سرويس فرهنگ و هنر جوان آنلاين: با شیوع ویروس کرونا یکی از اولین صنایعی که تحت‌تاثیر شرایط قرنطینه قرار گرفت، سینما بود. هم سالن سینما محلی است که در آن احتمال انتقال بیماری‌های مسری بسیار بالاست و هم صحنه فیلمبرداری به‌شدت می‌تواند مستعد چنین وضعی باشد. در یک کلام باید سالن‌ها تعطیل می‌شد و فیلمبرداری‌ها متوقف. بدون شک لااقل تا چند سال می‌شود تولید فیلم در تمام جهان را متوقف کرد و همچنان نگران تامین سبد محصولات فرهنگی مخاطبان نبود. حتی کسانی که شغل‌شان فیلم دیدن است و در کار حرفه‌ای‌شان بسیار جدی و سخت‌کوش هستند. فیلم‌های بسیار زیادی هست که هنوز ندیده‌اند. اتفاقا قبل از شیوع کرونا بحث درباره اینکه انبوه شدن میزان تولیدات سینمایی باعث شده تا شکوه و جلال سینما از بین برود، در نظریه‌های مربوط به سینمای قرن بیست‌ویکم مطرح بود. این وضع باعث می‌شود بعضی از آثار خوب و جذاب در میان انبوهی از فیلم‌ها گم بشوند. در ایران هم میزان تولیدات سینمایی از ظرفیت اکران کشور بسیار بالاتر است.
فیلم‌هایی که در دپوی اکران مانده‌اند، تا مدت‌ها خواهند توانست بدون تولیدات جدید، اکران‌های جدید را تامین کنند. اما اگر تولید متوقف شود، چه کسی پاسخگوی نیاز معیشتی افرادی خواهد بود که از این راه ارتزاق می‌کنند؟ کریستوفر نولان در ابتدای شیوع کرونا و متوقف شدن پروژه‌های فیلمبرداری، این تعبیر را به کار برد که ستاره‌ها نهایتا به ویلا‌های خود عقب‌نشینی می‌کنند، اما کارگران فیلم‌ها، آن‌هایی هستند که از این وضع ضرر خواهند کرد. قطعا تنها راه ممکن این است که چنین افرادی توسط دولت تامین مالی بشوند و لااقل مدتی بدون دغدغه در خانه بمانند تا زنجیره انتقال این ویروس قطع شود. بدون تعارف دولت فعلی نه‌تن‌ها چنین دغدغه‌ای نداشت، بلکه نشان داد اصرار آگاهانه‌ای روی برقرار شدن مجدد روند تولید و عادی شدن شرایط دارد.
در گفتگو‌هایی که برای این گزارش انجام شد، اشاره‌های دقیق و مستندی به این رفتار دولت شده است و غیر از اینها، گفت‌وگوی روزنامه «فرهیختگان» با محمدمهدی طباطبایی‌نژاد در ۱۹ فروردین‌ماه ١٣٩٩ هم به‌طور علنی همین نکته را روشن می‌کرد.
روزنامه «فرهیختگان» در گزارش‌های متعددش درباره نسبت سینما و کرونا بار‌ها به این بخش از گفتگو با طباطبایی‌نژاد ارجاع داده است که او گفته بود: «خیلی‌ها احتمال می‌دهند فضای استقبال مردم از سینما‌ها بعد از ماجرای کرونا همانند چین شود. در چین چند روزی بعد از اینکه سالن‌های سینما باز شد و حتی برای خانواده‌ها رایگان شد، ولی باز هم از طرف مردم استقبالی صورت نگرفت؛ اما آن چیزی که جامعه‌شناسان ما تحلیل و گزارشی که دوستان ما جمع‌آوری کرده‌اند؛ تحلیلی متفاوت از این است. مردم ما به دلیل این مدتی که در خانه بوده‌اند یا فعالیت و حضور جمعی بیرون از خانه نداشته‌اند، رفتارشان طور دیگری است. احتمالا یکی از جا‌هایی که از این آژیر سفید بهره‌مند می‌شود، سینماست و گمان می‌کنم درصورتی که شرایط سلامتی ایجاد شود، سینما‌ها مجدد مورد استقبال قرار گیرند و البته طبیعی است شورای صنفی نمایش و مجموعه سازمان سینمایی هم باید برای آن ایام فیلم‌های مناسبی را تدارک ببینند که درصورت بازگشایی مجدد سینما فیلم‌هایی که اکران می‌شوند، فیلم‌هایی باشند که تمایل مخاطب به مراجعه گسترده به سینما را فراهم کنند. من فکر می‌کنم با مشکلی که پس از بازگشایی، سینما همچنان بی‌رونق باشد، مواجه نمی‌شویم. چین هم برنامه‌ریزی درستی نداشت، یعنی با دو فیلم پرفروش سینما‌ها را باز نکرد که به مردم علامت بدهد اتفاق خوبی افتاده است. شما وضعیت روانی جامعه ما را در نظر بگیرید؛ مردم ما که چندماه در خانه مانده‌اند، وقتی بیرون بیایند و بدانند وضعیت ایمن است و بخواهند فعالیت اجتماعی انجام دهند، به کجا می‌روند؟ باید به پارک، رستوران و سینما بروند.»
اهالی سینما در صحبت‌هایشان که در ادامه منتشر می‌شود، چنین موضعی را چیزی جز بازی با جان مردم ایران و در اینجا به‌طور خاص اهالی سینمای ایران نمی‌دانند. حالا که کرونا آمده، میزان تولید آنچنان که متناسب با چنین شرایطی باشد پایین نیامده است؛ اما متاسفانه دیدیم که بیکاری عوامل سینما سر جای خودش باقی ماند. شرایط عجیبی پیش آمده است. فیلم‌های سینمایی در سکوت خبری جلوی دوربین می‌روند و عوامل‌شان به‌طور گروهی مبتلا به کووید- ۱۹ شده‌اند و اخبار به این مهمی با اینکه خیلی‌ها از آن اطلاع دارند، در رسانه‌های رسمی منتشر نمی‌شود؛ چون هیچ‌کدام از عوامل از ترس بیکار شدن، جرأت تایید رسمی آن را ندارند یا اجازه نمی‌دهند که خبر از قول آن‌ها منتشر شود. اما چرا با اینکه تولیدات نخوابیده‌اند، همچنان بیکاری بین عوامل سینما بیداد می‌کند؟ اگر پاسخ چنین پرسشی را بخواهیم، به مسائلی ریشه‌ای‌تر در سینمای ایران خواهیم رسید. این شبکه نمایش خانگی است که در شرایط حال حاضر، حتی بیشتر از دوران پیش از کرونا تولید دارد. یکی از عوامل سینما، تصویر گستر پاسارگاد را به‌عنوان سرمایه‌گذار تولید این مجموعه‌ها معرفی می‌کند و البته می‌گوید مراکز دیگری هم در پشت پرده این تولیدات هستند. در سینما، اما تولیدات کمتر شده‌اند و در عین حال روند تولید متوقف نشده است.
اینکه به‌رغم وجود تولیدات بالا، چرا بین عوامل پشت دوربین سینما بیکاری و مشکلات مالی بیداد می‌کند، به استخدام افرادی خارج از صنوف در پروژه‌ها بر می‌گردد. پروژه‌های ضعیف که کمترین معیار‌های فنی را هم لحاظ نمی‌کنند، با عوامل غیرحرفه‌ای که جزء بستگان یا آشنایان صاحبان پروژه‌ها هستند، جلوی دوربین می‌روند و، چون خیلی از این پروژه‌ها با پول سالم و به نیت بازگشت سرمایه ساخته نمی‌شوند، برای صاحبان آن‌ها مهم نیست که این عوامل غیرحرفه‌ای به کیفیت نهایی کار صدمه می‌زنند. این سخنی است که با همین صراحت از زبان یکی از عوامل سینمای ایران در این گزارش خواهید خواند و یکی دیگر از عوامل سینمای ایران می‌گوید البته متوقف کردن تولید، حتی در حق همان عوامل غیرحرفه‌ای هم ظلم است؛ چون صحنه فیلمبرداری را با رعایت تمام پروتکل‌های بهداشتی هم همچنان نمی‌توان از ابتلا به ویروس کرونا مصون نگه داشت.
شرایط سینمای ایران امروز بسیار به‌هم ریخته و پیچیده شده است و هر چقدر هم که راهکار‌های دقیق و حقیقی ارائه شود، درنهایت آن‌ها که تصمیم‌گیرندگان اصلی هستند، ممکن است طور دیگری تصمیم بگیرند. در این شرایط یا باید شبیه همان چه به‌عنوان هشتگ #صاحبخانه_خوب به راه افتاده بود را در مورد سینما هم به راه‌انداخت و نوشت #تهیه‌کننده_خوب که ظرفیت این روش به پایان رسیده است. تهیه‌کننده‌های خوب کاره‌ای نیستند و این همه پروژه جلوی دوربین را کسانی به راه‌انداخته‌اند که کاملا از تاثیر چنین کاری مطلع بوده‌اند یا باید به هر نحو ممکن دولت و نهاد‌های ذی‌ربط را نسبت به انجام وظایف‌شان مجاب کرد. در ادامه با دانش اقباشاوی، کارگردان سینما و سخنگوی سابق کارگروه مدیریت بحران کرونا، سهیل برخورداری دستیار کارگردان، هادی هاشمی مجری گریم و سعید خانی تهیه‌کننده سینما در این خصوص گفتگو شده که ماحصل آن را می‌خوانید.
دانش اقباشاوی سخنگوی سابق کارگروه مدیریت بحران کرونا در سینما:
مسئولیت وضع فعلی را ما نمی‌پذیریم
در ستاد کرونای خانه سینما از ۶ اردیبهشت مصر بودیم و تلاش می‌کردیم که پروژه‌ها متوقف شوند و از دولت پول بگیرند و به اهالی سینما پول بدهند، اما فشار‌هایی از جا‌های مختلف در صنف، بیرون صنف، دولتی و بخش خصوصی وارد شد که تلاش کنید پروژه‌ها باز شوند. گفتیم توانمندی این امر را نداریم، چون از نظر عقلی اعتقاد نداریم در شرایط بیماری مسری کرونا می‌توان تعداد زیادی آدم را سر پروژه برد و با رعایت یک‌سری پروتکل‌ها باعث شد اینها کار کنند، اما بیمار نشوند. من این را تضمین نمی‌دهم و ما در ستاد این امر را ضمانت نمی‌کنیم. از ۶ اردیبهشت که انحلال ستاد کرونای خانه سینما را اعلام کردیم، طبق فرمایش شما کلی فیلم سینمایی و سریال خانگی و پروژه تصویری شروع به‌کار کرد و ما مطلع هستیم، ولی اسم نمی‌بریم. درون همین پروژه‌ها تعداد زیادی مبتلا شدند. مسئولیت این افراد را خودشان و تهیهکنندگان و کارفرما‌ها دارند.
هادی هاشمی، مجری‌گریم:
راز سرخی صورت عوامل پشت‌صحنه
علی‌رغم اینکه همه هزینه‌های زندگی بالا رفته و شرایط ویژه‌ای است، قرارداد‌های بچه‌های پشت‌صحنه را اگر خیلی لطف و همت کنند، روی پایه‌های قبل نگه داشته‌اند. دوستانی که در پشت‌صحنه فعالیت می‌کنند چاره‌ای ندارند جز اینکه کار کنند، چون شغل آن‌ها همین است و مجبور هستند تن به آن دهند تا بیکار نمانند و صورت خود را با سیلی سرخ نگه می‌دارند. در نتیجه من حال و احوالی که از دوستان می‌بینم، فکر می‌کنم ۹۰ درصد عوامل پشت‌صحنه از ناچاری تن به کار می‌دهند و چاره‌ای نیست. ظاهر قضیه این است که رضایت دارند، ولی چاره‌ای جز این ندارند که خود را راضی نشان دهند تا کار را ادامه دهند.
سعید خانی، تهیه‌کننده سینما:
از سلبریتی‌ها توقع حمایت از آسیبپذیران سینما نیست
الان خانه سینما پنج هزار عضو دارد که شاید دو سه هزار نفرشان بهلحاظ مالی و با توجه به شرایط کرونا نیازمند کمک هستند تا بتوانیم این دوره را بگذرانیم و از شر این ویروس خلاص شویم. باید در این زمینه غربالگری صورت بگیرد. سلبریتی‌ها کمکی که می‌توانند بکنند این است که خودشان از دریافت این کمک‌هزینه‌های احتمالی چشم بپوشند وگرنه توقع این را نمی‌شود از آن‌ها داشت که مستقیما بیایند و به اقشار آسیب‌پذیر سینما کمک کنند؛ چون خودشان هم در ایام کرونا بهلحاظ مالی نسبت به قبل از این ضرر کرده و درآمد کمتری داشته‌اند.
سهیل برخورداری، دستیار کارگردان:
پس این پروانه‌ساخت‌ها را برای که می‌دهند؟
آخرین خبر این بود که درصد پروانه‌ساخت‌ها از دوره قبل کرونا بیشتر شده است. ارشاد الان هفته‌ای سه، چهار پروانه‌ساخت می‌دهد. سازمان سینمایی از این تعجب کرده است که در این وضعیت، چقدر کار تولید جلو می‌رود. چطور کار تولید می‌کنند؟ درنتیجه کرونا مطرح نیست و اینها بهانه است. آن را وسط گذاشتند تا پشت آن پنهان شوند و در سکوت خبری پولشویی و بهره‌مندی از رانت‌هایی را که دارند، انجام دهند. آدم‌هایی را می‌شناسم که چندسال است می‌خواهند فیلم اول خود را تولید کنند. فیلمنامه و قصه خوب است، اما رانت ندارند. از آن طرف آدم‌هایی را می‌شناسیم که مبتذل‌ساز هستند و هر دوماه یک‌بار فیلم تولید می‌کنند. واقعا عجیب است و فیلم‌ها هم خروجی مالی ندارند که بگوییم فیلم پرفروشی است و با پول آن فیلم دیگری تولید می‌کنند، حتی پول تولید را هم درنمی‌آورند.
