جوان آنلاین: برای بررسی دقیق‌تر موانع و فرصت‌های پیش روی سرمایه‌گذاری در کشور، به سراغ احمد مشایخی، اقتصاددان رفتیم. او در این گفتوگو، با نگاهی واقع‌گرایانه و در عین حال امیدوارانه، زوایای پنهان امنیت سرمایه‌گذاری را کاوید و راهکار‌هایی عملی برای عبور از چالش‌های موجود ارائه داد.
چرا امنیت سرمایه‌گذاری تا این حد در اقتصاد ایران اهمیت دارد؟
سرمایه‌گذاری، به‌بیان ساده، جریان خون در کالبد اقتصادی هر کشور است. وقتی امنیت نباشد، این خون به گردش درنمی‌آید. ایران از نظر منابع طبیعی، نیروی انسانی متخصص و بازار داخلی، ظرفیت‌های فوق‌العاده‌ای دارد، اما نبود یک بستر امن، باعث می‌شود سرمایه‌ها یا از کشور خارج شوند یا اصلاً وارد نشوند. امروز سرمایه‌گذار داخلی هم ریسک نمی‌کند، چه برسد به سرمایه‌گذار خارجی.
برخی معتقدند تحریم‌ها عامل اصلی عقب‌ماندگی در جذب سرمایه‌اند. شما با این نگاه موافقید؟
تحریم‌ها بدون شک یک عامل بیرونی جدی‌اند، اما واقعیت این است که بخش زیادی از مشکلات، ریشه در داخل دارد. بوروکراسی فرساینده، نبود ثبات در قوانین، ناهماهنگی بین نهاد‌ها و فساد، تأثیر مستقیمی بر تصمیم سرمایه‌گذار دارد. ما نمی‌توانیم تحریم را بهانه کنیم و از اصلاحات داخلی غافل بمانیم. تا وقتی سرمایه‌گذار برای گرفتن یک مجوز ساده باید ماه‌ها دوندگی کند، هیچ سرمایه‌گذاری نمی‌ماند.
گام‌های ضروری برای بهبود امنیت سرمایه‌گذاری چیست؟
سه محور اصلی وجود دارد: اول، شفاف‌سازی و ثبات قوانین. سرمایه‌گذار باید بداند قانون امروز، فردا تغییر نمی‌کند. دوم، ایجاد نهاد‌های مستقل برای مقابله با فساد. فساد، مهم‌ترین عامل فراری دادن سرمایه است. سوم، تقویت ثبات اقتصادی از طریق کنترل تورم و پیش‌بینی‌پذیر کردن نرخ ارز. در کنار اینها، استفاده از فناوری‌هایی مثل بلاک‌چین برای شفاف‌سازی قرارداد‌ها و تراکنش‌ها می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
نقش دولت در این مسیر چیست؟ برخی می‌گویند دخالت بیش از حد دولت خودش یکی از موانع است.
دقیقاً همین‌طور است. دولت باید نقش ناظر و تسهیلگر داشته باشد، نه بازیگر اصلی. خصوصی‌سازی واقعی، کاهش انحصارات دولتی و میدان‌دادن به بخش خصوصی شرط اساسی موفقیت است. متأسفانه ما در ایران با خصوصی‌سازی نمایشی مواجه بوده‌ایم که فقط مالکیت را از یک بخش دولتی به بخش شبه‌دولتی منتقل کرده، نه واقعی‌سازی اقتصاد. باید بپذیریم که اقتصاد دستوری دیگر جواب نمی‌دهد.
آیا نمونه‌های موفقی در این زمینه وجود دارد که بتوان از آنها الگو گرفت؟
بله، بسیار... امارات یک نمونه است. با ساده‌سازی قوانین، ثبات در سیاستگذاری و ایجاد مناطق آزاد تجاری توانست سال گذشته بیش از ۲۳میلیارددلار سرمایه خارجی جذب کند. گرجستان هم با اصلاحات ساختاری و دیجیتالی‌سازی خدمات دولتی، رتبه خود را در شاخص ادراک فساد از ۱۳۳ به ۴۱رساند و میزان سرمایه‌گذاری خارجی را سه برابر کرد. این کشور‌ها نشان دادند، اصلاحات واقعی، نتیجه ملموس دارد.
آیا در شرایط فعلی، ایران همچنان ظرفیت جذب سرمایه خارجی را دارد؟
۱۰۰ درصد. ظرفیت بالقوه ایران بسیار بالاست. بازار بزرگ، نیروی کار جوان و تحصیل‌کرده، موقعیت جغرافیایی ممتاز و منابع غنی، همه نشان می‌دهند، ایران می‌تواند به مقصدی جذاب برای سرمایه‌گذاری تبدیل شود. اما باید تصویر ذهنی ایران در عرصه بین‌الملل را اصلاح کنیم. این کار تنها با دیپلماسی اقتصادی فعال، شفافیت داخلی و اجرای توافق‌های راهبردی ممکن است.
درباره دیپلماسی اقتصادی بیشتر توضیح می‌دهید؟
دیپلماسی اقتصادی یعنی تبدیل روابط سیاسی به فرصت‌های اقتصادی. ما باید تمرکزمان را بر بازار‌های منطقه‌ای بگذاریم: کشور‌های همسایه مثل عراق، ترکیه، کشور‌های آسیای مرکزی و حتی هند و چین. توافق ۲۵ساله با چین اگر با برنامه و شفاف اجرا شود، می‌تواند به یک سکوی پرتاب اقتصادی تبدیل شود. همچنین عضویت در پیمان‌هایی مثل بریکس، فرصتی طلایی برای گسترش روابط سرمایه‌گذاری است.
فناوری چگونه می‌تواند در این مسیر به کمک بیاید؟
فناوری امروز به ابزار اصلی در ایجاد اعتماد تبدیل شده است. دیجیتالی‌سازی فرایندها، راه‌اندازی درگاه‌های یکپارچه خدمات سرمایه‌گذاری و به‌کارگیری بلاک‌چین برای نظارت بر قرارداد‌ها و پرداخت‌ها می‌تواند از فساد بکاهد و بوروکراسی را کاهش دهد. مثال بارز آن استونی است که با دولت الکترونیک، جذب سرمایه خارجی‌اش را افزایش چشمگیری داد. ما هم باید مسیر را برای ورود فناوری‌های نو باز کنیم.
حرف پایانی شما برای تصمیم‌سازان اقتصادی کشور چیست؟
امنیت سرمایه‌گذاری انتخاب نیست، الزام است. باید این حقیقت را بپذیریم که بدون امنیت، هیچ سرمایه‌ای وارد نمی‌شود و توسعه‌ای شکل نمی‌گیرد. اگر اصلاحات را امروز آغاز کنیم، می‌توانیم فردایی با رشد پایدار، اشتغالزا و مولد بسازیم. اما تعلل، یعنی واگذاری فرصت‌ها به دیگران. رقبای منطقه‌ای بیکار ننشسته‌اند.
