سرویس اقتصادی جوان آنلاین: گویا کالا و خدمات در بازار داخلی ایران فقط در صعود، نرخ دلار را همراهی میکنند، زیرا وقتی نرخ دلار مثل روز گذشته حدود ۱۰درصد نزول میکند، قیمت سایر کالا و خدمات تغییری نمیکند و در این نزول دلار را مشایعت نمیکنند! البته برخی از کارشناسان معتقدند علت اصلی رشد قیمت کالا و خدمات در اقتصاد ایران ضعف تولید و عرضه کالا به بازار و همچنین رشد شدید حجم نقدینگی کل به ویژه پول داغ است، بهطوری که در دوران رئیس کل بانک مرکزی کنونی حجم نقدینگی از محدوده ۱۶۰۰ هزار میلیارد تومان به محدوده ۲۷۰۰ هزار میلیارد تومان رسیدهاست که دلیل این جهش دست و دلبازی دولت در ارائه بودجههای ریالی درخواستی دستگاهها و همچنین ناترازی ترازنامه بنگاههای بورسی و غیر بورسی، چون بانکها است.
ذهن افکار عمومی آنقدر با افزایش قیمتها بمب باران شده است که وقتی مثل روز گذشته قیمت دلار از محدوده ۲۵ هزار تومان به حوالی ۲۳ هزار تومان نزول میکند که در این نزول عرضه ۳۰۰ میلیون دلاری ارز در سامانه نیما در کنار تبلیغات گسترده خبری نقش دارد، توجه چندانی از سوی افکار عمومی به این خبر نمیشود؛ چراکه مردم میگویند به اعتبار رشد نرخ ارز صدها قلم کالا و خدمات سوار بر آسانسور رشد قیمتها خود را به طبقات بسیار بالای نمودار نرخها رسانده است و حالا که دلار کمی پایین میآید، کسی نیست برود این نرخها را سر جایشان بنشانند، بدین ترتیب هر چند روزگذشته تلاشهای فراوانی در فضای مجازی برای شکست نرخ دلار انجام گرفت ولی این خبر عموماً مورد توجه دارندگان نقدینگی برای خرید ارز و طلا در قیمتهای جذاب روز گذشته قرار گرفت. اگر چه روز گذشته دلار از کانال ۲۵ هزار تومان به محدوده ۲۳ هزارتومان نزول کرد و به تبع آن نیز بهای طلا و سکه کمی تعدیل شد، اما اینکه چقدر این دست کاهش قیمتها میتواند ثبات داشتهباشد، برای افکار عمومی مسئله است، زیرا نرخ دلار از ابتدای سال تاکنون از محدوده ۱۵هزار تومان به محدوده ۲۵ هزار تومان رسیده و بانک مرکزی با اصلاح برخی سیاستهای ارزی خود مانند حذف رویه واردات در مقابل صادرات و انتقال همه کالاهای مشمول دریافت ارز برای واردات به سامانه نیما توانست نقش بازار غیررسمی ارز را کمرنگ کند و همین مسئله موجب توقف روند افزایشی و کاهش بهای ارز شدهاست.
خلق بیش از هزارهزار میلیارد تومان نقدینگی در دوران همتی
نرخ دلار که در سال جاری از محدوده ۱۵ هزار تومان به محدوده ۲۵ هزار تومان رسیدهبود، روز گذشته با کاهش ۲ هزار تومانی روبهرو شد و به تبع این رویداد نرخ طلا و سکه نیز با تعدیل منفی روبهرو شد، هر چند روز گذشته تلاش شد بهای ارز کنترل شود، اما افکار عمومی و کارشناسان اقتصادی از افزایش شارپی حجم نقدینگی در جامعه ناراحت هستند. بهطور نمونه حجم نقدینگی از زمان روی کار آمدن عبدالناصر همتی، رئیسکل بانک مرکزی؛ از ابتدای مردادسال۱۳۹۷ تا کنون از محدوده ۱۶۰۰هزار میلیارد تومان بود به محدوده ۲۷۰۰ هزار میلیارد تومان نزدیک شدهاست که رشد حجم نقدینگی و همچنین حجم پول داغ در اقتصاد هم ارزش ریال را کاهش دادهاست و هم اینکه اشتهای سفته بازی دارندگان نقدینگیهای کلان و متوسط و خرد را در بازارهایی، چون سهام، ارز، طلا، خودرو و مسکن تشدید کرده است.
قیام قیمت در همه بازارها
اگر چه روز گذشته نرخ دلار که از ابتدای سال تا کنون از محدوده ۱۵ هزار تومان به محدوده ۲۵ هزار تومان رسیده بود، ۲ هزار تومان کاهش داشت و به همین نسبت در بازار طلا و ارز شاهد تعدیل اندک قیمتها بودیم، اما از مردادسال۹۷ تاکنون (دوره ریاست همتی بر بانک مرکزی) حجم نقدینگی از محدوده ۱۶۰۰ هزار میلیاردتومان به محدوده ۲۷۰۰ هزار میلیارد تومان رسیدهاست و در حدود ۵۰۰ الی ۶۵۰ هزار میلیارد تومان از این نقدینگی پول داغ است اشتهای سفته بازی در بازارهای مختلف بسیار تشدید شدهاست.
از بازار کالایی گرفته تا بازار ارز و سرمایه مدتهاست که شاهد نوسانهای بسیار تند هستیم، مثلاً بازار ارزش بورس و فرابورس که در ابتدای سال۹۸ در محدوده ۹۰۰ هزار میلیارد تومان قرار داشت، طی ۱۶ماه اخیر ۱۰برابر جهش کردهاست و نرخ دلار نیز در همین بازه زمانی از محدوده۱۱ الی ۱۲هزار تومان به محدوده ۲۵ هزار تومان جهش کردهاست که روز گذشته شاهد ۲ هزار تومان نزول نرخ دلار بودیم یا نرخ سکه تمام در بازه زمانی فوق از محدوده ۳ میلیون و ۵۰۰تومان به بیش از ۱۰میلیون تومان جهش کردهاست و در بازار خورو یک پراید که در حدود ۲۰ الی ۲۵ میلیون تومان بود به بیش از ۶۰ میلیون تومان جهش کرده است.
تصویری که از ارقام فوق به دست میآید، نشان میدهد که سیستم بانکی به شدت در حال ایجاد نقدینگی جدید است و از آنجایی که نرخ سود سپرده نسبت به نرخ تورم عقب ماندگی ۲۰درصدی دارد شبه پول نیز در حال تبدیل به پول است که سیاستگذار در سال۹۸ تلاش کرد با کنترل بازارهای موازی سرمایه این نقدینگی را به بازار فوق هدایت کند تا اثر تورمیاش در بازارهای دیگر را بگیرد. از همین رو میبینیم که ارزش بازار بورس و فرابورس از سال۹۸ تا کنون ۱۰برابر شده است، اما هم اکنون بسیاری از بازارها تحتتأثیر انتظارات تورمی که بازار سرمایه خالق آن بوده است با تغییر نرخ همراه شدهاند و این انتظارات تورمی ایجاد شده به اصطلاح عامیانه بازارها را از راه به در کردهاست. در عین حال اشخاصی که طی ۱۶ ماه اخیر سودهای چند صد درصدی در بازار سرمایه به دست آوردهاند، در بازارهای ارز، سکه و طلا یا مسکن سیو سود میکنند و تقاضای جدیدی در بازارهای مذکور با منشا خروج نقدینگی از بازار سرمایه به مقصد این بازارها تشکیل شده است.
برنده کاهش ارزش پول ملی بانکهاهستند
اگر چه برخی از کارشناسان معتقدند افزایش حجم نقدینگی برابر است با مالیات پنهانی که دولت از ارزش نقدینگی موجود در جامعه اخذ میکند، اما از این رهگذر ارزش بدهی بانکها به سپردهگذارانشان هم در حال کوچک شدن است و طرف راست ترازنامه بانکها نیز به دلیل آنکه مملو است از داراییهایی، چون زمین، ساختمان، ارز، طلا و سکه در حال افزایش ارزش است. در عین حال با کاهش ارزش پول ملی درآمد ثابت ناشی از دریافت یارانه، دستمزد، سود سپرده بانکی، مستمری، بازنشستگی، اجارهداری کاهش مییابد و فاصله خانوار برای تهیه داراییهایی، چون زمین و ساختمان، طلا، ارز، سکه و خودرو بیشتر و بیشتر میشود و شکاف طبقاتی قابل ملاحظهای در جامعه شکل خواهد گرفت.
تابلوی روز شمار حجم نقدینگی در مجلس نصب شود
کارشناسان در تأیید نظریه افزایش حجم نقدینگی با هدف کاهش ارزش بدهی بانکها و همچنین افزایش ارزش داراییها و سرمایه بانکها به افزایش درخواستهای مکرر بنگاهها جهت افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی داراییها اشاره میکنند و بر این باورند که مجلس باید در تابلویی روزشمار حجم نقدینگی را در مجلس نصب کند تا تکتک نمایندگان متوجه شوند که به شکل روزانه چقدر نقدینگی در جامعه خلق میشود و کاهش ارزش پول ملی به زیان و سود چه اشخاصی در اقتصاد ایران است.
در این میان در شرایطی که مهلت صادرکنندگان کالاهای غیرنفتی سال ۹۷ و ۹۸ جهت انجام تعهدات خود در پایان ماه جاری به اتمام میرسد، شاهد کاهش نرخ ارز در بازار داخلی هستیم که پیش از این رئیس کل بانک مرکزی از این تعدیل خبر دادهبود. شاید این ریزش به این دلیل باشد که برخی از صادرکنندگانی که از بازار داخلی میخواهند تعهدات ارزی خود را تأمین کنند با نرخهای پایینتری تعهدات را انجام دهند، اما شواهد موجود در بازار نشان از وجود متقاضیان دیگری برای دلار ۲۳ هزار تومانی دارد این امر گویای این مهم است که نقدینگی به شدت در جامعه افزایش داشته و اشتهای نوسانگیری در تمامی بازارها تشدید شده است.
دلار استارت کاهش قیمت را زد
به گزارش ایسنا، روز (دوشنبه) صرافیهای بانکی هر دلار امریکا را به قیمت ۲۱هزار و ۶۰۰ تومان خریدند و معادل ۲۲ هزار و ۶۰۰ تومان نیز فروختند که نرخ خرید و فروش دلار در مقایسه با روز ماقبل به ترتیب ۷۰۰ و ۵۰۰ تومان کاهش یافته است.
همچنین، این صرافیها هر یورو را معادل ۲۴ هزار و ۱۰۰ تومان خریدند و به قیمت ۲۵ هزار و ۱۰۰ تومان نیز فروختند که نرخ خرید و فروش این نوع ارز نیز به ترتیب ۵۰۰ و ۳۰۰ تومان با کاهش قیمت مواجه شد.
علاوه براین، بانکها نیز روز گذشته هر دلار امریکا را به قیمت ۲۱هزارتومان و هر یورو را معادل ۲۳هزار تومان خریداری کردند.
دلایل کاهش قیمت ارز
به گزارش فارس، بانک مرکزی به تازگی علاوه بر تدوین دستورالعمل بازگشت ارز حاصل از صادرات غیرنفتی، اصلاحاتی در نحوه تأمین واردات و مدیریت منابع حاصل از صادرات انجام داده است.
حذف برخی کالاهای وارداتی از سامانه نیما و انتقال آن به بازار آزاد، پذیرش انتقال واردات در قبال صادرات (واردات بدون انتقال ارز) محدود کردن فعالیت صرافیهای غیربانکی در نیما، محدودیتهای بازار متشکل ارزی برای خرید و فروش ارز، ورود تقاضای برخی صادرکنندگان به بازار برای ایفای تعهدات ارزی در مهلت تعیین شده از جمله دلایل افزایش نرخ ارز در هفتههای گذشته بود. نتیجه همه آن اتفاقات افزایش نقش بازار غیررسمی بود.
سیاست واردات بدون انتقال ارز که از اردیبهشتماه امسال به صورت رسمی اجرایی شد، باعث افزایش تقاضای ارز از بازار غیررسمی و رشد بیش از پیش قیمتها در بازار ارز شد.
یکی از نقدهایی که در گزارش قبلی درباره سیاستهای ارزی بانک مرکزی مورد بررسی قرار گرفت، کاهش کالاهای مشمول دریافت ارز نیمایی بود که طبق اطلاعات به دست آمده بانک مرکزی همه کالاهای مشمول واردات (به غیر از کالاهای مشمول ارز ۴۲۰۰ تومان) را به سامانه نیما منتقل کرده است.
۳۰۰ میلیون دلار در نیما عرضه شد
همچنین بر اساس گزارشهای دریافتی از سامانه نیما، در روزهای شنبه و یکشنبه هفته جاری حدود ۳۰۰میلیون دلار در این سامانه عرضهشده است. میانگین نرخ دلار بر اساس معاملات انجام شده در این دو روز حدود ۱۸هزار و ۳۰۰تومان بوده است. با این دو اقدام هم تقاضا از بازار غیررسمی به بازار رسمی منتقل شده و هم نقش بازار غیررسمی در تحولات بازار ارز کمرنگ شده است.
از طرف دیگر بانک مرکزی در روزهای اخیر عرضه ارز در سامانه نیما را افزایش داده بهطوری که در دو روز گذشته ۳۰۰میلیون دلار به این بازار تزریق شده است.