جوان آنلاین: در دورانی که نظام بین‌الملل در حال گذار به سوی ترتیبات چند قطبی و منطقه‌محور است، چین به‌عنوان دومین اقتصاد بزرگ جهان و یکی از بازیگران اصلی زنجیره ارزش جهانی، جایگاهی تعیین کننده در آینده اقتصاد جهانی یافته است. برای جمهوری اسلامی ایران که راهبرد خود را بر تنوع بخشی به شرکای تجاری و تقویت در روابط بین‌المللی بنا نهاده، توسعه همه‌جانبه روابط اقتصادی با چین یک فرصت است و این مهم در سفر رئیس‌جمهور به چین و شرکت در نشست سران سازمان همکاری شانگهای مورد توجه قرار گرفته است. بر این اساس عملیاتی‌کردن تمامی ابعاد توافق راهبردی ایران و چین در این سفر در دستور کار قرار گرفته است.
سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین برای شرکت در اجلاس شانگهای فرصتی راهبردی برای تعمیق همکاری‌های چندجانبه و بی‌اثر کردن تحریم‌های ظالمانه است. در این راستا رئیس‌جمهور کشورمان به اتفاق دیگر سران کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای، در پایان بیست و پنجمین نشست سران در تیانجین چین، بیش از ۲۰ سند و بیانیه را در حوزه‌های مختلف همکاری به امضا رساندند.
کمک به فرایند الحاق جمهوری اسلامی ایران به WTO
امضای بیانیه با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگهای شامل بیانیه حمایت از سیستم تجارت چندجانبه در راستای مقابله با یک‌جانبه‌گرایی و سیاست‌های حمایت‌گرایانه، حمایت از جایگاه مهم سیستم تجارت جهانی در تقویت رشد اقتصادی، کمک به فرایند الحاق جمهوری اسلامی ایران به WTO، تقویت امنیت غذایی، تجارت الکترونیک، زنجیره تأمین و گسترش عضویت‌ها و ایجاد سازوکار‌های جلوگیری از اقدامات محدودکننده تجاری از مهم‌ترین اسناد و توافقات سفر رئیس‌جمهور کشورمان به چین است.
همچنین در بیانیه همکاری در حوزه صنعت سبز به موضوع تأکید بر گذار عادلانه به صنایع سبز، تأمین مالی و تجارت در حوزه صنعت سبز، دستیابی به اهداف توسعه پایدار، به اشتراک‌گذاری فناوری‌های پیشرفته برای کاهش گاز‌های گلخانه‌ای و توسعه زیرساخت‌ها و سرمایه‌گذاری مشترک در پروژه‌های آزمایشی و ارتقای ظرفیت‌ها، استانداردسازی و توسعه دانش در حوزه سبز پرداخته شد.
برنامه عملیاتی برای صادرات صنایع غذایی و محصولات کشاورزی ایرانی
سبک زندگی در چین به سمت مصرف محصولات سلامت محور و ارگانیک حرکت کرده است. این تغییر رویکرد، فرصتی برای صادرات محصولات ایرانی مانند گیاهان دارویی، مکمل‌های طبیعی و صنایع غذایی و محصولات کشاورزی را فراهم می‌کند.
در حال حاضر عمده صادرات ایران به چین شامل موادمعدنی و خام بوده و بخش کوچکی به حوزه کشاورزی اختصاص دارد که در اجلاس اخیر برنامه‌های عملیاتی برای افزایش سهم بخش کشاورزی در تجارت ایران و چین تدوین شده است.
غلامرضا نوری قزلجه، وزیر جهاد کشاورزی از توافقات جدید ایران و چین خبر داد و گفت: صادرات برخی میوه‌جات ایران به صورت مستقیم آغاز و هدفگذاری شده که حجم تجارت کشاورزی دو کشور از ۷۶۰ میلیون دلار به بیش از ۲ میلیارد دلار در دو سال آینده برسد.
وی با اشاره به اجلاس اخیر وزرای کشاورزی سازمان همکاری شانگهای در چین اظهار کرد: در این اجلاس موضوع توسعه همکاری‌های تجاری و کشاورزی بین اعضا را مطرح کردم که با استقبال مواجه شد. کشور‌های عضو شانگهای حدود ۴۲ درصد جمعیت جهان را شامل می‌شوند و حجم مبادلات آنها با جهان به ۶۰۰ میلیارد دلار می‌رسد، اما سهم تجارت درون‌سازمانی هنوز به حدود ۱۰درصد محدود است. ایران تاکنون حدود ۸میلیارد دلار مبادلات تجاری با اعضا داشته و جزو کشور‌هایی است که بیشترین تعامل را در این سازمان دارد، با این حال علاقه‌مندیم همکاری‌ها بیش از پیش توسعه یابد و در همین راستا نیز از دولت مصوبه گرفته‌ایم تا همکاری‌های ویژه با کشور‌های عضو شانگهای و بریکس در دستور کار قرار گیرد که در همین زمینه با روسیه و چین اسناد و تفاهمنامه‌های مهمی مبادله شده که به زودی اجرایی خواهد شد.
وزیر جهاد کشاورزی افزود: ایران آمادگی دارد به عنوان هاب ارتباطی بین اعضای شانگهای ایفای نقش کند؛ به‌ویژه در حوزه کشاورزی و امنیت غذایی که برای کشور‌های عضو بسیار حائز اهمیت است. با وجود تحریم‌های ظالمانه، بر اساس مقررات بین‌المللی اعمال محدودیت بر غذا و دارو غیرقانونی است؛ بنابراین صادرات رسمی ما در این حوزه با مانع جدی روبه‌رو نخواهد شد. البته تحریم‌ها به‌طور غیرمستقیم هزینه‌ها را بالا می‌برد، اما برای مقابله با این شرایط نیز برنامه‌ریزی کرده‌ایم و پیمان‌های منطقه‌ای همچون شانگهای ظرفیت مهمی برای تداوم صادرات و تأمین امنیت غذایی کشور خواهد بود.
علی‌اکبر خدایی، دبیرکل اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران هم از فرصت طلایی برای جهش صادرات در این حوزه خبر داد و گفت: در حوزه آبزیان کافی است توجه کنیم که در سال ۲۰۱۹ (سال ۱۳۹۸) صادرات مستقیم ایران به چین از ۲ هزار و ۸۵۲ تن آغاز شد. در گذشته، صادرات آبزیان ایران به چین عمدتاً به صورت غیرمستقیم انجام می‌شد، اما این روند تغییر کرد و در سال ۱۴۰۲ حجم صادرات مستقیم به ۳ هزار و ۴۳۵ تن رسید که نشان‌دهنده رشد قابل توجه در این حوزه است.
خدایی افزود: بازار چین از اهمیت ویژه‌ای برای ایران برخوردار است و خوشبختانه در چارچوب تفاهمنامه‌های قرنطینه‌ای میان دامپزشکی ایران و دامپزشکی کشور چین بستر‌های قانونی و فنی لازم فراهم شده و هیچ محدودیتی برای صادرات آبزیان به این کشور وجود ندارد.
برنامه‌ریزی برای ارتباط جاده‌ای ایران و چین تا چند ماه آینده
سهم مبادلات تجاری بین ایران و چین از طریق حمل‌ونقل دریایی ۹۰درصد است، اما در چارچوب توافق راهبردی ۲۵ساله، همکاری‌های ترانزیتی با این کشور نیز گسترش یافته است. یکی از این مسیر‌ها اتصال به آسیای مرکزی از طریق سرخس و اینچه‌برون است و از آن طریق نیز ایران به قزاقستان و در ادامه به چین متصل می‌شود. علاوه بر این، مسیر‌های جدیدی همچون مسیر چین - قرقیزستان در حال ساخت است که این اتصال ایران را تقویت می‌کند و امکان اتصال مستقیم ریلی ایران به چین را به‌وجود می‌آورد. در حال حاضر نیز آسیای مرکزی و چین از طریق ریل با ایران در ارتباط هستند و احتمالاً در ماه‌های آینده امکان برقراری ارتباط جاده‌ای نیز فراهم خواهد شد.
همکاری در توسعه حمل و نقل می‌تواند موجب شود بار‌هایی که از چین به سمت کشور‌های دیگر ارسال می‌شود، بخشی از مسیر خود را از ایران عبور دهند.
جذب سرمایه‌گذاران چینی در حوزه مسکن
چین در دو دهه گذشته سرمایه‌گذاری‌های قابل توجهی در حوزه ساخت‌وساز انجام داده و شرکت‌های بزرگ ساختمانی ایجاد کرده است، اما این موضوع در ایران تاکنون رخ نداده است. برخی پروژه‌ها مانند ایجاد شهر‌های جدید در نوار ساحلی جنوب کشور مورد علاقه سرمایه‌گذاران چینی است، اما نااطمینانی‌ها و مسائل داخلی سایه‌ای بر حضور آنها در بخش مسکن ایران انداخته است. به‌عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در بخش مسکن ایران عمدتاً ریالی است، اما وقتی سرمایه‌گذار ارز وارد می‌کند، نوسانات ارزی می‌تواند در بازپرداخت و تسویه سرمایه مشکل ایجاد کند. این مانع داخلی، نه خارجی، یکی از دلایلی است که سرمایه‌گذاری‌های بزرگ هنوز محقق نشده است.
با وجود این، ظرفیت‌های فناوری و سرمایه چین قابل استفاده است و طرف مقابل نیز تمایل دارد این اتفاق بیفتد، به ویژه اگر بتوانیم در نوار جنوبی کشور این ظرفیت‌ها را فعال کنیم. در این منطقه حدود ۲۷ شهر ساحلی تعریف شده که حجم پروژه‌ها به حدی است که توان مهندسی، ساخت و مدیریت داخلی برای اجرای آنها کافی نیست.
فرشید ایلاتی، کارشناس اقتصادی در این باره با اشاره به بهره‌مندی از ظرفیت و انتقال فناوری ساخت‌وساز از چین به ایران با توجه به توافقنامه همکاری ۲۵ ساله دو کشور گفت: پیش از این، تعامل ایران با چین تاکنون تعامل درستی نبوده است. این موضوع به‌ویژه در دهه گذشته تحت تأثیر مذاکرات برجام، نوعی نااطمینانی در طرف مقابل ایجاد کرده است. هرچند بخشی از جریان کشور تمایل دارد که همکاری با غرب و امریکا اجرا شود، اما واقعیت این است که چین بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار دنیاست.
ایلاتی ادامه داد: یکی از راهبرد‌های اصلی معاهده ۲۵ساله این است که سرمایه‌گذاری چین در ایران توسعه پیدا کند، اما مقدم بر آن، اصلاح نگاه داخلی ضروری است. اگر نااطمینانی موجود برطرف نشود و حس رفت و برگشتی درباره همکاری با غرب و امریکا ادامه یابد، انگیزه طرف مقابل برای سرمایه‌گذاری در ایران کاهش می‌یابد.
امکان طراحی سازوکار‌های همکاری اقتصادی با چین برای مقابله با مکانیسم ماشه
آلبرت بغزیان، کارشناس مسائل اقتصادی با اشاره به ضرورت عملیاتی شدن توافق راهبردی ایران و چین همزمان با زمزمه‌های تشدید تحریم‌ها به مهر گفت: شاید ساده‌ترین و در عین حال مؤثرترین اقدام در این سفر، گرفتن تضمین رسمی از مقامات پکن است مبنی بر اینکه در شورای امنیت سازمان ملل با تمدید مهلت فعالسازی مکانیسم ماشه مخالفت کنند.
بغزیان با اشاره به سابقه همکاری‌های اقتصادی چین و ایران گفت: وزارت اقتصاد باید محور هماهنگی همه مذاکرات مالی و بانکی با طرف چینی باشد و چارچوبی ایجاد کند که حتی در صورت تشدید فشار‌های امریکا و اروپا، مسیر‌های جایگزین برای مبادلات مالی، پرداخت پول نفت و واردات کالا‌های چینی فعال بماند. این استاد دانشگاه تأکید کرد: پکن تاکنون در موارد متعددی مسیر‌های ابتکاری برای ادامه همکاری‌ها با ایران پیدا کرده و ضروری است این روند، همزمان با اجرای توافقات توسعه‌ای معاهده ۲۵ساله، تداوم داشته باشد.
