با سرد شدن هوا، خانهها آرامآرام پناه میشوند به گرما؛ بخاری روشن میشود، آبگرمکن جان میگیرد، شومینهها شعله میکشند و اجاقها بیشتر از همیشه کار میکنند. اما همین گرما، اگر با بیتوجهی همراه شود، میتواند به یکی از مرگبارترین تهدیدهای زمستان تبدیل شود؛ تهدیدی بیصدا، بیرنگ و اغلب دیرهنگام؛ گازگرفتگی و حوادث ناشی از وسایل گازسوز.
هر سال، صفحات حوادث پر میشود از خبرهایی که یک نقطه مشترک دارند؛ «خانوادهای که صبح بیدار نشد»، «مردی که در حمام جان داد»، «زن و کودکی که در خواب دچار گازگرفتگی شدند». اغلب این حوادث نه بهخاطر نقص ذاتی وسایل، بلکه نتیجه بیتوجهی به اصول ساده، اما حیاتی ایمنی است.
نصب آبگرمکن در حمام یا فضاهای بسته و بدون تهویه، یکی از شایعترین خطاهای مرگبار است. آبگرمکن دیواری، مصرف بالای اکسیژن دارد و اگر هوای تازه به محیط نرسد، خیلی زود به بدسوزی میافتد و گاز مهلک مونوکسیدکربن (CO) تولید میکند. گازی که نه بو دارد، نه رنگ و نه هشدار. در خانههای کوچک، بهویژه زیر ۵۰مترمربع، خطر چند برابر میشود. آبگرمکن شاید برای آسایش آمده باشد، اما در جای اشتباه میتواند به ابزار مرگ تبدیل شود.
بخاریهای گازسوز، اگرچه رایجترین وسیله گرمایشیاند، اما بیشترین آمار حوادث را نیز به خود اختصاص میدهند. شعله زرد، دودکش نامطمئن، کمبود هوای تازه، شیلنگهای فرسوده و بستن روزنههای زیر در، زنجیرهای از خطاهاست که پایانش اغلب تلخ است. بخاری باید شعله آبی داشته باشد، دودکش مجزا و استاندارد، و فضایی برای تنفس. مسدود کردن درز زیر در با پتو و پارچه، شاید جلوی سرما را بگیرد، اما راه ورود هوا را هم میبندد و خطر را به داخل خانه دعوت میکند.
شومینهها بیشتر بهعنوان دکور وارد خانهها شدهاند، اما بهرهبرداری غیراستاندارد از آنها میتواند فاجعهساز باشد. شومینه بدون ترموکوبل، دودکش غیراصولی یا زردسوز کردن عمدی شعله برای «رقص نور»، یعنی تولید مستقیم گاز سمی. در آپارتمانهای کوچک، شومینه نهتنها گرما نمیدهد، بلکه جان میگیرد.
اجاق گاز، روزمرهترین وسیله گازسوز خانه است و درست به همین دلیل، خطرناکترین. سر رفتن غذا، خاموش شدن شعله، نشت گاز، ضربه ظروف سنگین به اتصالات یا قرار گرفتن در معرض باد، همگی میتوانند زمینهساز انفجار یا گازگرفتگی شوند. استفاده از اجاقهای مجهز به ترموکوبل، تمیز نگه داشتن مشعلها و رعایت ترتیب صحیح روشن کردن، از سادهترین، اما مهمترین اقدامات پیشگیرانه است.
اگر بخواهیم یک متهم ردیف اول در حوادث گازگرفتگی معرفی کنیم، بدون تردید دودکش غیراستاندارد یا مسدود است. هر وسیله گازسوز باید دودکش مجزا، سالم، بدون درز و مجهز به کلاهک H داشته باشد. دودکش سرد، نشانه خطر است. مکش معکوس، پسزدن گازهای سمی و نفوذ CO به فضای زندگی، اغلب نتیجه زانوهای اضافی، قطر نامناسب، گرفتگی یا نصب غیراصولی دودکش است. آزمایش ساده با لمس دودکش میتواند جان یک خانواده را نجات دهد.
سردرد، سرگیجه، تهوع، خوابآلودگی غیرعادی و بیحالی، زنگ خطرهایی هستند که اغلب جدی گرفته نمیشوند. این علائم میتوانند نشانه حضور گاز سمی در خانه باشند. در چنین شرایطی باید بلافاصله گاز قطع، خانه تخلیه و تهویه انجام و با امداد گاز (۱۹۴) تماس گرفته شود.
ایمنی گاز فقط یک موضوع فردی نیست؛ مسئولیتی اجتماعی است. آموزش کودکان، آگاهسازی سالمندان، کمک به همسایهها و بیتفاوت نبودن نسبت به خطر میتواند از تکرار اخبار تلخ جلوگیری کند. هر خانوادهای که اصول ایمنی را رعایت نکند، شاید خبر بعدی صفحه حوادث باشد.
زمستان فصل گرماست، اما اگر اصول ایمنی فراموش شود، همین گرما میتواند به مرگ خاموش تبدیل شود. پیشگیری، سادهتر از درمان است و در اینجا، سادهتر از عزاداری.
