سرویس اقتصادی جوان آنلاین: ایران و چین یک پیمان راهبردی ۲۵ ساله می‌بندند، درست در روزگاری که امریکا مقابل چین احساس ضعف و خطر کرده و تا ۶۰ درصد از قوای دریایی خود را در «خارج نزدیک چین» مستقر کرده است، یک دوره ۲۵ ساله برای پیمانی که شروع آن، پایان ابرقدرتی امریکا و آغاز قدرت اول اقتصادی شدن چین است، زمان راهبردی مناسبی است تا ایران به عنوان یک قدرت بلامنازع منطقه‌ای در پیوند با یک قدرت شرقی، تغییر نظم جهانی را ادامه دهد.
این پیمان راهبردی در داخل ایران نیاز به زدودن تصورات باطل از موقعیت جهانی امریکا و چین دارد. بی‌شک حضور شمار زیادی از فرزندان مسئولان ایرانی در غرب و امریکا و بریده شدن ناف اصلاح‌طلبی و روشنفکری در ایران با غربزدگی، سدی بر سر راه توسعه روابط با چین بوده است. اما اگر جامعه ایرانی بداند اولاً‌چین برخلاف معروفیت غیرمنصفانه به «جنس ارزان بنجل»تولیدکننده باکیفیت‌ترین کالاهای جهان است که مشتری آن امریکا و اروپا هستند و ثانیاً چین به رغم ابرقدرتی اقتصادی و نظامی، در مناسبات دوطرفه با ایران بر رعایت احترام متقابل و عدم دخالت در امور داخلی و همسویی و همراهی با بسیاری از راهبرد‌های جهانی ایران پای می‌فشارد، بی‌شک بسترسازی پیوند میان دو کشور بر پایه واقعیات جدید شکل خواهد گرفت. چین شرقی، فرهنگی نزدیک به ایران دارد و یکی از دلایل همسویی با سیاست‌های جهانی ایران به غیر از توان ایران در شکستن هژمونی امریکا، همین فرهنگ نزدیک است؛ بنابراین پیمان راهبردی ۲۵ ساله با چین، در واقع پیمان دو قدرت برای تغییر در نظم جهانی و ساختن آینده بهتر است.
اگر چه عده‌ای تلاش دارند بحران‌های امریکا را به شیوع کرونا و همچنین اعتراضات نسبت به نژادپرستی تقلیل دهند، اما واقعیت این است چالش‌های امروز امریکا به عنوان مهد سرمایه‌داری و بازار آزاد بسیار جدی‌تر از این سخن‌هاست، از این رو بسیاری از کشور‌ها در گام ابتدایی تلاش کرده‌اند وابستگی خود به دلار را کاهش دهند و در عین حال در کنار استفاده از رمز ارزها، سبد روابط تجاری خود را با سایر کشور‌ها متنوع‌تر کنند تا در صورت بروز مشکلات جدی در امریکا مورد آسیب از این ناحیه نباشند. در همین راستا مدت‌ها پیش نقشه راه توسعه روابط تجاری ایران با کشور‌های مختلف تهیه شد که ارسال سوخت به ونزوئلا، گسترش روابط تجاری با عراق و تصویب پیش‌نویس پیمان راهبردی ۲۵ ساله ایران و چین در دولت صرفاً بخش‌هایی از آن است که شاید بتوان دیدار رئیس مجلس شورای اسلامی با چانگ هوا سفیر جمهوری خلق چین در تهران نشانه‌ای از راهبرد فوق دانست.
نقشه راه کجاست؟
تجار و بازرگانان از نبود نقشه راه برای حضور دربازار‌های خارجی انتقاد می‌کنند و معتقدند که در طول این سال‌ها نوعی انحصار اطلاعاتی در مجموعه‌های مرتبط با صادرات و حضور در بازار‌های سایر کشور‌ها شکل گرفته که فقط عده‌ای خاص از آن منتفع می‌شوند. اخیراً دولت پیش‌نویس برنامه ۲۵ ساله ایران و چین را در هیئت دولت تصویب کرده و به دنبال نهایی کردن آن با چین است. دراین خصوص رئیس اتاق ایران و چین از جلسه مشترک با وزارت امورخارجه طی هفته آینده خبر می‌دهد و تأکید می‌کند که که این راهبرد‌های بلندمدت باید به پروژه‌های کوتاه تبدیل شود تا نتیجه خوبی حاصل شود.
طی یک دهه گذشته با تأکید رهبری بر توسعه صادرات غیر نفتی، دولت‌ها تلاش کردند با فعال‌سازی بازار‌هایی مانند عراق، افغانستان و روسیه صادرات غیر‌نفتی را با کمک بخش خصوص توسعه دهند، اما تجربه این سال‌ها حاکی از آن است که بخش خصوصی نتوانسته آنطور که باید از فرصت‌های ایجاد شده در این بازار‌ها استفاده و سود ببرد. به طوری که فرصت‌های صادراتی و سرمایه‌گذاری در کشور‌های مذکور از دست‌رفته و کالاهای چینی و ترک جایگزین کالاهای ایرانی شده‌اند.
برای توسعه تجارت دولت باید اعتماد تجار را جلب کند
مهدی نجات‌نیا، رایزن سابق ایران در عراق معتقد است که به دلیل تغییر قوانین و مقررات در صادرات، بخش خصوصی اعتمادی به وعده‌های دولت برای حضور در بازار‌های خارجی ندارد، از این‌رو در ابتدای کار برای حضور در بازار‌های سایر کشور‌ها پررنگ و پرقدرت ظاهر نمی‌شود. وی سیاستگذاری و قدرت اداره صادرات غیر‌نفتی را ضعیف می‌داند و می‌گوید: ضعف در مجموعه وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت در هماهنگی و منسجم کردن صادرات غیر نفتی و دسته‌بندی تجار و بازرگانان از مشکلاتی است که سال‌ها وجود داشته و باعث بی‌اعتمادی سایر کشور‌ها نسبت به فعالان بازرگانی ایران شده‌است.
توافق نامه ۲۰۱۶ ایران و چین
در سال ۲۰۱۶ در جریان سفر رئیس‌جمهور چین به ایران توافق نامه‌ای موسوم به «مشارکت جامع استراتژیک چین و ایران» به امضای طرفین رسید و در این مدت در سفر‌های مختلف وزیر امور خارجه به چین مفادی به این توافق‌نامه اضافه یا از آن حذف شده‌است. این توافق‌نامه که مورد تأکید مقام عالی کشور است، طی هفته جاری پیش‌نویس آن در هیئت دولت به تصویب رسید و به وزارت خارجه مأموریت داده‌شد که طی مذاکرات نهایی با طرف چینی، بر اساس منافع متقابل بلندمدت، این برنامه را به امضای طرفین برساند.
بر اساس این توافق‌نامه چین متعهد است که در جریان ۲۵ سال که به بازه‌های پنج ساله تقسیم شده برابر با ۲۸۰ میلیارد دلار در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی ایران و ۱۲۰ میلیارد دلار در پروژه‌های جاده‌سازی و خط آهن سرمایه‌گذاری کند. در مقابل، شرکت‌های چینی در هر یک از مناقصه‌های مرتبط با توسعه میدان‌های نفتی و گازی جدید و قدیمی در اولویت قرار خواهند گرفت. همچنین، در فرصت‌های مشارکت در پروژه‌های پتروشیمی نیز به شرکت‌های چینی اولویت داده‌می‌شود. پکن همچنین مسئولیت تهیه فناوری، نیرو‌ها و دیگر مؤلفه‌های مورد نیاز برای تکمیل این پروژه‌ها را بر عهده خواهد داشت. این همکاری، زمینه‌ای برای مشارکت ایران و چین در پروژه‌های اساسی و زیرساخت‌های توسعه‌ای از جمله طرح بزرگ کمربند- راه است و فرصتی برای جلب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله صنعت، گردشگری، فناوری اطلاعات و ارتباطات خواهد بود. از آنجایی که چین شریک راهبردی ایران میباشد و با توجه به روابط تاریخی دو کشور در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی و سیاسی، شرایط جدید در مناسبات دو کشور دارای اهمیت استراتژیکی است و پیشبرد مشارکت راهبردی دو کشور در مناسبات دوجانبه منطقه‌ای و بین‌الملل براساس رویکرد برد- برد هدف اساسی این برنامه بلندمدت است.
این نخستین سند همکاری بلندمدت و راهبردی با یک قدرت بزرگ در ۴۰ سال گذشته و دوران پس از انقلاب اسلامی است. البته هنوز جزئیات پیش‌نویس این سند منتشر نشده‌است و نمی‌توان در مورد آن تحلیل دقیقی ارائه داد، به همین جهت چشم‌انداز اجرایی آن مشخص نیست، اما با تأکید رئیس اتاق مشترک ایران و چین، طی جلسه‌ای در هفته آتی در وزارت امور خارجه پیش‌نویس این سند راهبردی بررسی کرده و اقدامات لازم برای عملیاتی شدن آن در دستور کار قرار می‌گیرد.
تجار و بازرگانان تأکید دارند که این‌بار دولت اعم از وزارت صمت و سازمان توسعه تجارت و وزارت امور خارجه با بهره‌گیری از تجربه بازار‌های عراق و روسیه، از فرصت‌های به‌وجود آمده، تجار و صادرکنندگان را حمایت و یاری کنند تا بلایی که برسر سایر بازار‌ها آمده است در مورد چین اتفاق نیفتد.
کوتاهی سازمان توسعه تجارت در تعریف پروژه‌های صادراتی
آرمان خالقی مدیر عامل خانه صنعت و معدن ایران و عضو اتاق بازرگانی ایران در گفتگو با «جوان» معتقد است که با امضای توافق‌نامه با دولت‌های خارجی، اطلاع‌رسانی از سوی سازمان های مربوطه شفاف نبوده و تجار درخصوص نحوه حضور در این بازار‌ها توجیه نمی‌شوند.
خالقی از نبود نقشه راه برای حضور در بازار‌های کشور‌های منطقه انتقاد می‌کند و می‌گوید: دولت به عنوان متولی، بخش خصوصی را توجیه نمی‌کند و سازمان توسعه تجارت که وظیفه تعریف پروژه برای حضور در این بازار‌هاست، در طول این سال‌ها کم‌کاری کرده‌است. این سازمان از ارائه اطلاعات اولیه و مشخصات بازار‌های مقصد خودداری می‌کند و تجار بدون شناخت بازار هدف از نظر سیاست‌های اقتصادی و بازرگانی، حمل و نقل و تعرفه‌ها وارد این بازار‌ها می‌شوند و بعضاً نیز متضرر می‌شوند.
خالقی از وجود انحصار اطلاعاتی خبر می‌دهد و می‌گوید: متأسفانه در ارائه اطلاعات نوعی انحصار در مجموعه‌های دولتی و غیردولتی وجود دارد و افراد تلاش می‌کنند خود و نزدیکانشان فقط از اطلاعات خاص باخبر بوده و منتفع شوند. مدیر‌عامل خانه صنعت و معدن ایران از مشکلات مبادلات پولی سخن می‌گوید و معتقد است که این مشکلات فقط با رایزنی دولت و وزارت امور خارجه قابل‌حل است. وی همچنین به تغییر مکرر قوانین تجاری اشاره می‌کند و می‌گوید: متأسفانه قوانین تجاری مدام در حال تغییر است و تجار نمی‌توانند برنامه بلند‌مدتی برای حضور در سایر بازار‌ها داشته باشند و با تغییر دولت و حتی مجلس بسیاری از معادلات تجاری تغییر کرده یا بهم می‌ریزد.
قالیباف: انتظار می‌رود همکاری‌های مشترک ایران و چین ارتقا یابد
همچنین محمدباقر قالیباف رئیس مجلس شورای اسلامی صبح دیروز با چانگ هوا سفیر جمهوری خلق چین در تهران دیدار و گفتگو کرد. محمدباقر قالیباف تأکید کرد: ارتباط چین و ایران؛ پایدار، مستحکم و تاریخی است و مخصوصاً بعد از پیروزی انقلاب اسلامی مناسبات دو کشور تعمیق پیدا کرد. وی افزود: کشور‌های جهان و از جمله تهران و پکن امروز در سطح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی با خوی استکباری و یکجانبه‌گرایی امریکا و آثار نامطلوب آن بر حقوق ملت‌ها مواجهند. وی بر ضرورت گسترده‌تر شدن ارتباطات و تعمیق و وسیع‌تر شدن تعاملات بین دو کشور ایران و چین تأکید کرد. رئیس قوه مقننه کشورمان دخالت‌های امریکا و برخی کشور‌ها در امور داخلی چین را به شدت محکوم کرد. وی همچنین از موضع شفاف و روشن دولت چین در مخالفت با قطعنامه شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی علیه کشورمان تشکر کرد.
رئیس مجلس شورای اسلامی ابراز امیدواری کرد همکاری‌های دو کشور با سرعت بیشتری تداوم و تحقق پیدا کند. قالیباف گفت: بار‌ها شاهد دخالت‌های دولت ترامپ علیه حاکمیت و استقلال کشور‌ها از جمله در رابطه با ایران و چین و برخی مسائل بین‌المللی همچون محیط زیست و سلاح‌های مخرب بوده‌ایم. در این راستا همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است.
سفیر چین: مایل به توسعه همکاری با ایران هستیم
سفیر چین نیز در این دیدار ضمن تسلیم پیام تبریک آقای لی جان شو رئیس کمیته دائمی کنگره ملی خلق چین اظهار داشت: چین تمایل دارد روابط خود را با ایران تقویت کند. او افزود: از آنجا که پارلمان در ایران نقش بسیار مهمی دارد و نمایندگان مجلس در ایران نقش تاثیرگذاری دارند، معتقدم همکاری‌های پارلمانی ایران و نمایندگان چین در آینده و به ریاست جنابعالی نیز افزایش خواهد یافت. کنگره نمایندگان چین آمادگی کامل دارد که بیش از پیش همکاری‌های دوستانه با مجلس ایران را توسعه دهد و تجربیات خود را در حوزه‌های قانونگذاری، نظارت و اجرای سیاست‌ها، با دوستان ایرانی به اشتراک بگذارد. وی با اشاره به گستردگی روابط دو کشور ادامه داد: ارتباطات چین و ایران با برخورداری از تاریخ و تمدن قوی از زمان جاده ابریشم شروع شد و در طول سال‌های گذشته، همکاری‌های دو طرف در زمینه‌های مختلف به توسعه خوبی رسید، همچنان که در سال جاری میلادی و با شروع بیماری کووید ۱۹ نیز دو کشور و دو ملت در کنار هم بوده و به یکدیگر کمک کرده‌اند.
سفیر چین در تهران با بیان اینکه در وضعیت موجود چین تمایل دارد که روابط خود را با ایران تقویت کند، ادامه داد: دو کشور باید در مورد مسائل مهم و منافع مشترک از یکدیگر حمایت کنند، همچنان که طرف چینی به طور قاطعانه از حاکمیت و استقلال ایران حمایت کرده و با تحریم‌های یکجانبه‌گرایانه امریکا اعلام مخالفت کرد. سفیر چین گفت: سال‌هاست کشور‌های غربی به ویژه امریکا به بهانه حقوق بشر، فشار‌هایی بر ایران و چین داشته‌اند ولی ما همیشه در کنار هم بوده و از دخالت کشور‌های خارجی و یکجانبه‌گرایی اعلام انزجار داشته‌ایم. هوآ تأکید کرد: چین قاطعانه از قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت ملل متحد و همچنین از توافقات بین‌المللی حمایت کرده و مخالفت خود را با تمدید تحریم‌های تسلیحاتی ایران از سوی امریکا اعلام می‌دارد.
راه‌اندازی پویش توسعه صادرات غیر نفتی در اتاق ایران- چین
رئیس اتاق ایران – چین در گفتگو با «جوان» در خصوص راهبرد ۲۵ساله ایران و چین می‌گوید: حدود یک سال است که وزارت امور خارجه با تأیید مقامات بالایی نظام پیگیر تدوین پیش‌نویس این برنامه است و قرار است توافق‌نامه جامعی در تمام بخش‌های فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و بین‌المللی صورت گیرد و از بخش‌های مختلف ظرفیت‌های همکاری احصا شده و در اختیار دولت قرار گرفته‌است.
طی هفته آتی نیز جلسه‌ای با وزارت امور خارجه در این خصوص برگزار می‌شود. مجید‌رضا حریری در پاسخ به این سؤال که این سند ۲۵ ساله چقدر می‌تواند به توسعه صادرات ما کمک کند، می‌گوید: طی سال گذشته ۲۵ درصد تجارت خارجی ایران با چین بوده‌است و در صورت داشتن نقشه راه درست و تعریف پروژه‌های کوچک در بازه زمانی کوتاه‌مدت می‌توانیم به هدف‌مان دست یابیم. وی تأکید می‌کند: نظر شخصی من این است که قرار‌داد‌های بلندمدت در نیمه راه رها شده و ممکن است به نتیجه مطلوب نرسد. زیرا عمر دولت‌ها بعضاً به این پروژه‌های بلندمدت نمی‌رسد و با گذشت زمان دچار تغییر و تحول می‌شود و نمی‌شود از هیچکس کارنامه مشخصی دریافت کرد. وی می‌گوید: در سال گذشته اتاق ایران و چین پویش توسعه صادرات غیر نفتی به چین را راه‌اندازی کرده‌است که متأسفانه با شیوع ویروس کرونا برنامه‌های تبلیغاتی‌مان با تأخیر مواجه شده‌است.
وی ایجاد این پویش را برای کمک به تجار و شناساندن بازار هدف مفید می‌داند و می‌افزاید: ما با تعریف طرح‌های کوتاه مدت و ارائه تحلیل از بازار چین تلاش می‌کنیم تجار را برای فعالیت بیشتر در بازار‌های چین کمک کنیم و امید‌واریم این راهبرد ۲۵ ساله با چین به فرصت تبدیل شود و تجربه سایر بازار‌ها برای بازار چین تکرار نشود. وی همچنین به مشکلات نقل و انتقال پول با چین اشاره می‌کند و می‌افزاید: مشکلات همچنان وجود دارد و هنوز رفع نشده‌است.
بله . جهت توسعه نیازمند سرمایه گذاری هستیم . این قابل فهم است . اما اینکه صرفن 
