از طریق مناطق آزاد نیز حدود دو برابر صادرات کالا از این مناطق به خارج از کشور است. شایان ذکر است، وسعت مناطق آزاد بیش از سه برابر وسعت شهرکها و نواحی صنعتی کشور بوده، اما میزان اشتغال در شهرکهای صنعتی بیش از سه برابر اشتغال در مناطق آزاد کشور است.
کسری تراز تجاری ۷۳۳ میلیون دلاری ارمغان ۸ ساله مناطق
عملکرد اقتصادی مناطق آزاد نشان میدهد که بهطور متوسط طی سالهای ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۸ حدوداً ۷۱۷ میلیون دلار کالا از مناطق آزاد به خارج صادر و هزار و ۴۵۰ میلیون دلار کالا وارد این مناطق شده است و در نتیجه تراز تجاری مناطق آزاد طی سالهای مورد بررسی به طور متوسط دارای ۷۳۳ میلیون دلار کسری بوده است.
همچنین متوسط سرمایهگذاری خارجی در مناطق آزاد طی سالهای مورد اشاره، حدوداً ۲۴۳ میلیون دلار و در سرزمین اصلی ۲ هزار و ۳۱۴ میلیون دلار بوده که نشاندهنده عدم موفقیت مناطق آزاد در رسیدن به اهداف اصلی تأسیس این مناطق است. همچنین این مناطق سهم اندکی در تجارت خارجی کشور دارند، به طوری که نسبت حجم تجارت خارجی در مناطق آزاد نسبت به سرزمین اصلی بهطور متوسط طی سالهای ۱۳۹۲ الی ۱۳۹۸ حدوداً ۲ /۳ درصد بوده است. شاخصهای دیگر نیز نشاندهنده وضعیت مطلوب در عملکرد این مناطق نیست.
رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام اسفندماه سال گذشته در کرمانشاه تأکید کرده بود: افزایش نامتوازن و غیرمنطقی مناطق آزاد و ویژه اصلاً به مصلحت کشور نیست و آسیبهایی را به همراه دارد. تغییر رویکرد برخی از این مناطق از صادرات به واردات و تغییر کاربری اراضی واقع در این مناطق دو معضل جدی پیشروی مناطق آزاد و ویژه است. بهرغم گزارش فوق و مخالفتهای کارشناسان روز گذشته ایجاد هفت منطقه آزاد جدید به تصویب رسید.
در این خصوص حجتالاسلام غلامرضا مصباحیمقدم در مصاحبه اختصاصی با خبرگزاری صداوسیما افزود: پرونده هشت منطقه آزاد تجاری- صنعتی در استانهای گلستان (اینچهبرون)، ایلام (مهران)، اردبیل (اردبیل)، سیستان و بلوچستان (سیستان)، کردستان (بانه ـ مریوان)، هرمزگان (جاسک)، بوشهر (بوشهر) و کرمانشاه (قصر شیرین) در جلسه دیروز مجمع بررسی شد که به غیر از منطقه جاسک در استان هرمزگان با تأسیس هفت منطقه آزاد جدید موافقت شد و مجمع آن را مصوب کرد. وی گفت: برای احداث منطقه آزاد اردبیل، مجلس چهار نقطه را در نظر گرفته بود که مجمع با تأسیس منطقه آزاد در یک نقطه، آن هم با انتخاب دولت خبر داد.
مصباحیمقدم افزود: در تصویب مناطق آزاد جدید همه ملاحظات مربوط، رعایت و ضعفهای مناطق آزاد قبلی اصلاح شد، ضمن اینکه قانون مناطق آزاد نیز در مجلس شورای اسلامی در دست بررسی است. وی افزود: تمام زمینهایی که در محدوده منطقه آزاد در نظر گرفته شده دولتی است؛ بنابراین شایعه شکلگیری بورسبازی زمین هم رد میشود.