پیام تاریخی مقام معظم رهبری به مناسبت یکصدمین سالگرد تأسیس حوزه علمیه قم با عنوان «حوزه پیشرو و سرآمد» حاوی مفاهیم عمیق و راهبردی برای تحول حوزه‌های علمیه در عصر حاضر است. این پیام در بردارنده نگاهی آینده‌نگرانه با حفظ اصالت‌های حوزوی است. محور‌های کلیدی پیام از این قرار است:
۱. تبیین جایگاه تاریخی حوزه قم: - تأکید بر نقش محوری حوزه قم در نهضت علمی و دینی معاصر - اشاره به میراث عظیم علمی و تربیتی ۱۰۰ ساله - یادآوری نقش حوزه در انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی
۲. ویژگی‌های حوزه مطلوب (پیشرو و سرآمد): - علمی بودن: عمق علمی همراه با نوآوری و پاسخگویی به مسائل جدید - اخلاق محوری: تزکیه نفس به عنوان پایه اصلی تعلیم و تعلم - انقلابی بودن: حفظ روحیه انقلابی و جهادی در عین تعقل و تدبر - جهان‌نگری: توجه به مسائل جهانی اسلام و بشریت - نظام‌سازی: توانایی ارائه نظام‌های اسلامی در عرصه‌های مختلف
۳. رسالت‌های حوزه در عصر حاضر: - تولید علوم دینی: حرکت به سمت مرجعیت علمی در جهان اسلام و بین‌الملل - پرورش نیروی انسانی متعهد و کارآمد برای خدمت به نظام اسلامی - دفاع عالمانه از اسلام در برابر شبهات فکری و فرهنگی - هدایت جامعه به سمت ارزش‌های اسلامی و انقلابی - وحدت حوزه و دانشگاه: تعامل سازنده با مراکز علمی دیگر
۴. الزامات تحقق حوزه پیشرو: - روش‌شناسی نوین: ترکیب روش‌های سنتی حوزوی با نیاز‌های جدید - مدیریت کارآمد: تحول در ساختار‌های مدیریتی حوزه - ارتباط با مردم: تقریب حوزه و جامعه - بین‌المللی‌شدن: گسترش فعالیت‌های بین‌المللی حوزه - فناوری‌پذیری: بهره‌گیری از فناوری‌های جدید در آموزش و تبلیغ و، اما تحلیل محتوای پیام بر اهمیت عملیاتی ساختن این پیام می‌افزاید:
الف) نگاه تمدنی به نقش حوزه
رهبر معظم انقلاب در این پیام، حوزه‌های علمیه را به مثابه «قلب تپنده تمدن نوین اسلامی» مورد توجه قرار داده‌اند. این نگاه، حوزه را از یک نهاد صرفاً آموزشی- مذهبی به یک نهاد تمدن‌ساز ارتقا می‌دهد.
ب) توازن میان سنت و نوآوری
پیام به خوبی نشان‌دهنده ضرورت حفظ میراث علمی گذشتگان در کنار نوآوری و پاسخ به مسائل مستحدثه است. این رویکرد از حوزه می‌خواهد هم میراث‌دار باشد و هم پیشرو.
ج) حوزه به مثابه نهاد راهبردی نظام
تأکیدات رهبری نشان می‌دهد حوزه‌های علمیه در اندیشه ایشان یک نهاد صرفاً دینی نیست، بلکه یک نهاد راهبردی برای تحقق آرمان‌های انقلاب اسلامی است.
با توجه به اینکه پیام مقام معظم رهبری نه فقط یک بیانیه تشریفاتی، بلکه نقشه راهی برای تحول بنیادین حوزه‌های علمیه در راستای نیاز‌های جهان معاصر است، با جرئت می‌توان ادعا کرد این پیام سند تحول حوزه‌های علمیه برای قرن جدید است که ضمن احترام به دستاورد‌های ۱۰۰ ساله، افق‌های جدیدی را پیش روی حوزه‌های علمیه گشوده است. تحقق این پیام جامع و راهبردی نیازمند عزم جدی مدیران، استادان و طلاب حوزه‌های علمیه و پیشنهادات اجرایی زیر است:
۱. تشکیل کارگروه‌های تخصصی برای عملیاتی‌سازی مفاد پیام
۲. بازنگری در برنامه‌های درسی با توجه به محور‌های پیام
۳. تقویت ارتباط حوزه با مراکز علمی بین‌المللی
۴. توسعه مراکز پژوهشی پاسخگو به شبهات روز
۵. طراحی نظام مدیریتی چابک و کارآمد در حوزه‌ها.
