جوان آنلاین: جدیدترین برآورد اطلاعات ملی امریکا درباره برنامه هستهای ایران که در ماه جولای به کنگره امریکا ارائه شده گفته که تابو بودن سلاح هستهای در ایران در حال شکسته شدن است و هشدار داده که اگر ایران در معرض «تحریمهای بیشتر» یا «حمله» احتمالی قرار گرفته یا اینکه به خاطر برنامه هستهایاش «مورد سرزنش» قرار بگیرد، ممکن است دست به غنیسازی اورانیوم تا ۹۰ درصد بزند.
مدیر آژانس اطلاعات ملی امریکا (DNI) در جدیدترین «برآورد اطلاعات ملی (NIE)» که درباره برنامه هستهای ایران به کنگره امریکا ارائه کرده، میزان پیشرفت برنامه هستهای ایران و همچنین برآورد خود از احتمال دستیابی ایران به سلاح هستهای را ارائه کرده است. در «خلاصه اجرایی (Executive Summary)» که «جوان» به آن دست یافته و مربوط به ماه جولای است، «افزایش قابلتوجه در اظهارنظرهای رسمی» مقامهای ایرانی درباره سلاح هستهای طی یک سال گذشته مورد توجه قرار گرفته و ارزیابی شده که افزایش قابلتوجه این اظهارنظرها، نشانه این است که سلاح هستهای «کمتر تابو است». این گزارش میگوید: «امسال افزایش قابلتوجهی در اظهارنظرهای رسمی در ایران در مورد تسلیحات هستهای وجود داشته است که نشان میدهد این موضوع کمتر تابو است.» ظاهراً اشاره گزارش آژانس اطلاعات ملی امریکا که به طور سالانه برآوردی از وضعیت هستهای ایران منتشر میکند، به اظهارنظر ماههای اخیر چند مقام ایرانی درباره احتمال تغییر در دکترین هستهای ایران است. کمال خرازی، رئیس شورای راهبردی روابط خارجی اواسط اردیبهشت ۱۴۰۳ در گفتگو با الجزیره هشدار داده بود که ایران اگر «ناچار» شود «دکترین هستهای» خود را تغییر خواهد داد. خرازی که تنها چند روز بعد از تنش بیسابقه ایران با رژیم صهیونیستی در فاصله حمله به بخش کنسولی سفارت ایران در دمشق تا عملیات وعده صادق در ماه آوریل با الجزیره مباشر گفتگو کرده بود، گفته بود: «ما تصمیمی برای تولید بمب هستهای نداریم، اما اگر موجودیت ایران تهدید شود، ناچاریم دکترین هستهای خود را تغییر دهیم.» پیش از خرازی، احمد حقطلب، فرمانده سپاه حفاظت و امنیت مراکز هستهای کشور نیز گفته بود: «تجدیدنظر در دکترین و سیاستهای هستهای جمهوری اسلامی ایران و عدول از ملاحظات اعلامی گذشته محتمل و قابل تصور است.» حالا به نظر میرسد، این اظهارنظرها در برآورد جولای ۲۰۲۴ آژانس اطلاعات ملی امریکا نیز منعکس شده و مدیران این آژانس ابراز نگرانی میکنند که تابو بودن سلاح هستهای در میان ایرانیان شکسته خواهد شد. «تابوی هستهای» یک مفهوم رایج میان برخی محققان حوزه کنترل تسلیحات است که بر اساس آن، تسلیحات کشتارجمعی از جمله سلاح هستهای در میان دولتها، بهعنوان تسلیحاتی غیرقابلقبول تلقی میشوند، موضوعی که دولت ایران نیز بارها بر آن تأکید کرده است. به نظر میرسد، کارشناسان آژانس اطلاعات ملی امریکا نگران هستند که تابو بودن تسلیحات هستهای در میان مقامهای ایرانی در حال شکسته شدن است. برآورد اطلاعات ملی امریکا ارزیابی کرده که ایران از سال ۲۰۲۰ «بارها اعلام کرده که دیگر محدود به قیود برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) نیست، برنامه هستهای خود را گسترش داده، نظارت آژانس بینالمللی انرژی اتمی (بر برنامه خود) را کم کرده و فعالیتهایی انجام داده که آن را برای تولید یک وسیله هستهای (Nuclear Device)، اگر تصمیم به چنین کاری بگیرد، در موقعیت بهتری قرار میدهد.»
حمایت دو سوم ایرانیان از هستهای شدن
سند جدیدالانتشار که یک خلاصه تکصفحهای از ردهبندی خارج شده برآورد اطلاعات ملی امریکا است، اشارهای به تغییر افکار عمومی ایرانیان به سلاح هستهای نکرده ولی احتمالاً مقامهای آژانس اطلاعات ملی امریکا به این مسئله نیز توجه دارند. یک نظرسنجی که مؤسسه افکارسنجی
«Iran Poll» در خردادماه ۱۴۰۳ انجام داده، نشان میدهد ۶۹درصد ایرانیان از دستیابی ایران به سلاح هستهای حمایت میکنند. این در حالی است که قریب به اتفاق نظرسنجیهایی که تا زمان انتشار نظرسنجی Iran Poll انجام شده بود، نشان میداد، اکثر ایرانیان از توسعه صلحآمیز برنامه هستهای حمایت میکنند. یک نظرسنجی که Iran Poll در سال ۲۰۱۴ انجام داده بود، نشان میداد که ۷۱درصد ایرانیها گفتهاند ساخت سلاح هستهای برخلاف آموزههای اسلام است. این تغییر تدریجی در افکار عمومی، در اظهارنظرهای حوزه عمومی (از جمله شبکههای اجتماعی) نیز قابل رصد کردن است. اخیراً جواد قارایی، مستندساز طبیعت که با برنامه «ایرانگرد» معروف شد، در شبکه ایکس نوشت: «یادمان باشد چه با حکومت قاجار چه پهلوی چه جمهوری اسلامی باشیم برای ماندن در دنیایی که کشورهایش حاضر نیستند خلع سلاح هستهای شوند باید هستهای شویم.» همچنین در یک حکم فقهی بی سابقه، آیتالله سیدمحمدجواد علوی بروجردی در پاسخ به استفتایی درباره اینکه «آیا به دست آوردن دانش و ظرفیت عملی ساخت بمب هستهای و نه ساخت بمب حرام است؟» پاسخ داده است: «بهدست آوردن دانش و ظرفیت عملی اشکال ندارد.»
۲ وضعیت جدید برای هستهای شدن ایران
بخش دیگری از برآورد جدید اطلاعات ملی امریکا گفته که ایران «زیرساختها و تجربه لازم برای تولید سریع اورانیوم با درجه تسلیحاتی در چند تا از تأسیسات خود را دارد، اگر انتخاب کند که چنین کاری انجام دهد.» این برآورد، ارزیابی کرده که ایران در سه وضعیت ممکن است سانتریفیوژهای پیشرفتهتری نصب کند، افزایش بیشتری در ذخایر اورانیوم غنی شده خود بدهد، یا اینکه غنیسازی اورانیوم را تا ۹۰ درصد بالا ببرد. این برآورد هشدار داده که ایران ممکن است در «پاسخ به تحریمهای اضافی، حملات (احتمالی) یا سرزنش برنامه هستهای خود» چنین مسیری را طی کند. ظاهراً منظور از «سرزنش» اشاره به موضوع سختگیریهای بینالمللیازجمله آژانس در برخورد با برنامه هستهای ایران است. برآوردهای قبلی امریکا این بود که ایران ممکن است در واکنش به تحریمهای امریکا، برنامه هستهای خود را توسعه بدهد ولی حالا به نظر میرسد، دو متغیر جدید یعنی «حمله به ایران» و «سرزنش» بیش از اندازه برنامه ایران نیز به متغیر اول اضافه شده است. این گزارش، به طور جدی تحت تأثیر تنش بیسابقه ماه آوریل ۲۰۲۴ بین تهران و تلآویو قرار دارد: «ایران دارای بزرگترین ذخیره موشکهای بالستیک در منطقه است و همچنان بر بهبود دقت، کشندگی و قابلیت اطمینان این سامانهها تأکید دارد. ایران احتمالاً درسهایی را که از حمله موشکی و هواپیمای بدون سرنشین خود علیه اسرائیل در ماه آوریل آموخته است، به کار میگیرد.»