جوان آنلاین: دهه‌هاست که کشورمان بر ستون‌های سوخت‌های فسیلی تکیه داده و موتور تولید و مصرفش را بر پایه آنها تنظیم کرده است، اما اکنون نشانه‌های تغییر در افق پیدا شده‌اند؛ تغییراتی که نه از زیر زمین که از آسمان و جریان باد می‌آیند.
در چهار ماه نخست امسال، نیروگاه‌های خورشیدی کشورمان توانسته‌اند ۶۱۰ میلیون کیلووات‌ساعت برق تولید کنند؛ رقمی که در مدت مشابه سال گذشته تنها ۳۵۷ میلیون بود. این رشد ۷۱ درصدی، رشدی که برای بخش انرژی تجدیدپذیر در کشوری مانند ایران ما ـ با سابقه تمرکز طولانی بر سوخت‌های فسیلی ـ معنای ویژه‌ای دارد. این افزایش حاصل نصب تجهیزات جدید و نتیجه بهره‌برداری بهینه‌تر از ظرفیت‌های موجود، بهبود فناوری‌ها و مدیریت تولید است. همزمان با جهش خورشیدی، نیروگاه‌های بادی کشور نیز مسیر رشد خود را ادامه داده‌اند و از ۴۱۳ میلیون کیلووات ساعت به ۴۳۲ میلیون کیلووات ساعت رسیده‌اند؛ گرچه این رشد به اندازه بخش خورشیدی چشمگیر نیست، اما نشان‌دهنده تثبیت و توسعه تدریجی ظرفیت باد در تولید برق کشور است. ظرفیت کل نیروگاه‌های تجدیدپذیر کشورمان در پایان تیر امسال به هزار و ۸۶۸ مگاوات رسیده، در حالی که این رقم در مدت مشابه سال گذشته هزار و ۲۳۲ مگاوات بود، یعنی تنها در یک‌سال، ۶۳۶ مگاوات به شبکه افزوده شده است. این رشد سریع، نتیجه ترکیبی از سیاست‌های تشویقی، قرارداد‌های خرید تضمینی برق و افزایش مشارکت بخش خصوصی در احداث نیروگاه‌هاست. با وجود این پیشرفت‌ها، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از کل سبد برق کشور هنوز تنها ۱/ ۹ درصد است؛ عددی که به‌خودی‌خود کوچک به نظر می‌رسد، اما در بافت واقعیت‌های صنعت برق ایران و چالش‌های موجود، اهمیتش دوچندان است. برنامه‌ریزی‌ها نشان می‌دهد که تا پایان امسال این سهم باید به بیش از ۵ درصد برسد.
پشت صحنه این ارقام
برای درک بهتر این رشد، باید به چند عامل کلیدی توجه کرد. نخست، فراوانی منابع طبیعی، ایران با بیش از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و پهنه‌های وسیع بادخیز، پتانسیل عظیمی برای تولید انرژی‌های پاک دارد. دوم، فشار ناشی از ناترازی برق در سال‌های اخیر که وزارت نیرو را به تنوع‌بخشی به منابع تولید سوق داده است. سوم، پیشرفت فناوری و کاهش نسبی هزینه‌های احداث نیروگاه‌های خورشیدی و بادی که سرمایه‌گذاری در این حوزه را جذاب‌تر کرده است. به گفته کارشناسان، یکی از دستاورد‌های مهم اخیر، ورود تجهیزات بومی‌سازی شده به چرخه تولید است. سلول‌های خورشیدی، اینورتر‌ها و سیستم‌های ذخیره انرژی که پیش‌تر عمدتاً وارداتی بودند، اکنون بخشی از آنها در داخل کشور تولید می‌شوند که این امر علاوه بر کاهش هزینه‌ها، وابستگی به بازار‌های خارجی را کم می‌کند.
طرح ۷هزار مگاواتی گامی به سوی آینده
فاز اول طرح احداث ۷هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر نهایی‌شده و بخش عمده آن را نیروگاه‌های خورشیدی تشکیل می‌دهند. این طرح با هدف کاهش وابستگی به نیروگاه‌های حرارتی و کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی طراحی شده است. در صورت تحقق کامل، این پروژه می‌تواند مصرف سالانه چندین میلیارد مترمکعب گاز طبیعی را کاهش دهد و از انتشار میلیون‌ها تن دی‌اکسیدکربن جلوگیری کند. برنامه‌ریزی برای این طرح، علاوه بر بخش دولتی، شامل مشارکت فعال بخش خصوصی و سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی است. قرارداد‌های خرید تضمینی برق که سودآوری پروژه‌ها را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند، یکی از ابزار‌های کلیدی در این مسیر است.
رشد ۷۱ درصدی تولید برق نیروگاه‌های خورشیدی
به گفته معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق، تولید برق نیروگاه‌های خورشیدی با ۷۱ درصد رشد از ۳۵۷میلیون کیلووات ساعت به ۶۱۰ میلیون کیلووات ساعت افزایش یافته است. محسن طرزطلب در همین باره به تولید نیروگاه‌های بادی اشاره کرد و گفت: همچنین تولید برق نیروگاه‌های بادی نیز از ۴۱۳ میلیون کیلووات ساعت به ۴۳۲ میلیون کیلووات ساعت افزایش یافته است.
طرزطلب با بیان اینکه هم‌اکنون ظرفیت نیروگاه‌های تجدیدپذیرکشور به هزار و ۸۶۸ مگاوات رسیده است، خاطرنشان کرد: این در حالی است که در پایان تیر سال گذشته این میزان هزار و ۲۳۲ مگاوات بود و تنها در یک‌سال گذشته ۶۳۶ مگاوات نیروگاه جدید وارد مدار شده و سهم انرژی‌های تجدیدپذیر را از مجموع سبد تولید برق کشور به ۱/ ۹ درصد افزایش داده است.
معاون وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی (ساتبا) درخصوص برنامه‌های در دست اجرای این سازمان گفت: در حال حاضر در فاز اول احداث ۷ هزار مگاوات نیروگاه تجدیدپذیر که عمدتاً از نوع خورشیدی است، برنامه‌ریزی و نهایی شده و تمام تمرکز ساتبا برای تحقق این هدف و‌کمک به کاهش ناترازی برق کشور است. طرزطلب با تأکید بر اینکه تا پایان امسال سهم انرژی‌های تجدیدپذیر از سبد تولید برق کشور به بیش از ۵ درصد افزایش خواهد یافت، خاطرنشان کرد: در حال حاضر ایران به کارگاه بزرگی در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر تبدیل شده و انقلاب بزرگی در این خصوص رخ داده است که به تدریج آثار آن در هفته‌های آتی نمایان خواهد شد.
چالش‌ها و موانع
با همه پیشرفت‌ها، مسیر توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران خالی از مانع نیست. محدودیت‌های تأمین مالی، دشواری واردات برخی تجهیزات پیشرفته و پیچیدگی‌های حقوقی و اداری در اخذ مجوزها، از جمله چالش‌هایی هستند که فعالان این صنعت با آن مواجه‌اند. علاوه بر این، اتصال نیروگاه‌های تجدیدپذیر به شبکه سراسری نیازمند سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و سیستم‌های مدیریت هوشمند است تا نوسانات تولید (به دلیل تغییرات تابش و سرعت باد) به پایداری شبکه آسیبی نرساند. براساس آمار‌های بین‌المللی، ایران هنوز فاصله زیادی با کشور‌های پیشرو در استفاده از انرژی‌های پاک دارد. کشور‌هایی مانند چین، آلمان و هند طی یک دهه گذشته سرمایه‌گذاری‌های عظیمی در این بخش انجام داده‌اند و ظرفیت‌های چند ده هزار مگاواتی ایجاد کرده‌اند، اما رشد ۷۱ درصدی تولید خورشیدی در کشورمان نشان می‌دهد که با وجود محدودیت‌ها، اراده و ظرفیت لازم برای جهش وجود دارد.
آینده‌ای که در راه است
کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند که با ادامه روند فعلی و اجرای کامل طرح‌های در دست اقدام تا پنج سال آینده سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران می‌تواند به ۱۰درصد برسد. چنین رشدی، علاوه بر کاهش مصرف سوخت‌های فسیلی به بهبود امنیت انرژی، کاهش آلودگی هوا و ایجاد اشتغال در بخش‌های نوین صنعت کمک خواهد کرد. به زبان ساده، هر مگاوات ظرفیت خورشیدی جدید، نوری تازه به شبکه برق می‌آورد و نماد تغییر نگرشی است که آینده انرژی کشورمان را بازتعریف می‌کند.
