جوان آنلاین: قیمت‌هایی که مردم با آنها سروکار دارند، به وضوح فاصله‌ای عمیق با نرخ‌های رسمی دارد. مثلاً نان به عنوان قوت غالب جامعه که قرار بود با قیمت تنظیم‌شده عرضه شود، دیگر تقریباً کسی نمی‌داند نرخ واقعی‌اش چقدر است و قیمتش نه شهر به شهر و محله به محله بلکه کوچه به کوچه متفاوت است و برای تهیه یک سنگک باید۴۰هزار تومان پیاده شد! در یک نگاه ساده به فروشگاه‌ها، میوه‌فروشی‌ها، لبنیاتی‌ها و فروشندگان حبوبات، کاملاً می‌توان آشفتگی و بی‌ثباتی را دید؛ قیمت‌هایی که گویی هر روز با یک قرعه‌کشی جدید تعیین می‌شوند، حتی اقلامی که تا همین چند وقت پیش جزو کالا‌های نسبتاً باثبات بودند، حالا دیگر هیچ قاعده و قیمتی ندارند. از لبنیات و تخم‌مرغ گرفته تا برنج و گوشت، هر فروشگاه، بقالی یا غرفه‌ای نرخ خودش را دارد و افزایش قیمت‌ها آنقدر تکرار شده که به یک واقعیت روزمره تبدیل شده است. در نبود نظارت مؤثر، شفافیت اطلاعاتی و برنامه‌ریزی مشخص، بازار عملاً به حال خود رها شده است. مسئولان از ثبات می‌گویند و گزارش‌های رسمی از کنترل قیمت‌ها خبر می‌دهند، اما آنچه مردم در زندگی روزمره لمس می‌کنند، به کلی متفاوت است و شاید بتوان آن را تورم پنهان، گرانی خزنده و بی‌اعتمادی فزاینده نام نهاد. در چنین شرایطی، سفره‌ها کوچک‌تر و نگرانی‌ها بزرگ‌تر شده‌اند و این شکاف میان آمار و واقعیت هر روز عمیق‌تر می‌شود.
بازار کالا‌های خوراکی همیشه یکی از شاخص‌های مهمی است که وضعیت عمومی اقتصادی را به تصویر می‌کشد و در شهریور۱۴۰۴ شرایطی که مردم در آن قرار گرفته‌اند، حکایت از فشار‌های طاقت‌فرسایی دارد که عمدتاً متأثر از نابسامانی در مدیریت اقتصاد کلان است.
در این مدت، گزارش مرکز آمار از افزایش نسبی قیمت‌ها در گروه‌های مختلف مواد غذایی حکایت دارد، به طور مثال گروه نان و غلات افزایش قیمت در اقلامی مانند «ماکارونی و رشته آش» به میزان ۶/۴ درصد و «شیرینی خشک» با ۱/۳ درصد را تجربه کرده‌اند، اما این رشد قیمت‌ها در بازار واقعی بسیار فراتر است و مشاهدات میدانی نشان می‌دهد تفاوت عمیقی بین ارقام رسمی و قیمت‌های کف بازار وجود دارد. به عنوان نمونه، قیمت نان سنگک در بازار تا ۴۰هزار تومان نیز می‌رسد که این شکاف نشان‌دهنده ضعف شدید در نظارت و تنظیم بازار است.
حبوبات
با نگاهی به قیمت حبوبات، وضعیت مصرف‌کنندگان روشن‌تر می‌شود. کالا‌های مهمی که سهم زیادی در رژیم غذایی خانوار ایرانی دارند، به شکل قابل توجهی گران شده‌اند. برای مثال، عدس ۹۰۰گرمی به قیمت ۱۹۸هزار تومان، لوبیا قرمز ۹۰۰گرم ۲۵۱هزار تومان، لوبیا سفید ۹۰۰گرم ۳۲۵هزار تومان، لوبیا چشم بلبلی ۹۰۰گرم ۲۰۸هزارو۵۵۰ تومان و لوبیا چیتی یک کیلو ۴۷۰هزار تومان در بازار به فروش می‌رسند. لپه سفید چین نیز با قیمت ۲۳۷هزار تومان، دال عدس ۱۵۳هزارو۴۵۴ تومان، نخود ۲۱۹هزارو۹۰۰ تومان، ماش ۲۲۹هزار تومان، گندم پوست‌کنده ۵۷هزارو۴۱۳ تومان و جو پوست‌کنده ۷۰هزار تومان، بخش مهمی از کالا‌های اساسی را تشکیل می‌دهند که افزایش قیمت آنها فشار سنگینی بر سفره مردم تحمیل کرده است.
گوشت
تغییرات قیمتی در گوشت قرمز و سفید نیز قابل توجه است. گوشت گوسفندی که سال‌ها به عنوان کالای لوکس و ارزشمند شناخته می‌شد، اکنون قیمت‌های نزدیک به مرز‌های نیم‌میلیون تا یک‌میلیون تومان را تجربه می‌کند. برای مثال، راسته گوسفندی با استخوان ۷۶۰هزار تومان، گردن گوسفندی ۶۸۰هزار تومان، سرددست گوسفندی ۸۹۵هزار تومان، چرخ‌کرده مخلوط ۶۲۶هزار تومان، ران گوسفندی ۸۷۵ تا ۹۹۰هزار تومان، شقه گوسفند ۶۹۸هزار تومان و قلوه‌گاه بدون استخوان گوسفندی ۴۹۵هزار تومان قیمتی نیست که به راحتی خانواده‌های متوسط توان تحمل آن را داشته باشند.
گوشت گوساله نیز با قیمت‌هایی از ۸۶۵هزار تومان برای سردست تا ۹۳۰هزار تومان برای راسته، بحران قیمت را نشان می‌دهد.
در بازار مرغ، قیمت‌ها هر چند نسبتاً کمتر از گوشت قرمز است، اما باز هم بسیار بالاست؛ سینه مرغ با استخوان و ساق مرغ هر کدام ۲۴۰هزار تومان، مغز ران استخوان ۲۱۵هزار تومان، ران مرغ ۱۸۵هزار تومان و بال و کتف مرغ ۱۷۵هزار تومان عرضه می‌شوند. این قیمت‌ها در مجموع فشار سختی بر مصرف‌کنندگان دارد.
لبنیات
لبنیات نیز از فشار‌های افزایش هزینه‌ها در امان نمانده‌اند. شیر پرچرب ۹۴۶ میلی‌لیتر ۵۴هزارو۹۰۰ تومان، شیر کم‌چرب ۹۵۰ میلی‌لیتر ۵۱هزارو۹۰۰ تومان و شیر کیسه‌ای ۸۰۰ میلی‌لیتر ۲۷هزار تومان هزینه‌ای است که خانواده‌ها برای تأمین لبنیات باید بپردازند. ماست چکیده هزارگرمی ۱۶۵هزار تومان و ماست پرچرب ۲ هزارگرمی ۱۱۳هزار تومان قیمت دارند. پنیر سفید ۴۰۰گرم ۸۲هزار تومان و پنیر گوسفندی یک کیلو ۵۲۵هزار تومان از دیگر اقلام لبنی گران به حساب می‌آیند. خامه نیم‌چرب ۲۰۰گرم ۶۷هزار تومان قیمت دارد و این ارقام نشان‌دهنده افزایش محسوسی است که طی ماه‌های گذشته شکل گرفته است.
ادویه‌جات
روغن مخصوص سرخ کردنی نیز که یکی از ضروری‌ترین کالا‌های آشپزخانه است به قیمت ۱۳۲هزارو۲۰۰ تومان رسیده و رب گوجه‌فرنگی ۸۰۰گرمی با قیمت ۸۴هزارو۹۰۰ تومان در بازار عرضه می‌شود. در بخش ادویه‌ها نیز افزایش قیمت قابل توجهی دیده می‌شود؛ پودر زنجبیل با قیمتی ناچیز ۴۵۰تومان از نوع پودری تا پودر فلفل سیاه یک کیلو که ۹۱۰هزار تومان قیمت دارد، نمایانگر گستردگی بحران قیمت‌هاست. پاپریکا ۳۵۰هزار تومان، زردچوبه ۳۶۵هزار تومان، فلفل قرمز ۳۰۰هزار تومان، پودر سیر ۴۹۰هزار تومان، ادویه کاری ۳۶۰هزار تومان و دارچین ۴۳۰هزار تومان دیگر اقلامی هستند که افزایش آنها بر هزینه‌های خوراک افزوده است.
میوه و سبزی
افزون بر اینها، بخش میوه و سبزیجات هم با نوسانات قیمتی چشمگیر مواجه بوده است. هندوانه با ۵/ ۶۳ درصد افزایش قیمت، یکی از بیشترین رشد‌ها را داشته و خربزه با ۸/ ۲۹ درصد، پرتقال با ۲/ ۱۳ درصد و هلو با ۶/ ۱۰ درصد افزایش، در کنار حجم بالای تقاضا و شرایط فصلی، اوضاع را برای خانوار‌ها دشوار کرده‌اند، البته انار با کاهش ۱۳درصدی قیمت همراه بوده و این تنها مورد استثنا در بازاری پرنوسان است.
در بازار، قیمت میوه‌ها به صورت مجزا هم گرانی را نشان می‌دهد، موز ۱۶۰هزار تومان، گردو سبز ۱۸۰هزار تومان، پسته سبز ۵۹۰هزار تومان، انگور بیدانه ۱۶۰هزار تومان، انگور سفید ۱۵۰هزار تومان، گلابی ۲۲۰هزار تومان، سیر ۲۸۹هزار تومان، فلفل دلمه‌ای ۶۵هزار تومان، کلم قرمز ۶۰هزار تومان و هویج ۳۴هزار تومان نمونه‌هایی بارز از این روند هستند. سبزیجات مانند پیاز ۲۹هزار تومان، گل کلم ۵۵هزار تومان، کاهو پیچ ۷۰هزاروکاهو رسمی ۶۰هزار تومان است، این افزایش را تأیید می‌کنند. سیب‌زمینی با قیمت ۴۰هزار تومان و کدو سبز با قیمت ۹۰هزار تومان افزایش بسیار چشمگیری داشته‌اند.
گرانی در تمام سطوح
وضعیت نان هم بسیار جالب توجه است، سنگک و بربری به ترتیب ۴۰ و ۲۵هزار تومان قیمت‌گذاری شده‌اند که این قیمت‌ها بیشتر از آثار رسمی اعلام شده نان است.
مشکلات افزایش هزینه‌ها و رشد قیمت نهاده‌ها به همراه ضعف شدید نظارت و تنظیم بازار باعث شده است قیمت نان و سایر کالا‌های اساسی بسیار فراتر از توان بسیاری از مصرف‌کنندگان برود. در کنار اینها کره محلی با قیمت ۵۸۰هزار تومان، کشک ۱۳۰هزار تومان، کره ۵۰گرمی پاستوریزه ۳۵هزار تومان و دوغ کیسه‌ای ۸۸۰میلی‌لیتر ۲۸هزار تومان عرضه می‌شود که به وضوح نشان می‌دهد افزایش هزینه‌ها به تمام لایه‌های تولید و مصرف نفوذ کرده است.
تولیدکننده مقصر نیست
افزایش قیمت‌ها خیلی زود مستقیماً به سفره مردم وارد شده و در کنار دیگر مشکلات اقتصادی موجب شکل‌گیری نگرانی‌های گسترده‌ای درباره آینده معیشت خانوار‌ها شده است. در حقیقت، این نابسامانی‌ها ریشه در اقتصاد کلان کشورمان دارد که با ناهماهنگی‌های ساختاری، ضعف در نظام‌نامه‌های تنظیم بازار و مدیریت نامطلوب، شرایط تولیدی‌ها و کشاورزان را سخت کرده و زمینه را برای فعالیت دلالان و واسطه‌ها فراهم ساخته است.
باید توجه داشت که تولیدکنندگان و کشاورزان هم خود با بهای بالای نهاده‌ها، هزینه نیروی کار، مشکلات حمل‌ونقل و نوسانات متداول ارزی مواجهند و طبعاً مقصر افزایش قیمت‌ها نیستند، اما ناکارآمدی در نظام توزیع و ضعف در نظارت بازار باعث شده است فشار مضاعفی به مصرف‌کننده وارد و فاصله‌ای بالاتر از حد توان پرداخت او ایجاد شود، با این حال باید یادآوری کرد که این وضعیت به هیچ وجه پایان‌ناپذیر نیست.
راهکار‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت بسیاری وجود دارد که اگر دولت با اراده و اقدام قوی آنها را به اجرا بگذارد، می‌توان فضای بازار را به تعادل رساند.
پشتیبانی از تولید داخل، کنترل قیمت‌ها و ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین، نظارت دائم بر بازار و مقابله با واسطه‌گری‌های غیرقانونی و گسترش شبکه‌های توزیع منظم و هدفمند به ویژه برای کالا‌های اساسی، بخش‌های کلیدی این راهکار‌ها هستند.
وقتی نهاد‌های تصمیم‌گیرنده با انگیزه‌ای قوی، شفاف و پاسخگو وارد عمل می‌شوند، می‌توان شرایط را به طور محسوسی بهبود داد و فشار اقتصادی را روی اقشار آسیب‌پذیر کاست. افزایش قیمت‌هایی که امروز در بازار کالا‌های خوراکی مشاهده می‌شود علاوه بر افزایش هزینه‌های تولید، محصول ضعف مدیریت کلان، نبود نظارت کارآمد و جولان دادن دلالان و واسطه‌هاست. این مسائل باید با نگاه دقیق، رویکردی جامع و همت دولت و همکاری همه ذی‌نفعان پیگیری و حل شود تا بتوان زندگی روزمره مردم را آسان‌تر و تأمین مواد غذایی سالم و مقرون به صرفه را تضمین کرد.
