سرویس فرهنگ و هنر جوان آنلاین: تا کنون دو برنامه از سلسله برنامه‌های «شب شعر اعتراض» با همکاری ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر به عنوان تأمین‌کننده و مؤسسه شهرستان ادب به عنوان مجری این برنامه ادبی برگزار شده است؛ برنامه‌ای که نخستین بار ویژه «شعر هیئت» و بار دوم ویژه «شعر طنز» برگزار شد. علی‌محمد مؤدب، شاعر و مدیر مؤسسه شهرستان ادب در جریان برگزاری نخستین مرتبه آن درباره تاریخچه «شعر اعتراض» گفته است که امیدوارم شعر اعتراض توسط رسانه‌های معتبر و رسمی جدی‌تر گرفته شود تا حرفهای اعتراض به درستی شنیده شوند و کار به جایی نرسد که برخی جریان‌ها و افراد مغرضانه عمل کنند و بوقچی‌های دشمن نیز ما را به جان هم بیندازند. «جوان» برای آگاهی بیشتر خوانندگان با ابعاد متنوع و مختلف چرایی شکل‌گیری این محفل، نحوه دعوت از شعرا در کنار کیفیت و سطح رویکرد انتقادی و اعتراضی آن که در عنوان این محفل ادبی آورده شده با علیرضا سمیعی دبیر و عضو کمیته انتخاب شعرای این رویداد گفتگو کرده است.
علت برپایی محفل «شب شعر اعتراض» چیست؟ اساساً چه خلأ یا نیازی برای شکل‌گیری و اجرای چنین اتفاقی احساس کردید که به سمت راه‌اندازی و ایجاد آن رفتید؟
جای محملی که بتواند به برخی کاستی‌های جامعه انتقاداتی داشته باشد به صورتی که هزینه‌های مازاد نداشته باشد خالی بود و محفل «شب شعر اعتراض» با این رویکرد طراحی و اجرا شد. در بسیاری از حکومت‌های کنونی دنیا چنین محافلی از سوی خود دولت‌ها راه‌اندازی می‌شود تا مردم بتوانند انتقادات و مسائل مورد نظرشان را در ذیل اشعار اعتراضی اعلام کنند. در واقع دولت‌ها با قبول شکل‌گیری چنین محافلی سعی دارند تا بتوانند به وسیله آن کاستی‌های خودشان را اصلاح بکنند. ما با اینکه چنین سابقه‌ای را هم در حوزه شرع و هم قانون اساسی داریم، اما اینکه سازوکار اجرایی این محمل چگونه طراحی شود، مسئله ما بود. ما فکر کردیم که باید به نحو سازنده‌ای جایی را درست کنیم که برگزیدگان مردم و کسانی که با مردم زندگی می‌کنند و درد آن‌ها را لمس می‌کنند به عنوان زبان گویای جامعه درد و دغدغه آن‌ها را روایت بکنند. به همین علت این شب شعر را سر و شکل دادیم. شعرا در جلسات مختلفی که دارند معمولاً در میان آثارشان اشعاری وجود دارد که تذکراتی را به مسئولان در رابطه با مسائل روز کشور اعلان می‌کنند. شعرخوانی‌های انتقادی در همین جلسات دفتر مقام معظم رهبری هم برگزار می‌شود، هر سال به طور منظم یکسری شعر انتقادی خوانده می‌شود. این باید تبدیل به رسمی بشود که به صورت مستمر وجود داشته باشد و به نظر ما رسید که شهرستان ادب می‌تواند ظرفیت برپایی و مدیریت این مسئله را داشته باشد.
از آنجایی که ظرفیت پذیرش انتقاد از سوی مسئولان ما (بنا بر تجارب پیش آمده) متفاوت است و گاهی واکنش‌هایی را به همراه داشته، وجهه همت این محمل برای فضا دادن به شعر انتقادی و در دام سیاه‌نمایی نیفتادن چیست؟
من خاطرم هست که مرحوم زرویی نصرآباد چند سال پیش در جریان دیدار رمضانی شعرا با مقام معظم رهبری یک شعر انتقادی خواندند که اتفاقاً با استقبال رهبری هم مواجه شد. از قضا سال بعد هم مرحوم نصرآبادی شعری مشابه همان شعر انتقادی که سال گذشته گفته بود خواندند، اما این شعر برخلاف سال گذشته مورد استقبال رهبری قرار نگرفت. گاهی با خودم فکر می‌کردم که چرا دو شعر انتقادی از سوی یک شاعر خوانده می‌شود، اما یکی از آن‌ها مورد استقبال رهبری قرار می‌گیرد و دیگری نه؟ انتقاد کردن و سیاه‌نمایی با هم فرق دارند. اینکه ما شعری داشته باشیم که در آن یک جور حس نا‌امیدی مطلق وجود داشته باشد، غلط است. اساساً در بطن انتقاد یکجور امید وجود دارد. وقتی کل ساختار را زیر سؤال ببریم یا امید را از بین ببریم دیگر نمی‌شود به چنین چیزی اطلاق لفظ انتقاد داشته باشیم.
«شب شعر اعتراض» را شهرستان ادب با همکاری ستاد احیای امر به معرف و نهی از منکر برگزار می‌کند. علت اینکه ستاد احیا به سمت شکل‌گیری و ایجاد چنین محفلی رفته است، چیست؟
از زمانی که دبیر جدید ستاد آمدند رویکرد ستاد احیای امر به معروف، رسانه‌ای و فرهنگی اعلام شد. از آنجایی که ستاد احیا کارمندان زیادی ندارد که در بدنه خودش چنین طراحی را انجام بدهد با همکاری شهرستان ادب این مسئله را دنبال می‌کند. از طرفی در بین اعضای شهرستان ادب افرادی مانند علی محمد مؤدب، سیار و... سرایش و خواندن اشعار انتقادی مسبوق به سابقه بوده است. در واقع این اتفاق ناظر بر یک عقبه‌ای است که در بین شعرا وجود داشته و صرفاً ستاد احیا به دنبال تقویت این جریان است. ما می‌خواستیم که به صورت متمرکز این برنامه برپا شود همانطوری که مثلاً شب شعر طنز و... داریم حتماً یک شب شعری داشته باشیم تا شعرا بتوانند بیایند و اشعار انتقادی و سازنده‌شان را با دیگران به اشتراک بگذارند. در برنامه ما هست که هم اقشار مختلف جامعه در این محفل حضور داشته باشند و هم دیدگاه‌های متکثر فرصت عرضه خودشان را پیدا کنند. در واقع شهرستان ادب به دلیل ارتباطی که با شعرا دارد و توان گرد هم جمع کردن این افراد، حکم دالانی را ایفا می‌کند که اشعار انتقادی خوب و سازنده را رصد کرده و از شعرا و سرایندگان آن‌ها برای حضور در این محفل ادبی دعوت می‌کند. در واقع ستاد احیا مایل نیست که خودش همه سازوکار‌های چنین برنامه‌ای را بر عهده بگیرد بلکه به دنبال جریان داشتن و تبدیل به روند شدن این اتفاق است. از آنجایی که شهرستان ادب خودش در این حوزه متخصص است، ستاد احیا فقط به دنبال راه‌اندازی و ایجاد این محفل است تا ادامه مسیر را دوستان در شهرستان ادب جلو ببرند. ما بایستی شعر اعتراض داشته باشیم چه اینکه وقتی این همه اشعار انتقادی و سازند ه خوب داریم چرا یک محفل مستمری برای عرضه آن‌ها نداشته باشیم؟
در میان شعرا یکسری افراد حضور دارند که چهره‌های سرشناس و شناخته‌شده‌ای هستند که در جریان برپایی دو جلسه اخیر در این محفل حضور داشته‌اند. دعوت شما از این افراد با هدف بالا بردن ضریب خبری برنامه است یا اینکه اهداف دیگری به غیر از این هم وجود دارد؟ نحوه انتخاب مابقی شرکت‌کنندگان در برنامه شب شعر اعتراض به چه شکل است؟
قطعاً بالا بردن ضریب خبری این محفل که با حضور چهره‌های سرشناس شعر کشور محقق می‌شود یک مسئله مهم و خوبی است. نحوه انتخاب شعرا برای حضور در این محفل ادبی به این ترتیب است که ما با آقایان مؤدب و داوودی در مؤسسه شهرستان ادب به فهرستی می‌رسیم که حتماً در این فهرست باید افراد پیشکسوت حضور داشته باشند. از طرفی خود شهرستان ادب به دلیل ارتباط و مأموریت ذاتی که با شعرا دارد از تازه‌ترین اشعار شعرا که در زمینه‌های متنوع سروده‌اند باخبر است و اسم آن‌ها در لیست قرار می‌گیرند و بعد از نهایی شدن فهرست هر دوره از این شب شعر با آن‌ها تماس می‌گیریم و برای شعرخوانی به این جلسه دعوت می‌شوند. از طرفی شهرستان ادب حساسیت زیادی دارد تا شعرای کمتر شناخته‌شده‌ای که آثار قابل قبولی دارند را برای حضور در این محفل هماهنگ کند. این را هم عرض کنم که بنده حدود ۲۰ سال است که در محافل مختلف شعرا حاضر بوده‌ام و معتقدم که ممکن است همه شعرای معروف شاعران خوبی نباشند، اما واقعیت این است که همه شعرای خوب شاعران مشهوری هستند. وقتی از یک شاعر معروف دعوت می‌شود شانس اینکه شعر خوب‌تر و قوی‌تری خوانده شود که در آن رگه‌های انتقادی به شکلی حرفهای و با ظرافت‌های خاص شاعرانه وجود داشته باشد بسیار بالا می‌رود. ضمن اینکه تریبون دادن به شعرایی که جوان هستند یا از نظر دیدگاهی با ما تفاوت‌هایی دارند باعث غنی‌تر شدن آن برنامه و حتی تربیت نیروهای تازه‌نفس‌تری در این عرصه خواهد شد.
طیف‌بندی که به آن اشاره کردید با چه رویکردی است؟ به منتقدان وضع موجود میدان می‌دهید یا نه منتقدان دولت و حاکمیت؟ بحث بنده بیشتر ناظر بر این است که دعوت و عدم دعوت‌های شما از شعرا بر اساس طیف‌بندی‌های مرسوم سیاسی و جناحی است یا مسیر دیگری دارد؟
ما در جریان برپایی این شب شعر‌ها هیچگونه سوءگیری سیاسی یا حمایت از هیچ جریان سیاسی نداریم. ما به دنبال خرج کردن این جریان در پای هیچ جریان و نحله سیاسی نیستیم و صرفاً با ایجاد و تقویت این محفل امیدواریم که محمل نقد درون‌گفتمانی و درون‌خانوادگی را با حفظ چارچوب‌های اصلی نظام تقویت کرده و به پختگی برسانیم. در واقع این شب شعر محملی است برای ابراز انتقادات درست و منطقی که شاعر برای تصویر کردن آن در وادی سیاه‌نمایی نیفتاده باشد و البته نقطه نظراتش را با ظرایف و دقایق صنایع ادبی و شعری بیان کند. ما در این محفل پذیرای انتقاداتی که در چارچوب اصول و قواعدی که ساختار‌های حاکمیتی و نظام را محترم شمرده و مراعات کرده هستیم. ما به دنبال شنیدن حرف و شعر خوب هستیم و قطعاً بین کسانی که با نق زدن و خرده‌گیری در وادی سیاه‌نمایی می‌افتند با کسانی که سعی دارند به شکل دلسوزانه و مسئولانه سیاهی‌ها را به مسئولان گوشزد کنند، تمایز و تفاوت قائلیم. به همین علت در فرآیند انتخاب و دعوت از شعرا برای حضور در هر دوره از این محفل سعی می‌کنیم تا در حد توان چنین ملاحظاتی را ملاک عمل قرار بدهیم.
