جوان آنلاین: کانال تلگرامی موسسه مطالعات ایران و اوراسیا در مطلبی با عنوان حمایت اقتصادی و تسلیحاتی چین از روسیه در دوران جنگ نوشت:
در سال‌های اخیر، به ویژه بعد از آغاز جنگ با اوکراین در سال ۲۰۲۲، روابط اقتصادی و سیاسی میان جمهوری خلق چین و فدراسیون روسیه وارد مرحله ای تازه‌ای شده است. در حالی که غرب به رهبری ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا با اعمال تحریم‌های گسترده، تلاش کرده است تا فشار حداکثری بر اقتصاد روسیه وارد کند، چین به عنوان یکی از بازیگران کلیدی نظام بین‌الملل، نقشی متفاوت و تاحدی متوازن کننده ایفا کرده است. حمایت‌های اقتصادی چین از روسیه در دوران جنگ نه تنها به بقای اقتصادی مسکو کمک کرده، بلکه تصویر جدیدی از همگرایی شرق در برابر فشارهای غرب را ترسیم کرده است.
روابط اقتصادی چین و روسیه پیش از جنگ نیز روندی روبه رشد داشت، اما با تشدید تحریم‌های غرب، این روابط ابعاد عمیق‌تری به خود گرفت.
چین در حوزه‌های مختلفی از جمله تجارت انرژی، صادرات فناوری، همکاری‌های مالی و سرمایه گذاری‌های راهبردی، به عنوان یک شریک قابل اتکا برای روسیه ظاهر شد. آمارهای تجاری نشان می‌دهد که در دو سال پس از آغاز جنگ، حجم مبادلات تجاری میان دو کشور به رکوردهای جدیدی دست یافته و یوان چین به عنوان ارز جایگزین دلار در بسیاری از تراکنش‌های بین المللی روسیه جایگاه ویژه‌ای یافته است.
این روند، علاوه برکاهش اثر تحریم‌ها بر اقتصاد روسیه، به چین نیز این امکان را داده که نفوذ اقتصادی و ژئوپلتیکی خود را در منطقه اورآسیا گسترش دهد.
با این حال، حمایت اقتصادی چین از روسیه صرفا به دلایل اقتصادی محدود نمی شود. از منظر ژئوپلیتیکی، چین در پی شکل دهی به یک نظام چندقطبی است که در آن، قدرت‌های غیرغربی بتوانند نقش مستقل و موثر ایفا کنند. در این راستا، روسیه به عنوان یکی از بازیگران نظامی و انرژی محور، شریکی کلیدی برای چین محسوب می‌شود. بنابراین، پکن با حفظ توازن دیپلماتیک، سعی داشته است ضمن حمایت ضمنی از مسکو، از ورود مستقیم به درگیری‌ها پرهیز کرده و جایگاه خود را به عنوان بازیگری میانجی یا متعادل کننده حفظ کند.
محدود شدن روابط تجاری حیاتی روسیه با اروپا پس از حمله به اوکراین، ثبات اقتصادی این کشور را تهدید کرد، چرا که اتحادیه اروپا مهم‌ترین شریک تجاری روسیه بود و ۳۷.۳ درصد از تجارت بین‌المللی کالا در سال ۲۰۲۰ را به خود اختصاص داده بود.
با این حال، چین در جبران تجارت کاهش‌یافته روسیه با غرب و حفظ صنعت دفاعی و اقتصاد روسیه، نقش حیاتی داشته است.
تجارت چین برای حمایت از درآمدهای صادراتی روسیه بسیار مهم بوده است. در سال ۲۰۲۴، تجارت دوجانبه بین دو کشور به ۲۴۴٫۸ میلیارد دلار رسید و روسیه به عنوان بزرگترین تأمین کننده نفت چین، تقریباً ۲۰ درصد از واردات نفت خام این کشور را در بیشتر سال به خود اختصاص داد.
به دلیل طراحی سقف قیمت نفت توسط گروه ۷، خریداران نفت چینی به همراه همتایان هندی توانسته‌اند نفت خام روسیه را خریداری کنند و در بازار بین‌المللی با قیمت‌های مناسب به کشورهای دیگر بفروشند و به نوعی تحریم‌ها را دور بزنند.
معامله‌گران بین‌المللی با همکاری با ناوگان سایه روسیه، تمایل خود را برای خرید نفت بالاتر از سقف قیمت نشان داده‌اند. این معاملات انجام شده در پشت پرده منبع حیاتی ارز خارجی برای اقتصاد روسیه بوده‌اند و به این کشور اجازه داده‌اند تا واردات بالای فناوری‌های کلیدی مورد نیاز برای تلاش‌های جنگی خود را حفظ کند.
تجارت با چین نیز برای اهداف نظامی روسیه بسیار مهم بوده است. شرکت‌های چینی جای خالی رقبای غربی در بازار روسیه را پر کرده‌اند و تا سال ۲۰۲۳، ۵۳ درصد از کالاهای وارداتی روسیه – مانند قطعات با فناوری پیشرفته و کالاهای دو منظوره مورد استفاده ماشین جنگی روسیه – را تأمین کرده‌اند.
در حالی که چین ادعاهای مربوط به ارائه کمک‌های تسلیحاتی به ارتش روسیه را رد کرده است، اظهارات مقامات عالی رتبه آمریکایی روشن می‌کند که پکن به تولیدکنندگان کالاهای نظامی و دو منظوره خود اجازه داده است تا از برخی خط قرمزها عبور کنند. ولادیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، نیز اخیراً ادعا کرد که چین کمک‌های تسلیحاتی، از جمله توپخانه و باروت، را به روسیه ارائه می‌دهد و به تولید سلاح در خاک روسیه کمک می‌کند.
یکی از عناصر مهم تجارت رو به رشد بین چین و روسیه، افزایش استفاده از یوان چین برای تسویه معاملات بین شرکت‌های این دو کشور است. وضعیت نیمه قابل تبدیل یوان، کاربرد آن را به عنوان ارز برای تسویه حساب‌های بین‌المللی مختل می‌کند. با این حال، به طور فزاینده‌ای در معاملات چین و روسیه به عنوان جایگزینی برای ارزهای غربی استفاده می‌شود، به طوری که مقامات روسی ادعا می‌کنند که بیش از ۹۰ درصد تجارت چین و روسیه با روبل یا یوان تسویه شده است.
با این حال، علیرغم وجود یک «خط مبادله» با یوان بین بانک مرکزی روسیه و بانک خلق چین، «یوانیزه شدن» کامل اقتصاد روسیه هنوز به طور کامل انجام نشده است.
این امر ابتدا با اختلاف نرخ وام‌ها به یوان در داخل روسیه در مقایسه با داخل چین نشان داده می‌شود. در روسیه، این وام‌ها می‌توانند بسیار گران‌تر از چین باشند. اگر نقدینگی یوان در روسیه بیشتر بود، نرخ بهره این وام‌ها با نرخ بهره در چین، جایی که ابزارهای یوان بیشترین نقدشوندگی را دارند، بیشتر همسو می‌شد. دوم، نشانه‌هایی از استرس در بازار ارز داخلی روسیه برای ابزارهای یوان آشکار شده است، به طوری که وام‌دهندگان بزرگ از کمبود نقدینگی یوان صحبت می‌کنند و خواستار اقدام بانک مرکزی روسیه برای کاهش فشار همزمان بر روبل هستند.
هر دوی این داده‌ها نشان دهنده یک فرآیند ناقص یوانی شدن در اقتصاد روسیه است که به نوبه خود نشان دهنده اهمیت مداوم دلار و یورو برای حفظ تجارت روسیه است.
اگر سیاست‌گذاران غربی به نحوی حمایت چین از روسیه را کاهش دهند، این امر می‌تواند ضربه قابل توجهی به ثبات اقتصاد کلان روسیه وارد کند. با این حال، این سناریو در حال حاضر بعید به نظر می‌رسد. رهبران روسیه و چین، حداقل در حرف، تعهد محکمی به همکاری «بدون محدودیت» خود در مخالفت با هژمونی غرب بر نظام بین‌الملل داشته‌اند. با توجه به جاه‌طلبی‌های تجدیدنظرطلبانه چین، پکن به دنبال حمایت از کرملین به عنوان وسیله‌ای برای اعمال فشار ژئوپلیتیکی بر اروپا و ایالات متحده خواهد بود. با این حال، بانک‌های چین معمولاً از محدودیت‌های غرب علیه روسیه پیروی کرده‌اند و احتمالاً این موضع را حفظ خواهند کرد، مگر اینکه روابط چین با غرب یه سمت ستیز برود.
در مجموع می‌توان گفت که چین و روسیه در دهه‌های اخیر روابط نزدیک‌تری پیدا کرده‌اند، به ویژه پس از افزایش فشارهای غرب بر هر دو کشور. چین با هدف مقابله با نفوذ آمریکا و نظم بین المللی تحت رهبری غرب، به روسیه به عنوان یک شریک راهبردی نگاه می‌کند. اهداف اصلی چین شامل؛ تضعیف نظم تک قطبی آمریکا، دسترسی به منابع انرژی روسیه با قیمت مناسب، ایجاد اتحاد غیررسمی علیه تحریم‌های غرب، تامین امنیت در مرزهای شمالی خود و افزایش نفوذ در آسیای مرکزی و اوراسیا.
حمایت اقتصادی چین از روسیه نیز شامل موارد زیر می‌شود:
تجارت دوجانبه؛ حجم تجارت چین و روسیه پس از جنگ به طور چشم گیری افزایش یافته است. چین در سال ۲۰۲۳ بزرگترین شریک تجاری روسیه تبدیل شد. صادرات چین به روسیه، شامل ماشین آلات، خودرو، قطعات صنعتی و کالاهای مصرفی است. واردات از روسیه بیشتر شامل نفت و گاز، فلزات و مواد خام است.
انرژی؛ خط لوله power of Siberia نقش مهمی در صادرات گاز روسیه ایفا می‌کند. در نتیجه تحریم‌های غرب، چین با تخفیف ویژه، انرژی روسیه را خریداری می‌کند.
پرداخت‌ها و سیستم بانکی؛ با محدودیت اعمال شده بر سیستم سوئیفت، چین و روسیه از یوان و روبل برای تسویه تجاری استفاده می‌کنند. بانک‌ها چین با احتیاط وارد همکاری مالی با روسیه شده اند، به خصوص تحت فشار تهدیدات ثانویه آمریکا.
حمایت تسلیحاتی چین از روسیه شامل:
حمایت مستقیم یا غیر مستقیم؛ رسمی و آشکارا، چین حمایت تسلیحاتی مستقیم از روسیه را انکار کرده است، اما گزارش‌های متعددی از انتقال فناوری دوکاربردی مانند چیپ‌های پیشرفته، پهبادهای غیرنظامی و تجهیزات الکترونیکی به روسیه منتشر شده است.
تجهیزات دو منظوره؛ چین پهبادها، قطعات هواپیما، ابزارهای الکترونیکی و فناوری‌هایی را صادر می‌کند که در ساخت یا تعمیر تسلیحات به کار روند. این نوع همکاری به چین امکان می‌دهد تا بدون نقض آشکار قوانین بین‌المللی از روسیه پشتیبانی کند.
علاوه بر این، همکاری‌های نظامی در قالب مانورهای مشترک دریایی و زمینی در مناطق آسیای مرکزی، اقیانوس آرام و شمالگان میان دو طرف وجود دارد.
چین با در نظر گرفتن منافع اقتصادی و ژئوپلتیکی، از روسیه حمایت می‌کند، اما سعی دارد از رودرویی مستقیم با غرب پرهیز کند. این روابط بر پایه اصل «اتحاد بدون اتحاد رسمی» است؛ یعنی بدون شکل گیری یک پیمان نظامی علنی، اما با همکاری عمیق اقتصادی، فناوری و راهبردی.
با این‌حال چین با چالش‌هایی همچون فشار آمریکا برای تحریم شرکت‌های چینی همکار با روسیه؛ احتمال خدشه دار شدن روابط تجاری چین با اروپا و افزایش وابستگی روسیه به چین و نارضایتی نخبگان روس مواجه است.
