جوان آنلاین: شاخص قیمت تولیدکننده که معیاری برای سنجش تغییر هزینه‌های دریافتی تولیدکنندگان محسوب می‌شود، فصل تابستان در حوزه تولید مرغ با جهشی محسوس روبه‌رو شد و تورم فصلی، نقطه‌ای و سالانه را در مسیر صعودی قرار داد. براساس گزارش مرکز آمار، هزینه‌های جاری تولید افزایش یافته‌اند و اختلاف میان قیمت نهاده‌ها و محصولات نهایی نیز فشار تازه‌ای بر تولیدکنندگان تحمیل کرده است. رشد بیش از حد برخی اقلام از جمله تخم‌مرغ نطفه‌دار، سطح نوسانات را بالا برده و برنامه‌ریزی تولید را دشوارتر کرده است. در سطح استان‌ها نیز اختلاف معناداری میان روند قیمت‌ها مشاهده می‌شود و این تفاوت‌ها ضرورت بازنگری در نظام حمایتی و تخصیص منابع را برجسته می‌سازد.
تابستان امسال برای صنعت مرغداری فصلی متفاوت رقم خورد و نشان داد فشار هزینه‌ای در این بخش از اقتصاد همچنان ادامه دارد. شاخص قیمت تولیدکننده که میزان تغییر قیمت محصولات تولیدی را از نگاه تولیدکنندگان می‌سنجد، در این فصل به عدد ۴۳۱/ ۵رسید که به معنای افزایش قابل‌توجه هزینه‌ها نسبت به دوره‌های گذشته است که چشم‌انداز کوتاه‌مدت این صنعت را با چالش‌های تازه‌ای روبه‌رو می‌کند.
تورم فصلی که تغییر قیمت‌ها در مقایسه با فصل بهار را نشان می‌دهد، در تابستان به ۷ /۲۱ درصد رسید. این نرخ نسبت به فصل قبل که ۱/۹ درصد ثبت شده بود، بیانگر سرعت‌گیری تغییرات است. رشد بیش از دو برابر نرخ فصلی می‌تواند نتیجه انباشتی از افزایش قیمت نهاده‌ها، هزینه‌های نگهداری، انرژی و حمل‌ونقل باشد. برخی تولیدکنندگان نیز از افزایش قیمت واکسن‌ها و مکمل‌های غذایی خبر داده‌اند که تأثیر مستقیم بر هزینه نهایی دارد.
بررسی ویژه اقلام تولیدی در مرغداری‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. در میان محصولات مختلف، مرغ گوشتی بیشترین افزایش قیمت را داشته و قیمت آن حدود ۸/ ۲۸ درصد رشد کرده است. چنین افزایشی نشان می‌دهد بازار گوشت مرغ در تابستان با شرایط متفاوتی نسبت به ماه‌های قبل روبه‌رو بوده است. تقاضای فصلی، تغییر در عرضه و افزایش هزینه‌های خوراک طیور می‌توانند از دلایل این جهش باشند. از سوی دیگر، یکی از اقلام که با کاهش قیمت همراه شده مرغ‌گوشتی با حدود ۳ /۱۵ درصد کاهش ثبت شده است. کاهش در بخشی از محصولات در شرایط افزایش کلی قیمت‌ها معمولاً به دلیل مازاد عرضه یا سیاست‌های تنظیم بازار رخ می‌دهد و می‌تواند نشان‌دهنده عدم هماهنگی میان تولیدکنندگان، خرده‌فروشان و نهاد‌های نظارتی باشد.
تورم نقطه‌به‌نقطه که تغییر قیمت‌ها را نسبت به تابستان سال گذشته نشان می‌دهد نیز تصویری روشن از شرایط بازار به دست می‌دهد. این نرخ در تابستان امسال به ۳/ ۳۶ درصد رسیده است. مقایسه این رقم با فصل قبل که ۶ /۲۴ درصد بود، نمایانگر آن است که فشار قیمتی در یک‌سال گذشته به‌طور قابل‌توجهی تشدید شده است. بسیاری از مرغداران اعتقاد دارند افزایش هزینه‌های خوراک به‌ویژه ذرت، سویا و مکمل‌های پروتئینی نقش اصلی را در این رشد ایفا کرده است. واردات محدود، نوسان نرخ ارز و تأخیر در توزیع نهاده‌های دولتی عواملی هستند که معمولاً در این روند سهم دارند.
یکی از نکات مهم در این دوره، پراکندگی شدید تورم میان اقلام است. تخم‌مرغ نطفه‌دار با رشد قابل ملاحظه‌ای ۴/ ۶۵ درصد رکورد افزایش قیمت را در میان تمام اقلام به خود اختصاص داده است. چنین رشدی ظرفیت تولید آینده را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد، زیرا این محصول در زنجیره تکثیر نقش اساسی دارد. بالا رفتن قیمت آن مستقیماً بر هزینه جوجه‌ریزی اثر می‌گذارد و پیامد آن در ماه‌های آینده در بازار مشاهده می‌شود. این وضعیت نشان می‌دهد مدیریت زنجیره تأمین تخم‌مرغ نطفه‌دار برای حفظ پایداری تولید اهمیت بالایی دارد.
در مقابل، کمترین تورم نقطه‌به‌نقطه مربوط به پولت با کاهش حدود ۳/ ۵ درصد بوده است. پولت یا مرغ جوانی که در آستانه تخم‌گذاری قرار دارد، یکی از نهاده‌های مهم در واحد‌های تخمگذار به شمار می‌رود. کاهش قیمت آن در شرایط افزایش سایر اقلام می‌تواند نشانه‌ای از عدم توازن در زنجیره یا رشد بیش از حد عرضه باشد. این موضوع همچنین فشار بر تولیدکنندگان پولت را افزایش می‌دهد، زیرا هزینه‌های آنان همگام با بازار کاهش پیدا نکرده است. تورم سالانه که میانگین تغییرات چهار فصل منتهی به تابستان را با دوره مشابه سال قبل مقایسه می‌کند، با نرخ ۷/ ۲۰ درصد ثبت شده است. این شاخص بر خلاف تورم فصلی و نقطه‌به‌نقطه معمولاً تغییرات کندتری دارد و نوسانات کوتاه‌مدت را تعدیل می‌کند. با وجود این، افزایش ۴ /۵ واحد درصدی نسبت به فصل قبل نشان می‌دهد روند افزایش هزینه‌ها در طول یک سال اخیر پایدار و تدریجی بوده است. چنین روندی زنگ خطری برای سیاستگذاران به شمار می‌رود، چون استمرار آن می‌تواند حاشیه سود واحد‌های تولیدی را کاهش دهد و احتمال خروج تولیدکنندگان کوچک را از بازار بالا ببرد.
در این شاخص نیز تخم‌مرغ نطفه‌دار بیشترین رشد را با حدود ۶۹ درصد تجربه کرده است. این رقم بیانگر آن است که زنجیره تکثیر در دوره یک‌ساله تحت فشار جدی قرار داشته و مدیریت نوسانات این بخش برای پایداری تولید ضروری است. کمترین تورم سالانه مربوط به مرغ حذفی با رشد حدود ۱/ ۵ درصد بوده است. مرغ حذفی معمولاً شامل مرغ‌هایی می‌شود که به پایان دوره تولید رسیده‌اند و قیمت آن از عوامل متعددی از جمله شرایط بازار ضایعات و صنایع تبدیلی اثر می‌پذیرد. پایین ماندن تورم در این قلم بسیاری از واحد‌ها را با مشکل فروش مواجه کرده و تراز مالی آنان را تحت تأثیر قرار داده است.
در بخش استانی، اختلاف میان استان‌ها تصویر متفاوتی از فشار هزینه‌ای ارائه می‌دهد. تهران با رشد ۴/ ۴۱ درصدی شاخص نسبت به فصل قبل در صدر استان‌ها قرار گرفته است. این اختلاف می‌تواند ناشی از هزینه‌های بالاتر حمل‌ونقل، قیمت اجاره‌بها، دستمزد نیروی انسانی و دیگر هزینه‌های تولید در پایتخت باشد. در مقابل، قزوین با رشد ۴/ ۸ درصدی کمترین افزایش را تجربه کرده است. قزوین به دلیل نزدیکی به مراکز عمده تأمین نهاده، دسترسی مناسب به شبکه حمل‌ونقل و سابقه طولانی در فعالیت‌های دام و طیور معمولاً ثبات بیشتری در هزینه‌ها دارد.
مقایسه شاخص‌ها با فصل مشابه سال گذشته در سطح استان‌ها نیز نکات قابل‌توجهی دارد. هرمزگان با جهش ۸/ ۵۶ درصدی، بیشترین رشد را تجربه کرده است. شرایط اقلیمی، هزینه‌های بالاتر انرژی، فاصله از مراکز تأمین نهاده و وابستگی بیشتر به واردات می‌توانند در چنین رشدی نقش داشته باشند. از طرف دیگر، سیستان و بلوچستان تنها استانی است که کاهش در شاخص را ثبت کرده و حدود ۱ /۶ درصد افت داشته است. این کاهش می‌تواند ناشی از تغییر در حجم تولید، ورود واحد‌های جدید یا افزایش رقابت محلی باشد.
ترکیب این داده‌ها نشان می‌دهد صنعت مرغداری صنعتی در کشور با دوره‌ای همراه با نوسان و فشار روبه‌رو شده است. افزایش هزینه‌ها به‌طور طبیعی بر قیمت مصرف‌کننده اثر می‌گذارد، اما اثر اصلی آن متوجه تولیدکنندگان است. اگر نرخ رشد قیمت نهایی با هزینه‌ها همگام نباشد، توان مالی واحد‌های کوچک کاهش پیدا می‌کند و احتمال تعطیلی آنها افزایش می‌یابد. چنین روندی بر عرضه و قیمت مصرف‌کننده تأثیر می‌گذارد و امنیت غذایی کشورمان را نیز تحت فشار قرار می‌دهد.
سیاستگذاری در این شرایط نیازمند نگاه دقیق‌تر به زنجیره تأمین است. مدیریت واردات نهاده‌ها، تسهیل دسترسی به خوراک دام و طیور، حمایت از واحد‌های تکثیر و ایجاد سازوکار‌های پایدار برای توزیع نهاده‌ها می‌تواند در کنترل هزینه‌ها مؤثر باشد. شفافیت در بازار، کاهش واسطه‌گری و نظارت بر قیمت‌گذاری نیز از عواملی هستند که می‌توانند نوسانات را کاهش دهند. این صنعت به عنوان یکی از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان پروتئین در کشور، نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و هماهنگ میان دستگاه‌های مرتبط است.
رشد شاخص قیمت تولیدکننده در تابستان نشانه‌ای از مسیر پرچسبی است که صنعت طی ماه‌های اخیر پشت‌سر گذاشته است. تقویت زنجیره تأمین، حمایت از تولید پایدار، مدیریت نوسانات نهاده‌ها و توجه به اختلافات استانی می‌تواند مسیر پیش‌روی این صنعت را هموارتر کند و فشار هزینه‌ای را کاهش دهد.
