دكتر نادر ساعد در گفتگو با «جوان آنلاین»:

افزایش قدرت مانور دیپلماسی هسته‌ای، با نقد توافق ژنو میسر می‌شود

نادر ساعد، کارشناسی حقوق هسته ای در گفتگو با «جوان آنلاین» با اشاره به لزوم نگاه فرصت محور به نقد توافق ژنو و فازهای اجرائی آن، این مقوله را یک از لوازم توسعه، تعمیق و تصحیح دیپلماسی هسته ای کشور دانست. وی در این زمینه اظهار داشت: مخالفت و تعدد دیدگاهها، از اصول منطقی ناشی از ارزشمندی منزلت و اعتبار مردم و نخبگان در اعلام نظر و مشارکت در تصمیم گیریهای ملی است. اساساً مشارکت بدین معناست که همه نظرات و همه نگرش ها به یک پدیده، به دور از تگ­گرائی و نگاه یکسویه و حتی چند سویه ای که با غفلت از برخی ملاحظات همراه باشند، به نگاهی مشترک و «همه جانبه» تبدیل شوند تا تصمیم گیری بر پایه خرد و درک ملی استوار گردد. فرض یکسانی و تشابه دیدگاه، ناقض فرض منطقی بودن مشارکت است. وی در ادامه افزود: منطق مشارکت آن گاه اثربخش است که نه در تئوری و نظریه بلکه در عمل نیز همه نهادها مبنای وجودی و کارکردی چنین اصلی را در مدیریت اموری که جنبه راهبردی و ملی دارند، با تمام وجود پذیرا شوند و محترم بشمارند.

به گفته ساعد، مادامی که یک مساله ملی ظرفیت های گوناگونی داشته باشند و ساختارهای روابط خارجی کشور در منظومه ای از روابط نابرابر قرار داشته باشند، تکصدائی الزاماً به معنای وحدت نگاه و رویه نیست. در این موارد، تعدد نگاهها و حتی وجود مخالفت های جدی خواه در بدنه اجتماعی و یا در لایه هائی از مدیریت دولتی و حاکمیتی، موجد قدرت مانور برای دیپلماسی خواهند بود. وی تاکید نمود: طرفها مذاکراتی ایران که مدیران دیپلماسی ما را در مسیری صاف و یکطرفه نبییند و مشکلات و موانع امتیازدهی غیرمعقول بلکه انتظار اجتماعی بازی برد-برد در توازنی از حققو-تعهدات و داده-ستانده را درک نموده و به عنوان محوری اصلی از برآوردهای خود از دیپلماسی هسته ای ج.ا.ایران تشخیص دهند، به یقین از آستانه مطالبات خود بیشتر عدول خواهند کرد تا در توافق ها، وزن تصمیمات متمایل به منافع ایران نیز پرنگ تر و عمیق تر شود.

به عقیده این کارشناس حقوق هسته ای، همچنانکه امریکا نیز این فضای تعدد دیدگاه و اختلاف نظر را حفظ كرده و چاشنی کار دیپلماتیک خود نموده است و در پرتو آن، گاه طرح مطالباتی جدی را ناگزیر برای تامین نگاههای مخالفین می نماید، ما نیز باید ظرفیت های بازی سازی در محیط دیپلماسی را حتی با بهره گیری از وجود مخالفت ها و چه بسا بزرگ نمائی آنها در صحنه مذاکرات رسمی و غیررسمی، به پشتوانه ای برای توسعه و تعمیق دیپلماسی هسته ای قرار دهیم.

وی در خصوص لزوم نگاه منطقی به نقد و تحلیل نخبگان از توافق ژنو به دور از نگرش های صرفاً داخلی، اظهار داشت: هرچند در فضای داخلی وجود اختلافات ممکن است نیازمند تقلیل هستند و این امر نباید به وحدت ملی خلل وارد نماید اما اما پیام این اختلافات در حوزه روابط خارجی را باید به عنوان یک منبع مهم تولید فرصت به شمار آورد؛ فرصتی که تا کنون نیز طرف اصلی ما یعنی امریکا از آن حداکثر استفاده را به عمل آورده است. به عقیده ساعد: امریکائیها با نشان دادن مخالفین دیپلماسی به عنوان یک لولو، زمینه اجانب و تسریع توافق را در طرف ایرانی تقویت نموده به گونه ای در کنار تامین منافع ملی و تغییر وضعیت موجود، انتخاب بد در مقابل بدتر نیز به عنوان یک مبنای توجیهی و مولفه ای از مفهوم اعتدال در روابط خارجی تعریف شده است.

برخلاف عتاب ها نسبت به کلیه کسانی که به صورت کلی یا جزئی با نظر مجریان سیاست خارجی و دیپلماسی هسته ای کشور نگاهی همسو ندارند، مخالفت ها به ویژه وقتی بر پایه استدلال و تحلیل استوارند، موجد قدرت مانور دیپلماسی هسته ای و تقویت کننده روند تامین منافع ملی بلکه ارتقا دهنده ستانده های احتمالی و تقلی دهنده داده های مورد انتظار طرف یا طرفهای مقابل خواهند بود.

ساعد در پاسخ به این پرسش که انتقاد از مخالفین توافق ژنو در میان مقامات دیپلماسی و اجرائی کشور را چگونه ارزیابی می کند، اظهار داشت: در کنار مخالفت ها با اصل توافق ژنو، به نظر می رسد بخش مهمی از این روند به مخالفت نه با اصل بلکه با کم و کیف داده –ستانده ها در توافق مذکور است به طوری که مفهوم برد-برد را برای ایران به حداقل و برای طرف مقابل به حداکثر نزدیک نموده است. استماع دیدگاههای این دسته از نخبگان که به واقع آنها را می توان «منتقدین» کارشناسی توافق شمرد، بیشترین قابلیت را برای کمک به دیپلماسی هسته ای داراست. وی افزود: بدون شک، نه تیم هسته ای و نه یک نهاد خاص در حوزه هسته ای یا روابط خارجی نمی تواند جامع علوم، دانش و مهارت های مرتبط با مساله هسته ای باشد. این پدیده چندبعدی، خواه برای شناخت و به ویژه برای اقدام، نیازمند تخصص های متعدد و اخذ نظریه واحدهای گوناگون کشور هستند؛ واحدهائی که هر یک در زمینه ای از زمینه ها و بعدی از ابعاد چندگانه این پدیده دارای تخصص هستند. رد دیدگاهها صرفاً به اعتبار عدم همسوئی جزئی یا کامل با نگاهی که مدنظر سیاست خارجی فعلی است، به معنای کفایت دیدگاه یا تیمی معین در زمینه ادراک همه بایسته ها در این عرصه است. در حالی که هیچ گروه یا مجموعه ای نمی تواند خود را جامع همه بایسته ها بداند و نیازی به حضور و همراهی یا همکاری دیگران نبیند. این برداشت، مغایر با اصل مشارکت و منطق آن است.

این کارشناس حقوق هسته ای در رابطه با بازنگری و تقویت ترکیب تیم هسته ای در مذاکرات، بر ضرورت این امر تاکید نمود و افزود: هرچند با پیشنهاد حضور مخالفین توافق ژنو در تیم هسته ای استقبالی نشده است اما حتی این امر نیز می تواند با هدف انتقال پیام روشن به دیگر طرفهای مذاکره به انجام برسد که دیپلماسی تنها با حصول نتایج موثر، متوازن و لحاظ خطوط قرمز ج.ا.ایران است که می تواند حصول توافق را ممکن سازد.