جوان آنلاین: دولت بنا دارد راه‌حلی جدید برای حمایت از تولید روی میز بگذارد و به همین منظور، وزیر «تعاون، کار و رفاه اجتماعی» در جلسه روز گذشته هیئت دولت، طرح «تسویه هوشمند» را تشریح کرد و بناست این سازوکار برخط سرمایه‌در‌گردش را بر پایه داده‌های واقعی بیمه و گردش مالی مدیریت کند. هرگاه موجودی حساب واحد تولیدی از سطح پایه اعتبار پایین‌تر رود، سیستم بانکی به‌صورت خودکار کمبود را جبران می‌کند و با وصول مطالبات یا فروش محصول، تسویه فوری و برخط انجام می‌شود. این چرخه پویا، بدون کاغذبازی و ضامن اضافی، جریان پول را در رگ‌های تولید جاری می‌سازد و از ایستایی خطوط تولید جلوگیری می‌کند. تسویه هوشمند با تکیه بر سامانه‌های یکپارچه بانک مرکزی و وزارت صمت، بناست ریسک بانک‌ها را پایین آورد.
کارگاهی که مواد اولیه‌اش را خریده، اما چک‌هایش هنوز وصول نشده است، در گذشته، مجبور بود به دنبال وام‌های پرهزینه برود یا تولید را متوقف کند. حالا با تسویه هوشمند، بانک مرکزی و وزارت صمت دست به دست هم داده‌اند تا این خلأ را پر کنند.
پایه اعتبار که بر اساس سابقه پرداخت حق بیمه و گردش مالی تعیین می‌شود، می‌تواند چندین برابر مبلغ بیمه باشد، مثلاً اگر شرکتی ۲ میلیارد تومان حق بیمه پرداخته باشد، تا ۲۵میلیارد تومان خط اعتباری دریافت می‌کند. این خط، نه وام سنتی است و نه تسهیلات پرزحمت، بلکه اعتباری پویا و برخط که با هر واریزی، خود را تنظیم می‌کند. لازمه‌اش تجمیع حساب‌ها در بانک‌های مشخص و ثبت دقیق خرید‌ها در سامانه جامع تجارت است تا شفافیت کامل حاکم شود.
این طرح، در واقع پاسخی هوشمندانه به بحران‌های اخیر است که بسیاری از زنجیره‌های تأمین را مختل کرده است، همچنین واحد‌های تولیدی با قطع برق، تأخیر در ثبت سفارش و کمبود نقدینگی دست و پنجه نرم کردند.
حالا دولت بنای کمک دارد و تسویه هوشمند ضمن آنکه سرمایه‌در‌گردش را تأمین می‌کند، هزینه‌های مالی بنگاه‌ها را کاهش می‌دهد و از انحراف منابع جلوگیری می‌کند. این مکانیسم، شبیه تأمین مالی زنجیره‌ای است که پیش‌تر بانک مرکزی تجربه‌اش کرده، اما هوشمندتر و سریع‌تر عمل می‌کند.
تسویه هوشمند بر پایه فناوری‌های نوین بانکی استوار است. سیستم‌های پرداخت برخط (ریال‌تایم) که بانک مرکزی توسعه داده، محور این طرح هستند.
وقتی موجودی حساب کمتر از پایه اعتبار شود، الگوریتم‌های هوشمند بانک کمبود را از محل اعتبار تخصیصی جبران می‌کنند. این فرایند، بدون نیاز به ضامن اضافی یا کاغذبازی، در کسری از ثانیه انجام می‌شود.
از سوی دیگر، با وصول چک‌ها یا فروش محصولات، موجودی افزایش می‌یابد و سیستم به طور خودکار بدهی را تسویه می‌کند. این چرخه پویا، ریسک بانک‌ها را کاهش می‌دهد و تولیدکنندگان را به گردش مالی سالم تشویق می‌کند.
کارشناسان اقتصادی باور دارند که این طرح می‌تواند تقاضای نقدینگی را کاهش دهد و به اصلاح نظام بانکی کمک کند.
سابقه پرداخت بیمه تأمین اجتماعی، مبنای اعتبار می‌شود و وزارت صمت نیز با سامانه جامع تجارت، واردات و فروش را رصد می‌کند تا هیچ انحرافی رخ ندهد. این شفافیت، اعتماد بانک‌ها را جلب می‌کند و نرخ بهره را پایین نگه می‌دارد.
در مقایسه با وام‌های سنتی که گاهی با نرخ‌های بالا و وثیقه‌های سنگین همراه هستند، تسویه هوشمند هزینه‌ای ناچیز دارد و تولید را زنده نگه می‌دارد.
رویکرد دولت در این طرح، حمایت همه‌جانبه از تولید است. پس از رویداد‌های اخیر که بسیاری از کارگاه‌ها آسیب دیدند، اقدامات حمایتی فوری آغاز شد.
حالا تسویه هوشمند، همچون پلی محکم، واحد‌های کوچک و متوسط را به بازار‌های بزرگ متصل می‌کند. این طرح سرمایه‌در‌گردش را تأمین و اشتغال را حفظ می‌کند و چرخ اقتصاد را به گردش درمی‌آورد.
تولیدکنندگان می‌توانند بدون دغدغه کمبود نقدی، مواد اولیه بخرند، حقوق کارگران را پرداخت کنند و صادرات را افزایش دهند.
نگاهی به جزئیات اجرایی نشان می‌دهد این طرح با دغدغه طراحی شده است. واحد‌های تولیدی باید حساب‌های خود را در بانک‌های عامل تجمیع و خریدهای‌شان را در سامانه مؤدیان مالیاتی ثبت کنند. این الزام، مبارزه با فرار مالیاتی را تقویت و منابع را به سمت تولید واقعی هدایت می‌کند.
بانک مرکزی با نظارت آنلاین، ریسک را مدیریت و وزارت کار با داده‌های بیمه‌ای، اعتبار پایه را تعیین می‌کند. بنگاه‌هایی که پیش‌تر در تله چک‌های برگشتی گرفتار بودند، حالا با اعتباری پایدار نفس می‌کشند.
اولین خط قرمز، واگذاری اجرا به کسانی است که خود ذی‌نفع هستند. وقتی مدیر یک بانک عامل، همزمان در هیئت‌مدیره شرکت‌های بزرگ تولیدی عضویت دارد یا وقتی مسئول نظارت بر سامانه جامع تجارت، شریک پنهان واردکنندگان است، اعتبار پایه به جای تولید واقعی، به جیب رانت‌خواران سرازیر می‌شود.
تاریخ نشان داده است هیچ الگوریتمی نمی‌تواند جای چشم‌های پاک و دست‌های تمیز را بگیرد. اگر قرار است تسویه هوشمند به تولید برسد، نه به دست دلالان، بلکه باید مجریانی انتخاب شوند که هیچ سهمی در بازار هدف نداشته باشند.
دومین هشدار، شتابزدگی در مقیاس است. شروع با ۵۰۰بنگاه سالم و شفاف، بهتر از پوشش ظاهری ۵۰هزار واحد است. پایلوت کوچک، خطا‌ها را زود آشکار می‌کند، الگوریتم را پالایش و اعتماد بانک‌ها را جلب می‌کند. وقتی سیستم در مقیاس محدود موفق شد، آنگاه می‌توان آن را به کل کشور گستراند.
سومین نکته، شفافیت لحظه‌ای است. داشبورد عمومی که هر شهروند ببیند کدام شرکت چقدر اعتبار گرفته، چقدر تسویه کرده و پایه اعتبار آن بر چه مبنایی تعیین شده، بهترین واکسن علیه فساد است.
اگر قرار است مردم باور کنند که این بار فرق دارد، باید اعداد را ببینند، نه وعده را. چهارمین تأکید، آموزش است. هزاران حسابدار کارگاه‌های کوچک هنوز با سامانه مؤدیان مالیاتی غریبه هستند. اگر آموزش رایگان، ساده و محلی نباشد، همین واحد‌ها از طرح جا می‌مانند و اعتبار به جیب شرکت‌های بزرگ می‌رود که همیشه مشاوران حقوقی و مالی قوی دارند.
در نهایت، تسویه هوشمند فقط یک ابزار مثل چاقوی جراحی است. اگر به دست جراح حاذق برسد، تومور نقدینگی را برمی‌دارد، اگر به دست کسی بیفتد که منافعش جای دیگری است، رگ اصلی تولید را می‌زند. دولت یا این طرح را به نماد اجرای پاک تبدیل می‌کند یا آن را به فصلی دیگر از ناکامی‌های تکراری بدل می‌سازد. انتخاب با کسانی است که قرار است دکمه «اجرا» را بزنند.
