میانگین بارندگی یکسال زراعی کامل در اصفهان حدود ۱۹۷ میلیمتر و در کشور ۲۴۰ میلیمتر است. در همین راستا و بنا بر اعلام اداره کل هواشناسی اصفهان میانگین بارش در این منطقه از ابتدای سال زراعی یعنی مهرماه سال ۱۴۰۱ تا هجدهم اردیبهشت سال جاری به ۱۹۵ میلیمتر رسیده است. این در حالی است که میانگین بارشی استان در مدت مشابه سال زراعی گذشته ۱۴۰ میلیمتر و در دوره بلندمدت ۱۹۱میلیمتر بوده است که بر این اساس بارشهای امسال استان در مقایسه با دوره بلندمدت تقریباً برابر بوده، اما به نسبت سال زراعی گذشته ۴۰درصد افزایش را نشان میدهد که میتواند خبر خوبی برای ساکنان و کشاورزان اصفهانی باشد.
اصفهان در لاک خشکسالی
گزارشها نشان میدهند وضعیت بارشهای امسال در نقاط مختلف اصفهان یکسان نیست. باید توجه داشت که مناطق شرق و شمال استان مانند شهرستانهای خور و بیابانک و نائین ۳۰ تا ۴۰ درصد کمتر از نرمال بارش دریافت کردند، اما در مناطق مرکزی از جمله شهر اصفهان، اطراف این کلانشهر، خمینیشهر، مبارکه و نجفآباد بهترین وضعیت بارشی صورت گرفت. به طوری که افزایش ۵۰ درصدی بارشها را در نواحی مرکز استان نسبت به دوره بلندمدت به ثبت رسیده است.
در همین رابطه معاون توسعه و پیشبینی اداره کل هواشناسی اصفهان بهترین مناطق استان به لحاظ بارشی در سال زراعی کنونی را نواحی مرکزی و جنوبی استان برشمرده و میگوید: «با وجود این میانگین بارشهای امسال در مناطق غربی استان که از نظر منابع آبی دارای اهمیت است بین ۱۵ تا ۱۹ درصد نسبت به دوره بلندمدت کاهش نشان میدهد.» نوید حاجیبابایی با تأکید بر اینکه به رغم بارشهای خوب سال زراعی در دی و بهمن ۱۴۰۱ همچنان اصفهان از وضعیت مناسبی برخوردار نیست، تصریح میکند: «با وجود اینکه بارندگیهای سال زراعی جاری تنشهای آبی را کاهش داده، اما اینکه بگوییم اصفهان را از لاک خشکسالی خارج کرده قطعاً اینطور نیست.» به گفته این کارشناس، هنوز هم خشکسالی از نوع هیدرولوژیک و بلندمدت را به طور کامل در اصفهان شاهد هستیم و ۹۰ درصد مساحت استان درگیر این پدیده است.
خشکسالی هیدرولوژیک اصفهان
خشکسالی هیدرولوژیکی پدیدهای است که در اثر کاهش عرضه منابع آب سطحی و زیرزمینی رخ میدهد و به دلیل وابستگی بخش کشاورزی به ذخیره رطوبتی خاک، قبل از هر چیز این بخش را تحت تأثیر خود قرار میدهد. معاون توسعه و پیشبینی اداره کل هواشناسی اصفهان با تأکید بر اینکه بارشهای خوب امسال قابل کتمان نیست و تنش آبی را کاهش داده است، میگوید: «باید توجه داشت که خشکسالی هیدرولوژیک اصفهان پایان نیافته است. یکی از علل کم بارشی استان و کشور طی سه سال اخیر، وجود جریانات سرد اقیانوسی لانیناست که این پدیده امکان گذر سامانههای جوی را در استان و کشور محدود کرده بود.»
وی با اشاره به اینکه در حال حاضر این جریانات سرد از بین رفته و جریانات گرم اقیانوسی موسوم به النینو بازگشته، ادامه میدهد: «با آمدن اِلنینو عمدتاً در کشور و استان اصفهان شرایط بارشی مساعدی را خواهیم داشت و بارشهای پاییزه زودهنگام آغاز خواهد شد.»
بارشهای زودهنگام پاییزه
براساس پیشبینی اداره کل هواشناسی اصفهان، بارشهای پاییزه این استان به طور معمول در آبان و آذر آغاز میشود، اما در شرایطی که پدیده النینو حاکم باشد باید از مهرماه شاهد بارشهای پاییزه بود.
حاجیبابایی میگوید: «در حال حاضر تمام الگوهای جوی نشان میدهد که پاییز و زمستان سال جاری، النینو حاکم خواهد بود و دورنمای وضعیت جوی استان حاکی از این است که طی یکسال آینده بارشهای خوبی را داشته باشیم.» وی با اشاره به اینکه شرایط جوی کشور از نیمه اردیبهشت وارد فاز گرم اقیانوسی شده، تصریح کرد: «اثرگذاری جریانات النینو را در پاییز و زمستان پیش رو شاهد خواهیم بود. باید توجه داشت که اردیبهشت و خرداد فصل بارشی اصفهان نیست. با وجود این بارشهای همرفتی را طی این دو ماه به صورت منطقهای و لحظهای خواهیم دید، اما فراگیر و تأثیرگذار بر منابع آبی نیست.»
معاون توسعه و پیش بینی اداره کل هواشناسی اصفهان میگوید: «الگوهای ما نشان میدهد تابستان امسال احتمال بارشهای مونسونی (موسمی) که مرداد سال گذشته وجود داشت، ضعیف است و هیچ یک از الگوهای ما نشان نمیدهد که از نظر جریانات مونسونی شرایط مشابه سال گذشته را در منطقه داشته باشیم؛ حتی در هند هم شرایط این پدیده ضعیف شده و انتظار بارشهای سال قبل را نداریم.»
حاجی بابایی میافزاید: «در نیمه دوم اردیبهشت و خرداد پیشرو بارشهای همرفتی را در اصفهان خواهیم داشت که این ناپایداریها به صورت رگبارهای محلی توأم با رعد و برق در ساعات عصر و شب و به ویژه در مناطق کوهستانی استان رخ خواهد داد. ضمن اینکه از امروز ۲۰ اردیبهشتماه بارشهای رگباری را در مناطق غرب استان انتظار داریم و وزش باد در بیشتر مناطق استان تا هفته آینده پدیده غالب خواهد بود.» به گفته این کارشناس، بارشهای فراگیر و مؤثر بر منابع آبی استان اصفهان از پاییز صورت میگیرد و باید توجه داشت که ناپایداریهای همرفتی در دو ماه آینده نیز خطرناک است و احتمال وقوع سیلاب محلی وجود دارد. در توضیح پدیده «لانینا» باید گفت این پدیده چرخه مخالف «النینو» است. رویداد لانینا نشاندهنده سرد شدن تناوبی سطح دریا در مرکز شرقی خط استوا روی اقیانوس آرام است. در زمان رخ دادن لانینا زمستان در نیمکره جنوبی گرمتر از همیشه و در نیمکره شمالی سردتر از سالهای دیگر میشود.
چرخه نوسانات جنوبی النینو به نوسانات دمایی بین اقیانوس و اتمسفر در قسمتی از اقیانوس آرام که روی خط استوا قرار دارد، گفته میشود. میزان انحراف از این دمای طبیعی میتواند تأثیراتی روی فرآیندهای اقیانوسی و در نتیجه اقلیم و آب و هوای مناطق مختلف زمین داشته باشد. النینو جریانات گرم اقیانوسی و لانینا جریانهای سرد اقیانوسی است که با تغییر فشار سطحی هوا در بخش غربی خط استوا روی اقیانوس آرام رخ میدهد. معمولاً اولین نشانه آغاز النینو گرمشدن غیرعادی آب اقیانوس است که در اواخر پاییز رخ میدهد.