جوان آنلاین: خادمی در حرم امامان و امامزادگان (ع) توفیقی است که دل خادم و اطرافیانش را سرشار از برکت میکند. سایه پرمهر حرم نه تنها بر صحن و سرای زیارت گسترده است بلکه بر حریم دل خادمان نیز پهن شده و مانند سپری معنوی از آنان در برابر غفلت و لغزشهای روزمره محافظت میکند. هر خادم با قدم گذاشتن در این فضای نورانی، نه تنها در خدمت زائران قرار میگیرد بلکه دل و جانش بیمه میشود و برکت و آرامش حرم همچون نسیمی خنک و روح بخش، زندگی او و اطرافیانش را نوازش میکند. حضور در حرم تجربهای روحانی است که قلب را سبک، ذهن را آرام و امکان رشد معنوی و نزدیک شدن به اهل بیت (ع) را برای خادم فراهم میآورد. مقام والای حضرت معصومه (س) در روایات و سخنان امامان و بزرگان بازتاب گستردهای دارد. امام رضا (ع) فرمودهاند: «هر کس او را با شناخت از جایگاهش زیارت کند، بهشت برای اوست.» در آستانه سالروز رحلت کریمه اهلبیت، حضرت معصومه (س)، فرصتی پیش آمد تا با تعدادی از خادمان این حرم نورانی، از پدر گرفته تا فرزندان نوجوانشان گفتوگو کنیم. یکی از این خدام، رسول ابراهیمی فرد، ۴۴ساله و اهل قم است. او خادمی را نعمتی سرشار از آرامش و برکت میداند و میگوید: «خادم باید خوش خلق، آشنا با مسائل روز و سنجیده در رفتار باشد تا خاطرهای نیکو از دین در ذهن مردم باقی بماند. بهترین آغاز خدمت نیز خانواده است. جایی برای تمرین اخلاق، رفع خطا و آماده شدن برای خدمت به جامعه و حرمها.» در ادامه متن گفتوگو با وی را پیش رو دارید.
کی و چگونه خادمی و حضور در حرم برای شما شروع شد؟
۱۶ ساله بودم که با دوستانم شبهای جمعه به حرم حضرت معصومه (س) میرفتیم و بالای سر ضریح مینشستیم. آن فضا حس آرامش خاصی به ما میداد. روبهروی ضریح مینشستیم، دعا میخواندیم و بعد با هم صحبت میکردیم. هرچند در آن زمان معرفت ما به بزرگان کمتر بود ولی همین ارتباط اولیه حس خوبی به ما منتقل میکرد. در ایام امتحانات هم این اعتقاد را داشتم که حضور در حرم به یادگیری درسها کمک میکند، به همین دلیل مرتب به حرم میرفتم. علاوه بر این، در کلاسهای بسیج استادی داشتیم که با زبان ساده تلاش میکرد ما را به اهل بیت (ع) نزدیک کند. میگفت: «هرچه از این دنیا میخواهید، از اهل بیت (ع) بخواهید.» هدفش این بود ارتباط ما با خدا و اهلبیت (ع) عمیقتر شود.
از نگاه زائران به خادمین بگویید.
وقتی زائران در حرم یا مردم عادی بیرون حرم خادمی را میبینند، احترام ویژهای برای او قائل میشوند، گویی پیام خاصی برای آنها دارد و روزشان با حضور خادم پر از برکت و خوش یمنی است. ما هم به آنها ارادت داریم ولی لطف و محبت آنها به خادمین زیاد است.
خدمت در حرم کریمه اهل بیت (ع) چه تأثیری روی زندگی شما داشته است؟
خادمی برای من نعمتی بزرگ و افتخاری بینظیر است. هر کسی که این فرصت را پیدا کند، باید با تمام وجود شکر آن را به جا آورد. حتی کسانی که در خانه و میان خانواده خدمت میکنند، نزد خداوند جایگاه والایی دارند. این نعمت خدمت، نصیب هر کسی نمیشود، حتی اگر تواناییها و امکانات زیادی داشته باشد. خدمت به زائران حضرت (س) آرامش عمیقی در روح من پدید آورده و رفتارم با دیگران را لطیفتر کرده است. حالا بیش از پیش به احترام به انسانها اهمیت میدهم و ارزش واقعی محبت و خدمت را درک کردهام. تجربه خدمت، برکت و هدایت زندگیام را افزایش داده و قلبم را مطمئن ساخته که در مسیر درست خدمتگزاری گام بردارم.
از سالهای خدمت در حرم چه خاطره یا خاطراتی دارید که تأثیرگذار بوده است؟
قبل از خادمی روزی وارد حرم شدم و روبهروی ضریح نشستم و برای پیداکردن شغل مناسب و حتی ازدواجم دعا کردم. همانجا دو رکعت نماز خواندم و به خانه برگشتم. طولی نکشید که یکی از آشنایان تماس گرفت و گفت حرم نیرو میگیرد. اسمم را نوشتند و بعد از مراحل گزینش و مصاحبه به عنوان نیروی حرم پذیرفته شدم. جالب اینکه یکی از شرایط پذیرش، ازدواج و تأهل بود. این اتفاق برایم یکی از زیباترین خاطرات زندگی شد، چون هم زمینه کار فراهم و هم مسیر ازدواج هموار گردید.
این تجربه نه تنها ارتباطم با اهل بیت (ع) را عمیقتر کرد، بلکه به من فهماند؛ خادمی یعنی خدمت به مردم و نزدیک شدن به خدا. از آن روز، زندگی شخصی و روحیام دگرگون شد و احساس کردم در مسیر رشد معنوی قرار گرفتهام.
یادم است اوایل خدمت، همکاری به من گفت نگران نباش، حضرت آنقدر کمکت میکند که خودت هم باورت نمیشود. راستش اول چندان باورم نمیشد، اما چند هفته بیشتر نگذشته بود که توانستیم فیش یک آپارتمان را بخریم. برای من که حتی خریدن یک دوچرخه هم کار سختی بود، معجزهای واقعی بود. هنوز هم با خودم میگویم این فقط برکت و لطف حضرت بود که شامل حال من و خانوادهام شد. برکتی که مسیر زندگیمان را تغییر داد.
یک خادم چه ویژگیهایی باید داشته باشد تا بتواند بر اطرافیان تأثیرات مثبتی داشته باشد؟
هر خادمی که میخواهد اثر معنوی و اخلاقی مثبتی روی خانواده و اطرافیانش بگذارد، باید با مسائل روز دینی آشنا باشد و هم خوش خلق باشد. اگر خادم اخلاق درستی نداشته باشد، ممکن است در ذهن مردم خاطرهای تلخ ایجاد کند و حتی آنها را از دین دل زده کند. خادم باید بداند در چه موقعیتی با چه کسی محکم برخورد کند و با چه کسی با محبت. همین اخلاق و خوش رویی بیشترین اثر را در دل مردم میگذارد و یاد حضرت (س) را برایشان شیرین میکند.
به نظر شما حضور خادمان در فعالیتهای اجتماعی و فرهنگی چه اهمیتی دارد؟
حضور خادمان در مراسمهای محلی و برنامههای فرهنگی خیلی ارزشمند است. وقتی با لباس و آرم خادمی شرکت میکنیم، مردم حس میکنند حضرت (س) حضور دارد. حتی اگر هدیهای کوچک مثل یک تسبیح یا کتاب از حرم به کودکان بدهیم، اثر بزرگی میگذارد. این کار باعث میشود مردم حضور حضرت (س) را در زندگی روزمره شان بیشتر لمس کنند و ایمانشان تقویت شود.
فعالیت خادمان به خارج از حرم نیز گسترش دارد؟ چه تأثیری داشته است؟
بله. گروههایی به نام «سفیران» در حرم فعالیت میکنند. آنها به بیمارستانها، مدارس، ادارات، کارخانجات، راهآهن و حتی خانوادههای شهدا سر میزنند. تبرکات حرم را به مردم میرسانند. این کار دل خانوادهها را شاد میکند و برایشان آرامش و امید به همراه دارد. این فعالیتها باعث میشود مردم بیشتر به اماکن زیارتی و معنوی جذب شوند و آرامش خاصی به دست آورند. همانطور که روانشناسان میگویند، حضور در این مکانها ذهن را آرام میکند و به روح انسان گرما میبخشد. همین آرامش باعث میشود مردم انگیزه پیدا کنند تا خودشان و خانواده شان در برنامههای فرهنگی و خدمتی مشارکت کنند.
چگونه میتوانیم پاسخهای بهروز و درست به شبهات و پرسشهای جوانان به خصوص در فضای مجازی درباره زیارت، زندگی حضرات و امامان معصوم (ع) و دیگر آموزههای دینی داشته باشیم تا ارتباطشان با دین و اهلبیت (س) تقویت شود؟
در رسانهها و فضای مجازی، جوانان سؤالهای زیادی مطرح میکنند. چرا زیارت میکنیم؟ پولهایمان را چگونه خرج میکنیم؟ درباره حضرت معصومه (س) کنجکاویهای فراوانی دارند. از سن و سال ایشان میپرسند، اینکه چرا ازدواج نکردهاند و...
مشکل اصلی این است که پاسخها به روز نمیشوند و همین موجب ایجاد سردرگمی شده است. وقتی شبهات و مطالب نادرست در فضای رسانهای منتشر میشوند، بعضی افراد نمیتوانند حضور حضرت معصومه (س) و دیگر امامان را به درستی درک کنند و حتی گاهی سعی میکنند این کریمه اهل بیت (س) را از مردم جدا و دور نشان دهند. این موضوع به ویژه برای جوانان چالشی جدی و قابل توجه است. چراکه فاصله میان پرسش هایشان و پاسخهای صحیح و به روز، میتواند مانع از ارتباط درست آنان با آموزههای دینی شود.
راهکار چیست؟
ضروری است مؤسسات، نهادها یا شرکتهایی شکل بگیرند تا در فضای مجازی امکان گفت وگوی رودررو با جوانان فراهم شود و پرسشهای آنان پاسخ داده شود. خود شهر قم ظرفیت بسیار خوبی دارد و میتواند به عنوان پایگاهی ایمانی و امن، مرکزی برای آموزش، هدایت و تربیت دینی عمل کند.
طلاب و فعالان دینی نیز باید تلاش بیشتری کنند تا جوانان با احکام دینی، زندگینامه و سیره ائمه (ع) آشنا شوند. این اقدام نه تنها موجب تقویت تأثیر فرهنگی بر جامعه میشود بلکه علاقه و پیوند مردم با اهل بیت (ع) را نیز افزایش میدهد.
در ادامه از دیگر فعالیتهای فرهنگی برای آشنایی بیشتر و جذب مردم به خصوص جوانان با اهل بیت (ع) بگویید.
فعالیتهای فرهنگی باید گسترده و متنوع باشد. از استادان دانشگاه و حوزه گرفته تا افراد با تجربه، همه میتوانند در این مسیر نقش داشته باشند. اگر گروههایی در شهرها تشکیل شوند و در کنار کارهای خدماتی و درمانی، معارف اهلبیت (ع) و شیوه زندگی آنان را معرفی کنند، تأثیر حضور اهلبیت در جامعه بیشتر دیده میشود و مردم دل بستهتر به حضرت (س) و امامان (ع) خواهند شد.
جذب جوانان نیز باید متناسب با سن و شرایط روحیشان باشد. برای نوجوان ۱۴ یا ۱۵ ساله، برگزاری اردو و کلاس نقاشی جذاب است، برای جوان ۱۸ یا ۱۹ ساله، کلاسهای مشاوره و آموزش ازدواج مفید خواهد بود. همچنین میتوان افراد سالخورده را در مراسمها و فعالیتهای فرهنگی و خدمتی مشارکت داد تا تجربههای ارزشمندشان منتقل شود. کار فرهنگی نباید تنها در حرم باقی بماند. باید آن را به شهرها، شهرستانها و حتی روستاها برد. حتی در آپارتمانها، مراکز تفریحی یا فرودگاهها نیز میتوان برنامههای فرهنگی اجرا کرد و معارف اهلبیت (ع) را معرفی نمود. اگر این کار از سنین پایین آغاز شود، ریشههای دینی در نسل جوان محکمتر خواهد شد.
به جوانانی که علاقهمند به خادمی در حرم هستند، چه توصیهای دارید؟
بهترین توصیه من این است که خدمت را از خانواده شروع کنند. از پدرومادر، همسایهها و حتی محل زندگی شان. خانه بهترین جایی است که انسان میتواند خدمت را تمرین کند. جایی که خطاهای خود را میبیند، انتقادپذیر میشود، اشتباهاتش را برطرف میکند و نقاط قوت و ضعفش را میشناسد. اگر کسی بتواند در خانه و میان خانوادهاش خدمت کند، بیشک میتواند در جامعه از جمله حرمها هم خادم خوبی باشد.
نکته دیگر درباره خدمت صادقانه اینکه، خدمت تنها با شوق و ذوق واقعی ارزش دارد. باید از دل برخیزد، نه از طمع و چشم داشت. کسی که منتظر است دیگری کار را انجام دهد، طعم واقعی خدمت را نمیچشد. خادم حقیقی هر روز از خود میپرسد: «امروز چه کاری میتوانم برای زائر انجام دهم؟ چه کمکی از دست من برمیآید؟» همین نگاه و انگیزه است که خدمت را شیرین و ارزشمند میسازد.
از منبر تا حرم
حجتالاسلام و المسلمین علیرضا صباری، کارشناس دینی و روحانی، نه تنها در منبرها و کلاسهای تربیت دینی به هدایت و آگاهیبخشی به مردم به ویژه جوانان، میپردازد بلکه در قامت خادم حرم مطهر حضرتمعصومه (س) نیز حضور فعال دارد. او اهل کاشان است که هر چهارشنبه به نیت خدمت راهی میشود. وی درباره فضای معنوی حرم و ارتباط صمیمانه خدام با زائران میگوید: «هر بار که زائران لباس خادمی را مشاهده میکنند، با شوق و کنجکاوی میپرسند، چگونه میتوان خادم شد؟ این نشان میدهد، خادمی برای بسیاری از افراد تنها یک مسئولیت اداری یا رسمی نیست، بلکه آرزویی عمیق و معنوی است که دلها را به سوی خدمت و نزدیکی به اهل بیت (س) میکشاند.»
وی معتقد است یک خادم واقعی ویژگی خاصی نمیخواهد. هر کسی بخواهد و رضایت خدا را در خدمت به دیگران ببیند، میتواند خادم شود. باید مراقب اخلاق و رفتار خود باشد و همیشه بداند در برابر نگاه حضرت (س) خدمت میکند.
این خادم سه فرزند دارد. دو دختر و یک پسر که در ادامه تربیت دینی، پسرش را برای خدمت به زائران حرم همراهش کرده است. درباره احساسات پدرانهاش پرسیدیم، وقتی که پسر را در قامت خادمی میبیند. او گفت: «وقتی فرزندم را در مسیر خادمی میبینم، شکرگزاری خدا و تشکر از حضرت معصومه (س) اولین چیزی است که به ذهنم میآید. پدرومادرهایمان ما را از کودکی به مسجد، هیئت و فعالیتهای دینی هدایت کردند و حالا نوبت ماست که همین مسیر را به فرزندانمان نشان دهیم. در این دوران که تهاجم فرهنگی شدید است، بهترین راه این است که فرزندانمان را به قرآن و اهل بیت (ع) نزدیک کنیم. حتی جلسات هفتگی ختم قرآن یا جمعهای کوچک خانوادگی میتواند تأثیر بزرگی داشته باشد. اگر خانوادهها با اهلبیت (ع) آشنا شوند، نه تنها خودشان بلکه نسلهای بعدی نیز در امان خواهند بود.»
او با اشاره به محبت خدام به کودکان و خانوادهها در حرم میگوید: «گاهی برای دل خوشی کودکان یک شکلات میدهیم یا راهنمایی شان میکنیم. این محبتهای کوچک باعث میشود، زائران احساس نزدیکی و آرامش کنند و فضای حرم برایشان خاطرهانگیز شود.»
حجت الاسلام صباری درباره محل خدمتش که زائرسرای حرم است میگوید: «خوابگاه شبانهروزی حرم برای زائرانی است که نمیتوانند از هتل استفاده کنند. ما جای خوابشان را مرتب میکنیم، پتو میدهیم و محیطی امن فراهم میکنیم. خدمت در این بخش جذاب است، چون مستقیماً با آرامش زائران سروکار دارد.»
این کارشناس دینی درباره تأثیر خدمت بر زندگی شخصیاش میگوید: «خدمت به زائران حس ارزشمندی ایجاد میکند. حضور در کنار دیگر خدام که با خلوت شبانه، نماز شب و دعا زندگی شان را اداره میکنند، برای من آموزنده است. برکت خدمت را در زندگی شخصی و حتی اقتصادیام تجربه کردهام.»
صباری در پایان میگوید؛ خدمت در حرم برای او فقط یک وظیفه نیست بلکه موهبتی است که زندگیاش را دگرگون کرده است: «هر بار نوبت خدمتم میرسد، اشتیاقی تازه در دلم زنده میشود. دعا میکنم خدا این مسیر را از ما نگیرد و بتوانیم با عمل به توصیههای اهل بیت (ع)، جامعهای مهربانتر، معنویتر و بااخلاقتر بسازیم.»
به دوستانم توصیه خدمت میکنم
محمدجواد صفریان، نوجوان ۱۲ ساله اهل همدان، با الهام از تجربه خادمی پدر و با تشویق و حمایت خانواده، قدم در مسیر خدمت به زائران حرم مطهر حضرت معصومه (س) گذاشته است. او درباره اولین تجربهاش میگوید: «اولین بار که لباس خادمی را پوشیدم، حسوحال عجیبی داشتم. لحظهای که برایم پر از هیجان، شور و شعف بود و به یادم ماندنیترین تجربه زندگیام شد.» محمدجواد در توضیح اثرات این مسیر معنوی در زندگیاش ادامه میدهد: «در این مدت خدمت به زائران، یاد گرفتم چگونه با مردم با مهربانی و احترام رفتار کنم و همواره دلم را با لبخند و محبت روشن نگه دارم. خادمی نه تنها تجربهای ارزشمند و معنوی است بلکه درسهای بزرگ زندگی و انسانیت را به من آموخت.»
وقتی از توصیهاش به دوستانش میپرسم، میگوید: «به دوستانم توصیه میکنم اگر برایشان مقدور است مسیر خدمت را پیش بگیرند.»
بهترین خاطرهاش از خادمی این است: «یک روز داخل حرم قدم میزدیم، خانوادهای مرا صدا کرد و گفت: «پسر بیا، آقا پسر بیا.» وقتی جلو رفتم، گفتند: «این پنج تا فیش غذا برای شما.» گفتم: «دست شما درد نکنه.» این شد بهترین خاطره من که شدم میهمان حضرت (س).
محمدجواد درباره واکنش مردم نسبت به یک خادم نوجوان گفت: «چون سن کمی دارم، مردم با دیدن ظاهر من که لباس خادمی به تن دارم، خیلی خوشحال میشوند و از من میخواهند برایشان دعا کنم. میگویند دل بچهها پاک است.»
صفریان درباره دعاهایش کنار ضریح حضرت (س) گفت: «اول برای تعجیل در فرج امام زمان (عج) دعا میکنم، بعد برای سلامتی امام خامنهای و بعد آرزوهایی که خودم در سر دارم.»
خدمتی که دلها را آرام میکند
محمدصادق صفریان، یکی از خادمان باصفای حرم مطهر حضرت معصومه (س)، اهل همدان و عضو فعال هلال احمر است. او نیز هر چهارشنبه راهی شهر مقدس قم میشود تا در فضای معنوی حرم به زائران خدمت کند. صفریان درباره تجربه خادمی خود میگوید: «تأثیر خادمی محدود به خودم نبود، بلکه خانوادهام نیز از این مسیر نورانی و معنوی بهرهمند شدند. مشاهده حالوهوای روحانی حرم و خدمت صادقانه به زائران، باعث شد همه ما حس نزدیکی و ارتباط عمیق تری با حضرت معصومه (س) پیدا کنیم و دل هایمان سرشار از آرامش و شعف شود.» این خادم نیز یک فرزند پسر دارد که او را در این مسیر همراه خود کرده است. میگوید این تجربه برای او بسیار ارزشمند است. «یک پسر و دو دختر دارم. وقتی پسرم در این مسیر همراهم شد، همسرم نه تنها مخالفتی نکرد بلکه مشوقش شد. او حتی پیشنهاد داد اگر امکانش باشد، آنها هم خادم حرم شوند. تجربه خدمت حتی برای خانواده هم الهامبخش است.» صفریان از شیرینی خدمت در حرم میگوید: «بسیاری از حرفهایی که قبل از خدمت شنیده بودم، حالا تجربه کردم. در روزهای اول خدمت دیدن تکریم زائران خارجی مثل عراقیها و پاکستانیها، حس فوقالعادهای داشت. هر کسی توفیق خادمی پیدا کند، تجربهای عجیب و لذتبخش است. حتی اگر راه طولانی و خستگی داشته باشد، لذت خدمت به زائران و زیارت حضرت ارزش تمام این سختیها را دارد.» صفریان درباره ویژگیهای یک خادم واقعی میگوید: «گاهی زائران انتظار زیادی دارند. یک خادم باید صبور باشد، احترام و تواضع را رعایت کند و همیشه ملاحظات اخلاقی و انسانی را در نظر بگیرد.»
او درباره اهمیت قانون و تقوا میگوید: «همانطور که حضرت امام (ره) فرمودهاند، رعایت قانون و تقوا بسیار مهم است. خادمی هم چارچوب و قوانینی دارد که باید رعایت شود. وقتی این قوانین رعایت شود، هم خود خادم رشد پیدا میکند و هم انتظار زائران برآورده میشود. این اصول باعث میشود خدمتگزاری با نظم، احترام و اثرگذاری واقعی انجام شود.»
خادم نوجوان حرم کریمه اهل بیت (س):
انتخابم حرم است
امیررضا صباری، خادم نوجوان ۱۰ ساله حرممطهر حضرت معصومه (س)، هر چهارشنبه با شوقی وصفناپذیر از کاشان همراه پدرش راهی قم میشود تا در فضای معنوی و نورانی حرم به خدمت زائران بپردازد. او درباره تأثیر خادمی بر زندگیاش میگوید: «خادمی نه تنها در ایام سال تحصیلی باعث عقب افتادن درسهایم نمیشود، بلکه شور و انگیزهام را برای مطالعه بیشتر میکند و تمرکز بر درس را افزایش میدهد.» امیررضا با زبان ساده و بی ریا درباره اولین تجربه خادمیاش میگوید: «اولین بار که همراه پدرم به حرم آمدم، همان لحظه مشتاق شدم هر هفته همراه او باشم و در مسیر خدمت به زائران قدم بگذارم.» خادم نوجوان در توضیح خدماتش در حرم گفت: «کمدها را مرتب میکنم، کفشها را در جای خودش میگذارم و اگر زائری راه را بلد نباشد راهنماییاش میکنم. از این خدمات خیلی خوشحال میشوم، یک آرامش خاصی دارد.» امیررضا در تعریف لحظاتی کنار ضریح حضرت میگوید: «دعا میکنم درسم را خوب بخوانم، پدرومادرم سالم باشند و وقتی بزرگ شدم خادم بمانم. برای ظهور امامزمان (عج) هم خیلی دعا میکنم. شاید باورتان نشود یک بار دعا کردم نمره یکی از امتحاناتم ۲۰ شود. خلاصه هرچیزی دلم بخواهد و رسیدن به آن سخت باشد از حضرت معصومه (س) میخواهم.»
او میگوید بسیاری از دوستانش وقتی خدمت او را در حرم میبینند یا میشنوند آرزو میکنند همراهش شوند و خادمی اهلبیت (ع) نصیبشان شود. بعد از این صحبتها بود که از امیررضا پرسیدم اگر یک چهارشنبه به جای رفتن به حرم یک سفر دوستانه پیشنهاد شود کدام را انتخاب میکنی گفت: «حرم را انتخاب میکنم.»
زائران وقتی خادم نوجوانی را میبینند، حاجتی طلب میکنند. از امیررضای خادم هم چنین درخواستی شده است. «یک بار یک زائر عراقی از من خواست برایش دعا کنم و من حاجتش را از حضرت خواستم. بارها شده است کنار ضریح زائران وقتی مرا با چوب پر میبینند میبوسند و میخواهند برایشان دعا کنم. ولی من به حال خوب آنها غبطه میخورم.» امیررضا در پاسخ به این سؤال که اگر روزی خانواده اجازه ندهند به حرم بروی چه میکنی؟ گفت: «ناراحت میشوم، شاید بروم توی اتاق و در را ببندم، ولی اصرار نمیکنم و به خود خانم دخیل میشوم... میدانم هر طور صلاحم باشد برایم رقم میزند.»