سرویس ایران اقتصاد آنلاین: میدان آزادگان جنوبی یکی از بزرگترین میادین نفتی جهان است که از سال ۷۶ تا به امروز، روند توسعه آن آغاز شده و قرار بود روزانه ۶۰۰ هزار بشکه نفت تولید کند، اما به دلیل سوءمدیریتهای عجیب و شگفتانگیز، میزان تولید آن کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز است. ۲۳ سال زمان برای تولید این میزان نفت از میدانی که میتوانست بزرگترین تولیدکننده نفت کشور باشد، به خوبی نشان میدهد وزارت نفت در بهرهگیری از ظرفیتهای مهم این صنعت عملکرد بدی داشته است.
داستان غمانگیز
سال ۱۳۷۶ بود که رئیسجمهور وقت به ژاپن سفر کرد و در حاشیه این سفر، موضوع توسعه میدان آزادگان توسط شرکت اینپکس جدیتر شد. اینپکس ژاپن که تا آن روز هیچ سابقهای در بالادست صنعت نفت نداشت، مذاکرات انحصاری را در پیش گرفت، به طوری که طبق تفاهم انجام شده، این میدان تنها توسط اینپکس باید توسعه مییافت. مذاکرات میان طرفین حدود ۳۶ ماه به طول انجامید تا پس از ارائه طرح توسعه اولیه میدان توسط ژاپنیها، سال ۱۳۸۰ قرارداد امضا شد و در اسفند همان سال قرارداد نافذ شود.
از ابتدای سال ۸۱ تا روی کارآمدن دولت نهم، هیچ اقدام مهمی از سوی ژاپنیها صورت نگرفت و شرکت ملی نفت هم از ظرفیتهای قراردادی خود برای معطلی چندساله استفاده نکرد. در دوره اصلاحات ژاپنیها خواستار افزایش سقف قرارداد شدند که مذاکراتشان با وزارت نفت بینتیجه باقی ماند. هشت سال وقتکشی وزارت نفت در آن دوره موجب شد تا سهام اینپکس در آزادگان جنوبی با تصمیم اخذ شده از ۹۰ درصد به ۱۰ درصد برسد. در دولت نهم، شرکتهای ایرانی توسعه این میدان را آغاز کردند و توانستند روزانه بیش از ۵۰ هزار بشکه از آزادگان جنوبی نفت استخراج کنند؛ با توجه به تصمیم آن روزهای دولت، توسعه این میدان در قالب قراردادی به شرکت چینی CNPC واگذار شد. چینیها هم توسعه آزادگان شمالی را بر عهده گرفتند هم توسعه بخش جنوبی میدان را، ولی عملکرد آنها در این دو بخش مشابه هم نبود. در واقع هر چند عملکرد چینیها در توسعه میدان آزادگان شمالی مطلوب بود، اما در میدان آزادگان جنوبی به نسبت با تعلل زیادی مواجه شد که دلیل این تفاوت عملکرد نیز به تیم اجرایی شرکت نفت و شرکت CNPC در دو میدان برمیگشت.
در نتیجه بعد از روی کارآمدن بیژن زنگنه وزیر نفت، در سال ۹۳ قرارداد با چینیها منتفی شد و آنها از پروژه توسعه میدان آزادگان جنوبی کنار گذاشته شدند. بعد از کنار گذاشتن چینیها و تا تعیین تکلیف مجدد این موضوع، شرکت مهندسی توسعه نفت توسعه این میدان را آغاز کرد و تعهد داد، در سال ۹۶ روزانه ۳۲۰ هزار بشکه نفت تولید کند. در این راستا تا سال ۹۵ شرکت متن تعدادی چاه در این میدان حفاری کرد و مناقصه احداث کارخانه فرآورش مرکزی این میدان را برگزار کرد، مناقصاتی که سه بار تکرار شدند، ولی هر بار با مخالفت زنگنه همراه شد.
در این راستا، قریب به ۲۰۰ حلقه چاه در این میدان حفاری شد که با دخالت وزیر به دلیل نبود کارخانه، امکان تولید از همه چاههای این میدان مشترک فراهم نبود و هنوز هم نیست. این خواب سرمایه در حفاری چاهها و خسارتهای عدم تولید از میدان مشترک به این امید به کشور وارد شد که توسعه این میدان در آینده به شل و سایر شرکتهای غربی سپرده شود. با عدم استقبال شرکتهای غربی برای توسعه این میدان، وزارت نفت پس از هفت سال دست روی دست گذاشتن، آزادگان جنوبی را به شرکت پتروپارس سپرد و تا به امروز، هیچ اقدام روشنی برای توسعه آن انجام نشده است. این شرکت هنوز درگیر اختلافات پیمانکاران با وزارت نفت است، طی یک سالی که از حضور در این پروژه میگذرد، درگیر مباحث خستهکنندهای شده که تا به امروز ادامه دارد.
فرصتسوزی بزرگ
به گفته کارشناسان، یکی دیگر از فرصتسوزیها فسخ قرارداد به شرکت CNPC چین بود؛ اگر وزارت نفت در یک اقدام کاملاً اشتباه، قرارداد خود را با چین فسخ نمیکرد و از ابزار قراردادی خود برای تولید ۳۲۰ هزار بشکه در فاز نخست بهره میبرد، وضعیت اینگونه نبود. فاصله «تولید فعلی» آزادگان جنوبی با «هدف تولیدی» قرارداد چینیها ۲۲۰ هزار بشکه در روز است که این بدان معناست با فسخ قرارداد با CNPC، از درآمد سالانه ۴ میلیارد دلار صرفنظر کردیم کما اینکه آخرین آمارها نشان میدهد میزان تولید از آزادگان جنوبی کمتر از ۱۰۰ هزار بشکه در روز است. بیجهت نبود ناجی سعدونی، مدیرعامل اسبق شرکت مهندسی و توسعه نفت در مصاحبهای گفته بود: آزادگان جنوبی میدانی است که واقعاً مشمول ندانمکاری و سهلنگاری و بدکاری ما واقع شده است. این میدان بزرگترین میدان اکتشافی و بزرگترین میدان مشترک نفتی در بعد از انقلاب است و ۲۳ سال در دسترس ما بوده است؛ از سال ۷۶ که مذاکره آن شروع شد، پنج حلقه چاه اکتشافی برای آن حفر شد که تا به امروز، توسعه پیدا نکرده است؛ این واقعاً عجیب نیست؟! این در شرایطی است که یک میدان نفتی حداکثر بخواهد به بلوغ توسعه برسد حتی با اجرای پروژه تزریق گاز، نهایتاً بین هشت تا ۱۰ سال زمان میبرد.
وی با انتقاد از وزارت نفت که همه چیز را به حضور شرکتهای غربی منوط کرده، به یک نکته اساسی اشاره کرده است: «وقتی شما از شل و توتال میگویید باید به خودتان هم نگاه بیندازید که چه کردید؟ با کیفیت حفاری چاههای آزادگان جنوبی که برخی نیازمند تعمیر هستند و مشکلاتی هم دارند، چگونه از همکاری با شرکتهای خارجی حرف میزنید؟ هر شرکتی به آزادگان جنوبی وارد شود بخش مهمی از سرمایهگذاری خود را برای جمع کردن پارهای از کارها ظرف این چند سال صرف میکند.»
شلختگی و ندانمکاری در میدان آزادگان جنوبی، موجب شده تا بهترین ظرفیت افزایش تولید نفت کشور تبدیل به چالهای شود که تنها و تنها به سود رقیب کشورمان در آن سوی مرز است و البته کسی نیز حاضر نیست نسبت به کمکاریهای صورت گرفته به طور دقیقی پاسخ دهد.