حجت‌الاسلام محمدحسن زمانی پژوهشگر حوزه مذاهب اسلامی در این نشست به تبیین «شیوه امام رضا(ع) در گفتوگو با پیروان ادیان و مذاهب مختلف» پرداخت و عنوان کرد: گفتمان یک نوع انتقال دانش است و اگر گفتمان نبود انتقال دانش نیز صورت نمی‌گرفت.
وی با بیان اینکه از منظر قرآن کریم، گفتمان نقش کلیدی در انتقال دانش دارد، ادامه داد: برای یک گفتمان احسن باید گفتار و استماع ضوابطی داشته باشد که در صورت رعایت یک گفتمان احسن شکل می‌گیرد.
این استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه امام رضا(ع) به عنوان بنیانگذار مکتب گفت‌وگوی مذاهب و ادیان شناخته می‌شوند؛ تصریح کرد: مناظرات به دو دسته تقسیم می‌شوند، نخست مناظره‌ای که در متون روایی و احادیث ائمه اطهار(ع) وجود دارد و به آن مناظره سازنده و گفتمان می‌گویند و مناظره دیگر، مناظره ویران‌گر است.
حجت‌الاسلام زمانی به شاخصه‌های این مناظرات اشاره کرد و گفت: در مناظره سازنده هدف آشنایی با اندیشه‌های مذاهب است و نکته‌های قوت طرف مقابل مورد تایید و احترام و تکریم قرار می‌گیرد اما در مناظره ویران‌گر غرض فقط محکوم کردن طرف مقابل است.
وی در ادامه به برخی از اصولی که حضرت در مناظرات به کار می‌بردند، اشاره کرد و گفت: احترام و تکریم به شخصیت مخاطب، حفظ وحدت اسلامی، تاکید بر مشترکات مذاهب، استناد به منابع معتبر مورد قبول مخاطب، اجازه اندیشیدن و فکر کردن به مخاطب بدون هیچ توهین و افترا و... برخی از ویژگی‌های مناظرات امام رضا(ع) با مذاهب است.
اصل رعایت کرامت انسانی در سیره گفتمانی امام رضا(ع)
نصیب الله عمراف، عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی العالمیه واحد گرگان نیز در ادامه این نشست اصل رعایت کرامت انسانی را یکی از مولفه‌های گفتمان در سیره امام رضا(ع) ذکر کرد و گفت: تمام انسان‌ها از کرامت و حقوق برابری برخوردار هستند.
وی تصریح کرد: اصل آزادی اندیشه از دیگر مولفه‌های گفتوگو و مناظرات امام رضا(ع) با ادیان و مذاهب است؛ امام هشتم شیعیان همواره در مناظرات خود، اجازه اندیشه و فکر به مخاطب می‌دادند و هرگونه تعصب و تبعیض را نفی می‌کردند. نصیب الله عمراف همچنین افزود: تعامل و گفتوگو میان مذاهب اسلامی در سیره امام رضا(ع) بر دو اصل استوار است نخستین اصل محوریت قرآن کریم و آموزه‌های قرآنی بود که همواه در مناظراتشان استفاده می‌کردند و اصل بعدی در تمسک به سنت نبوی است.
عدم حساسیت در برابر تکثر اندیشه‌ها
حجت الاسلام رضا وطن‌دوست، پژوهشگر گروه اخلاق و تربیت اسلامی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی، نیز به عنوان دیگر سخنران این نشست، عدم حساسیت در برابر تکثر اندیشه‌ها را یکی از اصول گفتمانی در سیره امام رضا(ع) ذکر کرد و گفت: دین مبین اسلام دینی است که برای همه انسان‌ها کرامت ذاتی قائل است.
وی ادامه داد: خداوند جایگاه خاصی برای انسان در روی زمین قائل شده و فرموده است ما فرزندان آدم را تکریم کرده‌ایم، از همین رو ذیل این آیات نکاتی را می‌توان متذکر شد. یکی از نکات این است که خلافت انسان و سجده ملائکه بر او نشان دهنده جایگاه ویژه انسان در نظام آفرینش و کرامت ذاتی اوست.
این پژوهشگر به شیوه‌هایی که امروزه در گفت‌وگوی تمدنی باید مورد توجه قرار گیرد، اشاره کرد و گفت: یکی از اصول گفتوگو عدم حساسیت در برابر تکثر اندیشه‌هاست؛ آئین‌های مختلفی همچون یهودیت، مسیحیت، اسلام و.... در جهان وجود دارد؛ همانگونه که انسان‌ها به لحاظ رنگ پوست و حتی اثر انگشت و... متفاوت‌اند به لحاظ اندیشه نیز تفاوت دارند، از همین رو این تکثر اندیشه را باید بپذیریم.
وی تصریح کرد: امام رضا(ع) قائل به تکثر اندیشه بودند و به همین خاطر ضمن احترام به اندیشه طرف مقابل، به آنان آزادی می‌داد تا در خصوص تفکرات و اندیشه‌های خود سخن بگویند و آزادی بیان داشته باشند اما متاسفانه امروزه این تکثر اندیشه وجود ندارد و نشان دهنده این است که برای انسان کرامتی قائل نیستند.
