جوان آنلاین: افزایش بی‌وقفه هزینه‌های تولید از یک‌سو و افت شدید قدرت خرید و حرکت تقاضا‌های سرمایه‌ای به پناهگاه‌های امن‌تر و نقدشونده‌تری، چون طلا و ارز از سوی دیگر، بازار خودرو را به سرنوشت مسکن دچار کرده است؛ نمونه‌ای تمام‌عیار از رکود تورمی. در کنار روز‌های سرد بازار خودرو، اجرای سیاستگذاری‌ها در صنعت خودرو نیز وضعیت خوشی ندارد، به طوری که با گذشت نزدیک به هشت ماه از سال، هنوز نه تکلیف واگذاری شرکت‌های خودروساز روشن شده، نه سرنوشت واردات خودرو‌های خارجی به سرانجامی مطلوب رسیده است.
بازار خودرو این روز‌ها در رکودی عمیق و کم سابقه فرو رفته است. کاهش قدرت خرید مردم و قیمت‌های بالا، خریداران از این بازار را فراری داده و تنها تقاضای فعلی نیز به دلیل فاصله قیمت کارخانه تا بازار، مربوط به پیش‌فروش خودروسازان است. در طرح اخیر فروش مربوط به ایران خودرو طبق اطلاعات اعلام‌شده، ۴ میلیون و ۶۵۶ هزار و ۱۹۷ نفر شرکت کردند که بخش عمده آن مربوط به طرح فروش عادی بود. در مقابل این حجم تقاضا، تنها حدود ۶۵ هزار و ۲۰۰ دستگاه خودرو برای عرضه در نظر گرفته شد که ناکارآمد است.
بر این اساس در بازار فعلی خودرو تقاضای قابل توجهی از سوی مصرف‌کنندگان واقعی وجود ندارد. ناهمخوانی حقوق‌ها با هزینه‌ها، شرایط برای خرید خودرو را برای بسیاری از مردم سخت کرده است، در حالی که انتظار می‌رود در شرایط تورمی، تقاضا برای خودرو به‌عنوان کالایی سرمایه‌ای افزایش یابد، اما برخلاف تصور، بازار همچنان بی رمق مانده است.
بازار خودرو پرهیجان، اما قفل
افزایش هزینه‌های تولید، سیاست‌های ناپایدار قیمتگذاری و نبود تنوع محصول، باعث شده نه خریدار تمایلی برای ورود به بازار داشته باشد و نه فروشنده انگیزه‌ای برای عرضه خودرو.
طبق منطق عرضه و تقاضا زمانی که تقاضا برای یک محصول کم می‌شود، قیمت آن محصول کاهش یا عرضه آن افزایش پیدا می‌کند، اما در شرایط فعلی، بازار خودرو در نقطه ساکنی قرار گرفته است، چراکه هزینه‌های تولید سنگین و میزان سرمایه‌گذاری در تولیدات خودروسازان کاهش یافته است. در چنین فضایی، خودروسازان نیز تمایلی نسبت به کاهش قیمت از خود نشان نمی‌دهند. در نتیجه، تداوم این چرخه معیوب باعث شکل‌گیری بازاری ظاهراً پرهیجان، اما در عمل قفل شده است.
یکی دیگر از دلایل مهم کاهش تقاضا برای خرید خودرو نیز به موضوع بازدهی بازار طلا و دلار در برابر سایر بازار‌ها از جمله بازار خودرو بازمی‌گردد. سود بالای سرمایه‌گذاری در طلا طی چند ماه گذشته و همچنین چشم‌انداز قیمت طلای جهانی و مؤلفه‌های رشد طلا در بازار داخلی، تقاضا‌های سرمایه‌ای بازار خودرو را به سمت بازار طلا سوق داده است.
در مجموع فعالان بازار معتقدند که رکود فعلی از نوع «رکود همراه با بی‌اعتمادی» است، یعنی حتی افرادی که توان مالی دارند نیز نسبت به آینده بازار تردید دارند.
اسد کرمی، رئیس اتحادیه صنف نمایشگاه‌داران و فروشندگان خودرو تهران، با اشاره به وضعیت فعلی بازار به تسنیم گفت: بازار خودرو از چند ماه گذشته تاکنون همچنان در رکود است و شاهد افزایش قیمت خودروها، به‌ویژه داخلی‌ها هستیم، بدون اینکه کیفیت ارتقا یافته یا اعتماد خریداران جلب شده باشد.
وی افزود: شرایط اقتصادی از یک سو، نوسانات نرخ ارز از سوی دیگر و افزایش قیمت خودروها باعث شده مردم رغبتی برای خرید نداشته باشند. حتی بسیاری از خریداران خودرو‌های چینی که از سال گذشته ثبت‌نام کرده بودند، هنوز خودروی خود را تحویل نگرفته‌اند.
کرمی با اشاره به کندی واردات خودرو اظهار کرد: واردات به کندی انجام می‌شود و خودرو‌های وارد شده براساس نیاز واقعی مردم نیستند. این روند موجب شده عرضه کافی در بازار شکل نگیرد و رکود عمیق‌تر شود. وی همچنین تأکید کرد: خودروسازان و مونتاژکاران در تحویل خودروها خلف وعده می‌کنند، در حالی که افزایش قیمت‌ها اعلام شده، اما تعهدات به موقع اجرا نمی‌شود و همین مسئله اعتماد عمومی را کاهش داده است.
کاهش تولید به رغم افزایش قیمت!
به‌رغم وعده بهبود وضعیت خودروسازی، تولید روند نزولی گرفته است. تازه‌ترین آمار ارائه شده از سوی خودروسازان حکایت از آن دارد که تولید محصولات سواری از سوی سه خودروساز بزرگ کشور در هفت‌ماهه امسال نسبت به مدت مشابه سال گذشته حدود ۹درصد کاهش یافته است. همزمان، شمار خودرو‌های ناقص نیز افزایش چشم‌گیری را تجربه کرده است.
طبق گزارش ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو به سازمان بورس، سه خودروساز بزرگ از ابتدای سال جاری تا انتهای مهر ماه ۴۵۵ هزار و ۳۳۳ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند، این در شرایطی است که در مدت مشابه سال ۱۴۰۳ این رقم به ۵۰۰ هزار و ۱۸۵ دستگاه می‌رسید. بر این اساس در مدت زمان یاد شده تولید سواری این شرکت‌ها ۴۴ هزار و ۸۵۲ دستگاه معادل حدود ۹ درصد کمتر شده است. علاوه بر این تولید ماهانه خودروسازان نیز با افت همراه بوده است. طبق این گزارش در ماه ابتدایی پاییز سه خودروساز بزرگ کشور ۷۵ هزار و ۷۳۵ دستگاه خودروی سواری تولید کرده‌اند. در شهریور ماه تولید آنها به ۸۲ هزار و ۴۴۰ دستگاه می‌رسید، بنابراین تولید سواری آنها در مهرماه نیز نسبت به شهریور با افت ۶هزار و ۷۰۵ دستگاهی و ۸/۱ درصدی مواجه بوده است.
این افت تولید در حالی رقم می‌خورد که در هفت ماهه امسال خودروسازان دوبار افزایش قیمت را تجربه کرده‌اند. روال تاکنون بر این قرار بوده که خودروسازان بعد از هر بار افزایش قیمت، تولید خود را افزایش می‌دادند، اما این بار با اینکه یک‌بار در خردادماه و یک بار هم در مهر رشد قیمت داشتند باز هم با افت تولید مواجه بودند. خودروسازان دلیل این موضوع را به تعهدات معوق و تحویل خودرو به قیمت قبل طبق دستور وزارت صمت مرتبط می‌دانند. در کنار این مسئله، بسیاری از کارشناسان، کمبود نظارت و بلبشوی سیاستگذاری‌ها را عامل وضعیت فعلی تولیدات خودروسازان عنوان می‌کنند.
روند نامطلوب واردات خودرو
در عین حال امسال وضعیت واردات خودرو نیز روند مطلوبی ندارد و به دلیل نامعلوم بودن سرنوشت ثبت سفارش و تعرفه خودرو‌های خارجی با وجود گذشت نزدیک به هفت ماه از سال، واردات متوقف مانده و آنچه در قالب داده‌های آماری عنوان می‌شود، مربوط به ثبت‌سفارش‌های گذشته است.
عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با انتقاد از عملکرد دولت در واردات خودرو به خانه ملت گفت: مصوبه واردات خودرو با هدف ساماندهی بازار خودرو و رقابت‌پذیری در آن به منظور تولید خودرو‌های با کیفیت داخلی و کاهش میزان مصرف سوخت و آلودگی هوا ایجاد شد.
سیدسلمان ذاکر تأکید کرد: از وزرای صنعت، معدن و تجارت و امور اقتصادی و دارایی و رئیس گمرک ایران درخواست می‌کنم که هدف قانونگذار از واردات خودرو را فراموش نکنند و مجلس نیز باید به این موضوع ورود کند و اجازه ندهد تعرفه واردات به گونه‌ای افزایش یابد که واردکنندگان ناچار نسبت به افزایش قیمت خودرو‌های وارداتی اقدام کنند.
وی در گفتوگو با خبرنگار خانه ملت، در انتقاد به نوسانات شدید قیمت خودروها در بازار که باعث بلاتکلیفی مصرف‌کنندگان شده است، گفت: خودروسازان باید نسبت به رفع نیاز بازار اقدام کنند، اما در عرضه و تقاضا نیز انصاف داشته باشند و ایران خودرو و سایپا باید بدانند فقط امروز با مردم مواجه نیستند و در هر شرایطی به حمایت آنها نیاز دارند.
نماینده مردم ارومیه در مجلس شورای اسلامی، ادامه داد: خودروسازان نباید در بازار برای مردم تله بگذارند به این صورت که اول در بازار خلأ ایجاد کنند که باعث شود مردم برای خرید خودرو با قیمت بالا اقدام کنند و در زمانی دیگر قیمت خودروها را کاهش دهند، اما در بازار عرضه نکنند که عطش متقاضیان را بالا ببرند.
وی تصریح کرد: دوگانگی سیاست‌ها در خودروسازی‌ها صداقت آنها را زیر سؤال می‌برد، نباید خودروسازان تنها به دنبال مال‌اندوزی باشند، بلکه باید با هدف تأمین رفاه مردم نسبت به ارائه محصولات‌شان اقدام کنند.
ثبات اقتصادی و افزایش عرضه واقعی ۲ راهکار خروج از وضعیت فعلی
بازار خودرو امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیم‌های شفاف، منسجم و دور از مصلحت‌گرایی است. ادامه سیاست‌های فعلی به خصوص توقف واردات تنها زمان را از صنعت می‌گیرد و زیان را بیشتر می‌کند. خروج از این وضعیت در گرو، اصلاح زنجیره تأمین، کاهش هزینه‌های تولید و تقویت رقابت واقعی است. راه نجات صنعت خودرو اصلاح ساختار‌های ناکارآمد و ضدتولید است. کارشناسان تأکید می‌کنند برای خروج از این وضعیت باید شفافیت در قیمتگذاری، ثبات اقتصادی و افزایش عرضه واقعی در دستور کار قرار گیرد.
