جوان آنلاین: با نزدیک شدن به سالروز شهادت عباس بابایی، یکی از چهره‌های درخشان و فراموش‌نشدنی دفاع مقدس، بازخوانی روایت زندگی و پرواز‌های او، ضرورتی دوباره می‌یابد. در میان آثار منتشر شده درباره این خلبان مؤمن، متعهد و بی‌ادعا، کتاب «آواز پرواز» به قلم راضیه تجار جایگاه ویژه‌ای دارد، چراکه توانسته است با زبانی ساده، اما پرحس، تصویری انسانی، قابل لمس و الهام‌بخش از شهید بابایی برای نسل نوجوان و جوان ترسیم کند.
این یادداشت به مناسبت سالگرد شهادت این شهید بزرگوار، نگاهی به کتاب «آواز پرواز» دارد و تلاش می‌کند هم نقش نویسنده در روایتگری صادقانه‌اش را برجسته و هم ظرفیت این اثر را برای تداوم پرواز معنوی شهید بابایی در ذهن نسل امروز بررسی کند.
کتاب «آواز پرواز» از آن دسته آثاری است که در مرز میان واقعیت و روایت، میان مستند و خیال خلاقانه، تصویری زنده و باورپذیر از دوران دفاع مقدس پیش روی نوجوانان می‌گذارد. اثری که نه تنها با زبان ساده و روایت صمیمی‌اش توانسته است با نسل نوجوان امروز ارتباط بگیرد، بلکه نشان داده است چگونه می‌توان در دل یک موقعیت سخت تاریخی، از دل تجربه جنگ، شخصیتی انسانی و الهام‌بخش خلق کرد که هم واقعی و هم الگوساز است.
راضیه تجار، نویسنده شناخته شده حوزه ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، پیش از این نیز با آثاری، چون نخل‌های بی‌سر شده و بانوی آفتاب، نشان داده بود در نوشتن برای نوجوانان ـ به ویژه با درونمایه مقاومت، ایمان و هویت ملی ـ دغدغه‌مند است. او در «آواز پرواز» نیز این خط فکری را با دقت و ظرافت دنبال کرده است. این بار، اما با تمرکز بر چهره‌ای از نیروی هوایی، از زاویه‌ای کمتر دیده شده به جنگ پرداخته است: زاویه‌ای از آسمان، نه خاک.
کتابی برای نوجوانان نه درباره نوجوانان
یکی از ویژگی‌های مهم «آواز پرواز» آن است که واقعاً برای نوجوانان نوشته شده است، نه صرفاً با این نیت که مخاطب نوجوان را درگیر کند. زبان ساده، توصیف‌های موجز، اما گویا، خلق موقعیت‌های احساسی بدون غلو و حرکت نرم روایت از یک واقعه به واقعه‌ای دیگر، همه نشان‌دهنده شناخت دقیق راضیه تجار از دنیای ذهنی نوجوانان است. او با نوجوانان گفتوگو نمی‌کند تا به آنان درس بدهد، بلکه همراه‌شان می‌شود تا جهان یک خلبان متعهد را با آنها شریک شود.
در این مسیر، تجار نه تنها با استفاده از خاطرات واقعی و اسناد معتبر توانسته است پشتوانه‌ای مستند برای روایت خود بسازد، بلکه به کمک تخیل و نثر روایی، آن را به ادبیاتی زنده و خواندنی برای نسل جوان تبدیل کرده است. او به خوبی می‌داند نوجوان امروز در برابر روایت‌های خشک و گزارش‌گونه، واکنشی سرد دارد پس تلاش کرده است جان روایت را گرم نگه دارد بی‌آنکه از حقیقت فاصله بگیرد.
نویسنده‌ای در خدمت واقعیت، نه روایت‌سازی صرف
راضیه تجار در این کتاب، بیش از آنکه مایل باشد «خالق» یک قهرمان باشد، در مقام «راوی» وفادار به واقعیت ظاهر شده است. او تلاش کرده است صدای شخصیت اصلی را با تمام تردیدها، امیدها، غربت‌ها و ایمان‌هایش به گوش مخاطب برساند. این وفاداری به صداقت انسانی، وجهی عمیق و تأثیرگذار به کتاب بخشیده، چراکه نوجوان امروز، بیش از هر چیز، دنبال حقیقت است، نه قهرمان‌های پوشالی.
خلبانی که در این کتاب معرفی می‌شود، انسانی است زمینی و آسمانی در آنِ واحد با دغدغه‌های خانوادگی، ترس‌های انسانی و در عین حال با ایمانی محکم که به او جسارت پرواز و رویارویی با مرگ می‌دهد. این تصویر، همدلی نوجوان را برمی‌انگیزد، چراکه در این روایت، جنگ تنها میدان نبرد نیست، بلکه فضایی است برای رشد، انتخاب و تجربه.
زنان نویسنده و مردان میدان؛ روایتی از زاویه‌ای دیگر
نکته مهم دیگر، نگاه زنانه نویسنده‌ای، چون راضیه تجار به مردان میدان جنگ است. برخلاف نگاه غالبی که گاه در روایت‌های مردانه از جنگ به قهرمان‌سازی یکدست و صلب منتهی می‌شود، تجار با لطافت نگاه زنانه‌اش با درک عاطفی دقیق توانسته است وجوه انسانی‌تر و درونی‌تری از شخصیت یک خلبان جنگی را به تصویر بکشد. این ویژگی، باعث شده است کتاب هم برای پسران و هم برای دختران نوجوان قابل لمس و نزدیک باشد.
نوجوان امروز، نیازمند روایت‌های اصیل
در روزگاری که نوجوانان ایرانی در محاصره روایت‌های جعلی، تصویر‌های تحریف شده و الگو‌های بی‌ریشه قرار دارند، کتابی، چون «آواز پرواز» نقشی حیاتی دارد. این کتاب تلاش نمی‌کند مخاطب را با شعار جذب کند، بلکه با صداقت، شخصیت‌پردازی باورپذیر و پیوند زدن واقعیت تاریخی به تجربه عاطفی فردی، اثری آموزنده، اما غیرمستقیم ارائه می‌دهد. این همان چیزی است که نوجوان امروز می‌پسندد، نه درس مستقیم، بلکه تجربه‌ای که خود بتواند در آن کشف و انتخاب کند.
زبان، سبک و روایت در خدمت انتقال معنا
زبان کتاب متناسب با فضای نوجوان است، نه کودکانه و نه پیچیده. جمله‌ها کوتاه، پویا و تصویرسازند. روایت کتاب ریتم مناسبی دارد، نه شتابزده و نه کند. نویسنده اجازه می‌دهد مخاطب نفس بکشد، فکر کند و با شخصیت همراه شود. حتی صحنه‌های پرتنش جنگ با نثری کنترل شده و پر از تصویرپردازی‌های لطیف بیان شده‌اند، به‌گونه‌ای که نه وحشت‌زده می‌کنند و نه هیجانزده، بلکه برانگیزاننده‌ا‌ند.
راضیه تجار، روایتگری که می‌داند برای که می‌نویسد
راضیه تجار در «آواز پرواز» یک بار دیگر نشان داد نویسنده‌ای است که با نوجوانان صادق است. او نه آنها را دست‌کم می‌گیرد، نه از آنان توقع درک بزرگسالانه دارد، بلکه با شناختی عمیق از ذهن و زبان نوجوان، روایتی از مردان آسمان را در قالبی انسانی و قابل لمس بازآفرینی می‌کند.
در دورانی که نیاز به الگو‌های واقعی، صادق و باورپذیر در ادبیات نوجوان بیش از هر زمان احساس می‌شود، «آواز پرواز» می‌تواند یکی از نمونه‌های موفق در این عرصه باشد. این کتاب، پلی است میان دیروز و امروز؛ میان پرواز ایمان و جست‌وجوی معنا و میان نسلی که پر کشید و نسلی که باید بداند چرا این پرواز‌ها هنوز شنیده می‌شوند.
