محمدصادق زماني- از جمله موضوعاتي كه طي چند وقت گذشته مورد توجه نمايندگان مجلس شوراي اسلامي قرار گرفته، موضوع «اينترنت حلال» است. هر چند به جاي اين نام ميتوانيم عناوين ديگري همچون «اينترنت پاك»، «اينترنت سالم» و «اينترنت قانونمند» را به كار ببريم اما وراي انتخاب عنوان «اينترنت حلال» علت و فلسفهاي است كه به ماهيت جامعه ايران برميگردد.ماهيت و دغدغه اصلي جامعه ما «مذهب» و هنجارهاي ديني است و ميتوان به جرأت گفت كه در جوامع مذهبي تلاش بر اين است كه همه امور از صافي هنجارهاي ديني عبور داده شود. بر اين مبنا، در برابر عنوان «اينترنت حلال»، عنوان «اينترنت حرام» قرار ميگيرد. طرح فعلي مجلس براي بررسي و تحقق «اينترنت حلال» در كشور كه واكنشي است به رشد ناهنجاري، قانونشكني، بيبند و باري و فساد در اينترنت و فضاي مجازي را بايد در كنار طرح «پليس فضاي مجازي» گذاشت كه چندي پيش توسط نمايندگان مجلس تصويب شد. پيش از مطرح شدن موضوع ضرورت «اينترنت حلال»، بارزترين ابزار دولتهاي فعلي و گذشته براي مقابله با فساد و نابهنجاري در اينترنت، ابزار فيلترينگ بود. هر چند فيلتر كردن سايتهاي غيراخلاقي و ضدارزشي تا حدي ميتواند ميزان دسترسي افراد به محدوده خطر را محدود كند اما با تولد روزانه انواع فيلترشكنها به نظر ميرسد نميتواند چندان مؤثر باشد.
از سوي ديگر، در ميان كاربران اينترنت افرادي هستند كه بيمناسبت نيست اگر آنها را «بيشفعال» بناميم زيرا با جسارت و پشتكار هر چه تمام، فيلترشكنها را از زير سنگ هم كه شده به دست ميآورند. افزون بر اين، فيلترينگ سايتهاي غيراخلاقي و ضدارزشي هر چند بايد انجام شود ـ همانطور كه در كشورهاي توسعهيافته هم صورت ميگيرد ـ اما تنها يك «مانع» است و كاربران را حريصتر ميكند (مصداق حديثي از امام علي (ع) كه فرمود: «الانسان حريص علي مُنع»).
يك گام فراتر از فيلترينگ، بحث پليس فضاي مجازي پيش ميآيد. در ضرورت وجود و فعاليت پليس در فضاي اينترنت هم شكي نيست اما پليس هم يك عامل بازدارنده اجباري است نه يك عامل بازدارنده دروني. افراد تا زماني كه تحت اجبار هستند تن به درخواست عامل اجبار ميدهند اما اين تندادن چيزي را عوض نميكند زيرا تا فكر افراد تغيير نكند، شرايط همان خواهد بود كه هست.
اعمال مقررات نظارتي سخت بدون تلاش براي ارتقاي فهم و تقويت وجدان افراد جامعه، در بلندمدت پاسخگو نيست، بنابراين بايد تدبيري انديشيد كه در كنار هجمههاي حرفهاي شبكههاي ماهوارهاي و سايتهاي اينترنتي به برجكهاي اعتقادي افراد به ويژه نسل جوان، وجدان اخلاقي افراد را تقويت كرد. از اين رو، نمايندگان مجلس و طراحان مدل «اينترنت حلال» بايد در تهيه طرح و طراحي اين مدل سه عامل مهم را با هم تركيب كنند:
1 ـ تقويت وجدان اخلاقي افراد به عنوان قويترين عامل بازدارنده دروني
2 ـ فعاليت هوشمندانه پليس اينترنتي
3 ـ اعمال فيلترينگ سايتهاي منحرف و ضداخلاقي