جوان آنلاین: چندسالی است که کشور با ناترازی برق روبه‌روست. نیروگاه‌های خورشیدی خانگی به عنوان به‌صرفه‌ترین و ایمن‌ترین راهکار مطرح شده‌اند و امکان استفاده بهینه از گاز طبیعی در صنایع با ارزش افزوده را فراهم می‌کنند. کارشناسان معتقدند گرچه در نگاه اول ظرفیت تولید نیروگاه‌های خورشیدی در مقایسه با نیروگاه‌های دیگر، به‌ویژه نیروگاه‌های حرارتی قابل توجه نیست، اما همین ظرفیت محدود نیز نقش مؤثری در کاهش فشار بر نیروگاه‌های حرارتی ایفا کرده است.
ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان گاز طبیعی جهان سال‌هاست که برق خود را بیشتر از سوزاندن این منبع ارزشمند در نیروگاه‌های حرارتی تأمین می‌کند. این وابستگی نه تنها منابع گاز را هدر می‌دهد، بلکه شبکه برق را در برابر حملات احتمالی یا حوادث طبیعی آسیب‌پذیر کرده است. با افزایش سهم انرژی خورشیدی در بلندمدت، می‌توان تولید برق کشور را از وابستگی به سوخت‌های فسیلی به خصوص گاز نجات داد. در نتیجه می‌توان گاز را در صنایع پتروشیمی، فولاد و در کل تولید کشور با ارزش افزوده بالاتر به کار گرفت. این تغییر نه تنها پایداری انرژی را افزایش می‌دهد، بلکه به رشد اقتصادی کمک شایانی می‌کند. در این میان کارشناسان معتقدند نیروگاه‌های خورشیدی خانگی به عنوان یک راهکار مؤثر، با کاهش فشار بر شبکه سراسری، تنوع‌بخشی به سبد انرژی و افزایش ایمنی در برابر بحران‌ها، می‌توانند به حل معضل ناترازی برق کمک کنند. این نیروگاه‌ها مقرون‌به‌صرفه‌اند و در برابر حوادث مقاوم‌تر عمل می‌کنند. در این راستا، سهیل محمودیان کارشناس انرژی گفت: «با سرمایه‌ای حدود ۲۰۰ میلیون تومان، هر خانواده ایرانی می‌تواند نیروگاه برق مستقل خود را داشته باشد که نیاز متوسط یک خانوار ایرانی را پوشش دهد و علاوه بر پدافند غیرعامل و تأمین امنیت انرژی، منجر به تنوع سبد تولید برق کشور خواهد شد.» توسعه گسترده این نیروگاه‌ها، همراه با طرح‌های حمایتی دولت، مسیری روشن برای خود تأمینی انرژی و پایداری شبکه ارائه می‌دهد.
بیش از ۹۰ درصد برق تولیدی ایران از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود
بررسی‌ها نشان می‌دهد بیش از ۹۰ درصد برق تولیدی ایران از سوخت‌های فسیلی تأمین می‌شود. مطابق آمار رسمی وزارت نیرو، سهم نیروگاه‌های حرارتی در تولید برق کشور به بیش از ۸۳ درصد (معادل حدود ۳۶۵ میلیارد کیلووات‌ساعت از ۴۱۵ میلیارد کیلووات‌ساعت برق تولیدی) می‌رسد و بخش عمده آن از گاز طبیعی تأمین می‌شود. این در حالی است که انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه منابع خورشیدی و بادی، همچنان مجموعاً حدود یک درصد از سبد تأمین برق ایران را به خود اختصاص داده‌اند. این وابستگی شدید نه تنها منابع گاز را به سرعت مصرف می‌کند، بلکه شبکه برق را در برابر اختلالات حساس می‌سازد.
هرگونه اختلال در زنجیره تأمین گاز، می‌تواند تولید برق را به طور جدی مختل کند و منجر به خاموشی‌های گسترده شود. در چنین شرایطی، تمرکز بر نیروگاه‌های متمرکز حرارتی، ریسک بالایی دارد و نیاز به تنوع‌بخشی فوری احساس می‌شود. این وابستگی نه تنها اقتصادی نیست، چراکه گاز می‌تواند در صنایع سودآورتر استفاده شود، بلکه پایداری انرژی کشور را تهدید می‌کند. با توجه به تغییرات آب و هوایی و کاهش منابع فسیلی، ادامه این مسیر می‌تواند ناترازی برق را تشدید کند و اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهد.
نیروگاه‌های خورشیدی خانگی؛ اقتصادی و ایمن
نیروگاه‌های خورشیدی خانگی، به عنوان راهکاری به‌صرفه و ایمن، می‌توانند این مشکلات را حل کنند. این سیستم‌ها با تولید برق محلی، فشار بر شبکه سراسری را کاهش می‌دهند و هزینه‌های انتقال را پایین می‌آورند. علاوه بر این، در بلندمدت سود خوبی هم دارند، زیرا خورشید منبع رایگان و نامحدودی است. مطالعات نشان می‌دهد که یک سیستم پنج کیلوواتی می‌تواند نیاز روزانه یک خانوار چهار نفره را تأمین کند و مازاد آن را به شبکه بفروشد که این امر درآمدزایی ایجاد می‌کند. جعفر محمدنژاد سیگارودی، معاون سرمایه‌گذاری سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق با تأکید بر اینکه توسعه سامانه‌های خورشیدی خانگی می‌تواند یکی از مهم‌ترین راه‌حل‌های کاهش فشار به شبکه برق کشور در فصل تابستان باشد، گفت: «وقتی خانوار‌ها بتوانند بخشی از برق خود را به‌صورت مستقل تأمین کنند، نه‌تنها وابستگی به شبکه سراسری کاهش می‌یابد، بلکه فرهنگ بهره‌گیری از انرژی پاک نیز نهادینه می‌شود. این موضوع در بلندمدت به پایداری شبکه و کاهش هزینه‌های توسعه زیرساخت‌های سنتی برق کمک خواهد کرد.»
امیر دودابی‌نژاد، معاون برنامه‌ریزی و نوآوری ساتبا در برنامه میز اقتصاد با موضوع سرمایه گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر اظهار داشت: «هر نیروگاه پنج کیلوواتی سالانه ۱۰ هزار کیلووات ساعت معادل ۲ هزار و ۵۰۰ لیتر گازوئیل برق تولید می‌کند که ظرفیت اشغال آنها برای یک خانه حدود ۶۰ تا ۸۰ متر است. هزینه راه‌اندازی صفحات خورشیدی برای خانواده‌ها تقریباً معادل ۱۵۰ تا ۲۰۰ میلیون تومان بوده که سالانه حدود ۳۸ تا ۴۰ میلیون تومان برای خانواده‌ها درآمد ایجاد می‌کند.» از منظر ایمنی، پراکندگی این نیروگاه‌ها کلیدی است. وقتی تعداد نیروگاه‌های خورشیدی زیاد شود (به خصوص در قالب خانگی)، دیگر با آسیب در قسمتی از مدار یا تعدادی از نیروگاه‌ها، برق شبکه آسیب جدی نخواهد دید. این تنوع‌بخشی، شبکه را در برابر جنگ، حوادث طبیعی یا اختلالات مقاوم می‌سازد. برای مثال، در بحران‌هایی مانند جنگ ۱۲ روزه که توکلی به آن اشاره کرد، نیروگاه‌های پراکنده خورشیدی می‌توانستند بخشی از بار را تحمل کنند و خاموشی‌ها را به حداقل برسانند. این رویکرد نه تنها هزینه‌های دولتی را کاهش می‌دهد، بلکه مشارکت مردمی را افزایش می‌دهد. از نظر اقتصادی، با صرفه‌جویی در مصرف گاز، می‌توان این منبع را به صنایع صادراتی اختصاص داد و ارزش افزوده ایجاد کرد.
طرح‌های حمایتی دولت و راه‌های مشارکت مردمی
دولت چهاردهم گام‌های عملی برای توسعه این راهکار برداشته است. وزیر نیرو دولت چهاردهم، اواسط تیرماه از طرح تولید برق پنج کیلوواتی از سوی مردم در پشت‌بام خانه‌ها خبر داد. این طرح که با هدف تولید پراکنده و خودتأمین‌سازی مصرف‌کنندگان ارائه شده است، شامل نصب نیروگاه‌های خورشیدی پنج کیلوواتی در پشت‌بام منازل می‌شود. در گفت‌وگویی، عباس علی‌آبادی وزیر نیرو در خصوص فراخوان نصب نیروگاه‌های پنج کیلوواتی پشت بامی گفت: «این اقدام خوبی است که مردم را تشویق کنیم برق خودشان را تأمین کنند هم تولید پراکنده است هم این اطمینان به مصرف‌کننده می‌دهد که نیاز خودش را تأمین کند. هدف ما این است که با جلب مشارکت مردم، گام بلندی در مسیر خود تأمینی انرژی در بخش خانگی برداریم. یکی از اقداماتی که شهرداری‌ها یا وزارت راه و شهرسازی می‌توانند انجام دهند، ارائه مشوق‌هایی مانند تخفیف در هزینه‌های ساخت‌وساز یا افزایش درصد مجاز ساخت برای متقاضیانی است که از برق خورشیدی استفاده می‌کنند.»
