جوان آنلاین: امروزه با سرعت‌گرفتن تغییرات فرهنگی، اجتماعی و تکنولوژیکی، بسیاری از ارزش‌های اصیل انسانی و دینی در سایه تحولات مدرن کمرنگ شده است. در چنین شرایطی، بازگشت به الگو‌های جاودانه و ماندگاری که ریشه در تاریخ، ایمان و اخلاق دارند، می‌تواند راهگشای بسیاری از چالش‌های تربیتی و اجتماعی باشد.
خانواده به‌عنوان نخستین و بنیادی‌ترین نهاد تربیتی، نقشی بی‌بدیل در شکل‌دهی شخصیت انسان‌ها ایفا می‌کند. خانواده‌ای که بر پایه اصول دینی و ارزش‌های اخلاقی بنا شود، نه تنها زمینه‌ساز رشد و پرورش افرادی شایسته و متعهد است، بلکه به استحکام بنیان‌های اجتماعی نیز کمک می‌کند. از این‌رو، برای دستیابی به جامعه‌ای سالم و پویا، توجه به سیره تربیتی شخصیت‌های برجسته دینی امری ضروری و انکارناپذیر است.
حضرت‌زهرا (س)، به‌عنوان الگویی جامع و بی‌بدیل، نمونه‌ای والا از زندگی ارزش‌محور و تربیت مبتنی بر اخلاق و دین را به نمایش گذاشته‌اند. سیره ایشان، نه تنها برای زمانه خویش، بلکه برای تمامی ادوار تاریخ، منبعی الهام‌بخش و راهنمایی روشن در تربیت خانواده و نسل‌های آینده به شمار می‌آید. ساده‌زیستی، خدا‌محوری، احترام به خانواده، توجه به تربیت فرزندان و رعایت حقوق و ارزش‌های اخلاقی، از شاخصه‌های برجسته‌ای است که در زندگی ایشان به وضوح نمایان است و می‌تواند الگویی کارآمد برای خانواده‌های امروز باشد.
در دنیای پرچالش امروز، بازنگری در الگو‌های تربیتی و بهره‌گیری از سیره حضرت‌زهرا (س)، نه تنها راهی برای تقویت بنیان‌های خانواده، بلکه راه‌حلی مؤثر برای کاهش آسیب‌های اجتماعی و ارتقای کیفیت زندگی فردی و جمعی است، اما چگونه با تأسی به این الگوی والا، خانواده‌هایی سالم‌تر، شادتر و متعهدتر بنا کنیم؟
در این‌باره با دکتر سیدمحسن میرطالبی، روانشناس مذهبی و استاد دانشگاه گفت‌و‌گویی داشتیم.
شاخصه‌های تربیتی در سیره حضرت زهرا (س)
میرطالبی حضرت‌زهرا (س) را الگویی بی‌بدیل برای تمام مسلمانان دانسته و گفت: «حضرت زهرا (س) گنجینه‌ای عظیم از الگو‌های تربیتی و رفتاری هستند که می‌توانند راهنمایی جامع برای ساخت یک خانواده موفق و تربیت نسل صالح باشند. نقش خانواده در ایجاد یک جامعه سالم غیرقابل انکار است، چراکه جامعه صالح زمانی شکل می‌گیرد که افراد آن از خانواده‌هایی سالم و ارزش‌محور برخاسته باشند.»
این کارشناس دینی با اشاره به ویژگی‌های بارز تربیتی حضرت زهرا (س) افزود: «حضرت زهرا (س) زندگی خود را بر پایه خدا‌محوری بنا نهادند و رضایت الهی را در همه امور، حتی کوچک‌ترین مسائل زندگی، مقدم می‌دانستند. ایشان نمونه‌ای کامل از ساده‌زیستی، قناعت و بی‌توقعی بودند. برای مثال، در انتخاب همسر و جهیزیه، سادگی را سرلوحه قرار می‌دادند و هیچ‌گاه تجمل‌گرایی یا توقعات بی‌جا را وارد زندگی خانوادگی نمی‌کردند. این ویژگی‌ها می‌تواند الگویی برای جوانان امروزی باشد که گاهی درگیر مادی‌گرایی و توقعات نابه‌جا می‌شوند.»
وی ادامه داد: «محبت و توجه به نیاز‌های اعضای خانواده، احترام به پدر و بزرگان و تعامل گرم و صمیمی با همسر از دیگر ویژگی‌های برجسته حضرت زهرا (س) است. ایشان در تربیت فرزندان نیز بسیار حساس و دقیق عمل می‌کردند و از همان کودکی اصول دین و اخلاق را به فرزندان خود آموزش می‌دادند. برای مثال، شب‌های عبادت حضرت زهرا (س) که حتی در دعا کردن، ابتدا به دیگران توجه داشتند، نشان از روح بلند و تربیت انسانی
ایشان دارد.»
دلایل غفلت از والاترین الگوی تربیتی
میرطالبی در ادامه به دلایل دور شدن جوامع اسلامی از سیره تربیتی حضرت زهرا (س) پرداخت و بیان کرد: «یکی از مشکلات اساسی، معرفی ناقص و غیرجذاب الگو‌های دینی به نسل جوان است. متأسفانه، روش‌هایی که برای معرفی مفاهیم دینی به‌کار می‌بریم، بیشتر مبتنی بر سنت‌های قدیمی و بعضاً سلیقه‌ای است و با نیاز‌های روز جامعه همخوانی ندارد، در حالی که روش‌های تربیتی اسلام بر مبنای محبت و تشویق بنا شده، اما در بسیاری از مواقع ما به جنبه‌های تنبیهی بیشتر توجه کرده‌ایم. برای مثال، به‌جای اینکه زیبایی‌های دین را برجسته کنیم، بیشتر به پیامد‌های منفی ترک فرایض تأکید می‌کنیم. این رویکرد نه‌تن‌ها جذابیتی ایجاد نمی‌کند، بلکه باعث فاصله‌گیری نسل جوان از مفاهیم دینی می‌شود.»
وی افزود: «تبلیغات دشمنان دین نیز نقش مهمی در این موضوع دارد. دشمنان با استفاده از ابزار‌های جذاب و مدرن، مفاهیم غیردینی را زیبا جلوه می‌دهند و رفتار‌های دین‌گریزانه را تبلیغ می‌کنند. متأسفانه ما نتوانسته‌ایم از این ابزار‌ها برای معرفی صحیح و جذاب دین استفاده کنیم و همین مسئله باعث شده است مفاهیم دینی در ذهن نسل جوان کمرنگ شود.»
ضعف نقش نظام آموزشی در تربیت دینی
این کارشناس همچنین به ضعف‌های نظام آموزشی در ارائه مفاهیم دینی و تربیتی اشاره کرد و گفت: «نظام آموزشی ما در زمینه مسائل دینی و ارزشی به‌روز نیست و همچنان از ابزار‌ها و روش‌های قدیمی استفاده می‌کند. تکرار مکرر مفاهیم، بدون توجه به نیاز‌ها و تغییرات زمانه، جذابیت این ارزش‌ها را از بین برده است. ما باید از روش‌های خلاقانه و تکنولوژی‌های مدرن برای آموزش دین و تربیت نسل جدید بهره ببریم.»
وی تأکید کرد: «برای مثال، استفاده از انیمیشن‌ها، بازی‌های آموزشی، و داستان‌های جذاب که به زبان امروز بیان شوند، می‌توانند تأثیر زیادی بر ذهن کودکان و نوجوانان داشته باشند. همچنین همکاری با روانشناسان و متخصصان تربیتی می‌تواند به طراحی روش‌هایی مؤثر و جذاب برای انتقال مفاهیم دینی کمک کند.»
ضرورت تشویق به حضور در مجالس اهل‌بیت (ع)
میرطالبی در پاسخ به این سؤال که آیا والدین باید فرزندان خود را به حضور در مجالس اهل‌بیت (ع) تشویق کنند، گفت: «بله، اما این تشویق باید همراه با ایجاد انگیزه و فضای دلپذیر باشد. مجالس اهل‌بیت (ع) باید به گونه‌ای برگزار شوند که برای نسل جوان جذاب و آموزنده باشند. سختگیری یا اجبار در این موضوع نتیجه معکوس می‌دهد و باعث دورشدن فرزندان از این مجالس می‌شود.»
این کارشناس تأکید کرد: «مجالس اهل‌بیت (ع) باید محتوایی داشته باشند که با نیاز‌های روز نسل جوان هماهنگ باشند. برای مثال، استفاده از زبان ساده، طرح مسائل کاربردی و ایجاد فضایی شاد و صمیمی می‌تواند تأثیر زیادی در جذب جوانان به این مجالس داشته باشد.»
راهکار‌های پیشنهادی برای بازگشت به سیره تربیتی
این روانشناس مذهبی در معرفی الگو‌های دینی بر این نکته تأکید کرد که مفاهیم دینی باید با استفاده از ابزار‌های نوین مانند رسانه‌های اجتماعی، انیمیشن و محتوای دیجیتال به نسل جدید معرفی شوند. به گفته او یکی از راهکار‌های مؤثر برای بازگشت به اصول تربیتی حضرت‌هرا (س) استفاده از روش‌های تشویقی است که مفاهیم دینی را جذاب کرده و جایگزین تنبیه شوند. میرطالبی همچنین بهره‌گیری از تخصص روانشناسان را مفید دانست و اظهار کرد:روانشناسان می‌توانند با در نظر گرفتن ویژگی‌های روانی نسل جدید، روش‌های جذاب و مؤثری برای انتقال مفاهیم دینی پیشنهاد دهند. او به روزرسانی نظام آموزشی را ضروری دانست و افزود: «نظام آموزشی باید با تغییر رویکرد‌ها و ابزار‌های آموزشی، مفاهیم دینی را به شکلی جذاب و قابل‌فهم برای کودکان و نوجوانان ارائه دهد.» در نهایت، او تقویت فضای مجازی دینی با تولید محتوای جذاب و خلاقانه را یکی از راه‌های کاهش اثرگذاری تبلیغات غیردینی و انتقال مفاهیم ارزشی به جوانان دانست.
وی در پایان تأکید کرد: «سیره حضرت زهرا (س) سرشار از نکات تربیتی و اخلاقی است که اگر به درستی به‌کار گرفته شود، می‌تواند بسیاری از چالش‌های زندگی و مشکلات تربیتی و اجتماعی امروز را حل و نسل آینده را به ارزش‌های دینی نزدیک‌تر کند.»
