اختصاصی جوان آنلاین: "دولت هیچ برنامه‌ای برای افزایش قیمت بنزین و کاهش سهمیه آن ندارد. " این عبارتی است که در طول چند ماه گذشته بار‌ها وبار‌ها مورد تاکید مسئولان قرار گرفته و البته قانون نیز مهر تایید بر این مساله می‌زند؛ چرا که برای این اقدام در سال جاری منع قانونی وجود دارد. واقعیت این است که هیچ برنامه یا طرحی برای افزایش قیمت یا کاهش سهمیه بنزین وجود ندارد، اما مساله اصلی محدودیت‌های اخیر، به ماجرای مدیریت مصرف بنزین برمی گردد. از طرفی قیمت پایین بنزین مصرف آن را نامتعادل نگه داشته و از سویی دیگر به دلیل شکاف قیمت آن با کشور‌های همسایه زمینه‌های قاچاق قابل توجه را فراهم کرده است.
طبق اعلام ستاد مبارزه با قاچاق‌کالا و ارز در سال۱۴۰۱ قاچاق بنزین در کشور رشد ۲۵۰درصدی و قاچاق گازوئیل ۶۹درصد افزایش داشته که به‌معنای قاچاق روزانه ۵۰میلیون لیتر سوخت از کشور است.
مجموع این عوامل و همچنین تداوم مصرف بالا به دلیل عدم امکان افزایش نرخ بنزین با توجه به ملاحظات تورمی، سیاستگذار را وادار کرده که با تعریف طرح‌های مختلف به صورت غیرمستقیم مصرف یا به بیانی دیگر اصلاح مصرف را نشانه قرار دهد. واقعیت آن است که واردات بنزین به عنوان کالای استراتژیک گزینه مطلوب دولت نبوده است، اما اگر عدد کسری بنزین را معادل ۱۳.۴ میلیون لیتر در روز در نظر بگیریم، بدین ترتیب دولت سیزدهم در سال جاری باید حدود ۳.۵ میلیارد دلار برای واردات بنزین هزینه کند.
کارشناسان حوزه انرژی از سال‌های گذشته با بررسی روند مصرف و تولید بنزین در کشور همواره نسبت به وقوع «بحران کمبود بنزین» هشدار داده بودند، اما شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های جدی در حمل و نقل، وقوع این بحران را به تاخیر انداخت و حال به نظر می‌رسد، با پایان یافتن همه‌گیری کرونا، کمبود بنزین در حال تحقق است.
مصرف بنزین در سال گذشته کمی بیشتر از رقم تولید بود که وزارت نفت با سوآپ ناهمنام بنزین و نفت کوره به تامین این کسری اقدام کرد، اما بررسی روند‌ها نشان می‌دهد که در سال جاری شکاف بین تولید و مصرف بیشتر خواهد شد.
طبق آمار شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، میزان مصرف بنزین در تعطیلات نوروز ۱۴۰۲ به طور میانگین ۱۱۷.۳ میلیون لیتر در روز بوده است که نسبت به سال گذشته بیش از ۹ درصد افزایش داشته است.
اوج مصرف بنزین در تعطیلات نوروزی مربوط به ۲۹ اسفند ۱۴۰۱ با مصرف ۱۴۴.۳ میلیون لیتر بوده است در حالی که این رکورد در سال گذشته در ۲۸ اسفند ۱۴۰۰ با مصرف ۱۳۱.۲ میلیون لیتر رقم خورد.
بررسی آمار مصرف بنزین در سال‌های غیرکرونایی نشان می‌دهد که همواره مصرف بنزین در تعطیلات نوروزی از (۲۸ اسفند تا ۱۳ فروردین) ۹ درصد بیشتر از میانگین مصرف بنزین در همان است. بدین ترتیب، میانگین مصرف بنزین در سال ۱۴۰۲ حدود ۱۰۸ میلیون لیتر در روز برآورد میشود.
البته این برآورد با توجه به مصادف شدن ماه رمضان با تعطیلات نوروز و کاهش مسافرت‌ها به صورت حداقلی است. زیرا در گذشته مصرف بالای بنزین در بازه زمانی ۲۸ اسفند تا ۱۳ فروردین اتفاق می‌افتاد، اما الان در بین بازه زمانی بیشتری شامل ۲۰ اسفند تا ۱۳ فروردین رقم خورده است.
همچنین در برآوردی دیگر مصرف بنزین سالانه حدود ۸ درصد افزایش می‌یابد. بدین ترتیب میانگین مصرف بنزین طبق این روش ۱۱۱.۸ میلیون لیتر در روز برآورد میشود درحالیکه تولید سال گذشته فقط ۹۸.۴ میلیون لیتر بوده است.
پیش‌بینی ارزبری ۳.۵ میلیارد دلاری برای واردات بنزین
رشد قابل توجه مصرف بنزین در سال گذشته باعث شد که تمامی پیش‌بینی‌ها طبق دو فرمول بالا کمتر از رقم واقعی میانگین مصرف بنزین در ۱۴۰۱ باشد و انحراف دو فرمول به ترتیب ۴ و ۹.۵ میلیون لیتر کمتر از واقعیت بود.
به نظر می‌رسد، جهش مصرف بنزین در سال جاری نیز اتفاق بیفتد و با در نظر گرفتن انحرافات سال گذشته در برآوردها، میانگین مصرف بنزین در امسال بین ۱۰۷.۸ الی ۱۲۱.۳ میلیون لیتر در روز پیش‌بینی میشود که حاکی از کسری ۹.۴ تا ۲۲.۹ میلیون لیتری در روز است.
آخرین وضعیت جایگاههای سوخت بعد از محدودیت‌های جدید
آمار‌ها نشان می‌دهد طی چند روز گذشته همزمان با کاهش کارت‌های آزاد در جایگاههای سوخت، استفاده مردم از کارت سوخت شخصی هنگام سوختگیری به‌نرخ آزاد دوبرابر شده است.
رضا نواز، سخنگوی صنف جایگاهداران کشور
در این خصوص اظهار داشت: جلسات و بررسی‌های فنی بسیاری در خصوص اجرای طرح کاهش تعداد کارت‌های آزاد جایگاه‌ها داشتیم که مقرر شد گام‌های اجرای این طرح، افزایش یابد و اولویت اول اینست که مردم بدون مشکل بتوانند سوختگیری کنند.
وی با بیان اینکه "افزایش درصد استفاده مردم از کارت‌های سوخت شخصی امیدواری را برای پیشرفت طرح افزایش داده است"، گفت: آمار‌ها نشان می‌دهد طی چند روز گذشته همزمان با کاهش کارت‌های آزاد در جایگاههای سوخت، استفاده مردم از کارت سوخت شخصی هنگام سوختگیری به‌نرخ آزاد دوبرابر شده که نشان‌دهنده همکاری خوب مردم است و تداوم همراهی ایشان را خواستاریم.
وی افزود: برای هر سکو در پمپ‌بنزین‌ها به‌نسبت فروش و موقعیت جغرافیایی جایگاه حداقل یک کارت آزاد اختصاص می‌یابد و با توجه به همکاری خوبی که مردم داشته‌اند امیدواریم در روز‌های آینده با اطلاع‌رسانی‌های لازم شرایط هرروز بهتر شود و یادآور می‌شویم که استفاده از کارت سوخت شخصی ضمن یاری پرسنل جایگاه‌ها هر نوع معطلی و انتظار را در زمان سوختگیری از بین می‌برد.
نواز با اشاره به اینکه جایگاه‌ها و پرسنل ایشان صرفاً مجری هستند گفت: مالکان و پرسنل جایگاه‌ها مانند همیشه نهایت تلاش خود را برای کاهش معطلی مردم انجام می‌دهند و در مقابل از مردم عزیزمان انتظار داریم کارت سوخت همراه داشته باشند و استفاده کنند.
سخنگوی صنف جایگاهداران کشور اضافه کرد: دلیل اجرای این طرح مصوبه مجلس شورای اسلامی و تکلیفی است که مجلس تعیین کرده است و مهمترین فایده آن جمع‌آوری دیتا و اطلاعات صحیح مصرف خودرو‌ها به‌تفکیک مناطق و استانهاست تا مسئولین بتوانند مدیریت توزیع بنزین را خصوصاً در روز‌های پرمصرف دقیقتر انجام دهند تا هیچ خودرویی در اقصی‌نقاط کشور بدون سوخت نماند.
کاهش قاچاق سوخت با جمع‌آوری کارت جایگاه‌دار
همچنین محمد صادقی، مدیر سامانه هوشمند سوخت نیز گفت: هدف ما کاهش عرضه سوخت نیست؛ بلکه می‌خواهیم کارت‌ها را ساماندهی کنیم.
همچنین به گفته علی‌اکبر نژادعلی مدیرعامل شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی هم این طرح در بودجه‌گنجانده شده و شرکت پخش موظف به اجرای آن است.
عباس کاطمی، مدیر عامل اسبق شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی هم گفت: به نظر می‌رسد کارتی که برای هر خودرو صادر شده و دو سهمیه سوخت آزاد و سهمیه‌ای برای توزیع بنزین کفایت می‌کند، ما در سال ۸۶ اعلام کرده بودیم که کارت برای شرایط اضطراری در جایگاه باشد اکنون به نحوی شده که مردم حتی ترجیح می‌دهند از کارت جایگاه‌دار استفاده کنند.
کارشناسان چه می‌گویند؟
هر چند قرار بود که همه جایگاه‌ها کارت سوخت داشته باشند، اما گزارش‌ها حاکی از این است که برخی جایگاههای عرضه سوخت اعلام می‌کنند که هیچ کارت آزادی در اختیار ندارند و مردمی که به هر دلیل کارت شخصی به‌همراه ندارند، امکان سوختگیری در چنین جایگاه‌هایی نخواهند داشت. در این زمینه فارغ از اینکه تخلف صورت گرفته است امابرخی کارشناسان معتقدند که با توجه به برخی نابسامانی‌ها لزومی برای اجرای این طرح در همه شهر‌ها وجود ندارد.
در این باره محمدرضا سبزعلیپور، کارشناس اقتصادی گفت: دولت محترم در تصمیم جدیدی به دلیل مبارزه با قاچاق سوخت کارت‌های سوخت پمپ بنزین‌ها را جمع آوری کرده است. این در شرایطی است که قاچاق سوخت در مناطق مرزی انجام میشود نه در تهران و شهر‌های غیر مرزی. وی این مساله را منجر به تاخیر در فرآیند سوخت گیری دانست.
با این حال هادی بیگی نژاد عضو کمیسیون انرژی، این طرح را اقدامی صحیح و لازم برای ساماندهی نظام توزیع بنزین می‌داند.
وی درباره جمع‌آوری کارت‌های سوخت از جایگاه‌ها گفت: کاری که انجام‌شده، کار درستی است و در قانون نیز آمده است. کارت سوخت برای چه چیزی به مردم داده شده‌است؟ برای استفاده داده ایم و اگر قرار باشد کارت استفاده نشود که سامانه ایجاد نمی‌شد.
بیگی نژاد در ادامه نسبت به استفاده از کارت ملی به‌جای کارت سوخت افزود: خیلی صحبت کردیم که از کارت بانکی یا کارت ملی استفاده شود، اما جمع‌بندی نهایی این شد که سیستم کارت سوخت بماند و ارتقا پیدا کند. این طرح اشکالات زیادی داشت، برای مثال فرض کنید طرف کارت ملی‌اش را گم کند، هزینه‌ای که برای آن فرد به‌وجود می‌آید زیاد میشود.
مصطفی سعیدی، کارشناس انرژی نیز در این باره گفت: مصرف گازوئیل کشور‌های ترکیه و آلمان تقریبا برابر ما بوده و به معنای توسعه حمل و نقل عمومی در آن کشور‌ها است، اما مصرف بنزین آن‌ها زیر ۵۰ میلیون لیتر در روز است و بنابراین مدیریت مصرف یک ضرورت است.
