از قدیم گفته‌اند سرمایه ترسو است و حاضر است سود کمتری کند یا اصلاً سود نکند، اما امنیتش تأمین باشد، از این رو می‌بینیم که در مواقع ریسکی شدن وضعیت، سرمایه به سمت بازاری به حرکت درمی‌آید که از امنیت و تضمین نقدشوندگی بیشتری برخوردار است.
به جهت آنکه اقتصاد نیاز به سرمایه‌گذاری و رشد و توسعه فعالیت‌های اقتصادی دارد، کشور‌ها در دنیای امروز تلاش می‌کنند امنیت فضای کسب‌و‌کار در حد اعلی برقرار باشد و حتی‌الامکان کوچک‌ترین ریسکی متوجه اقتصاد نشود، با این حال گاهی گریزی از ریسک و تهدید‌ها و ناامنی‌ها نیست، به طور نمونه وقتی متغیر خارجی امنیت اقتصاد داخلی را تهدید می‌کند، باید تلاش کرد تا جایی که می‌شود ریسک را کنترل و آثار تبعی آن را نیز دفع کرد.
فوت کوزه‌گری معمار تحریم
تحریم‌کنندگان اقتصاد ایران بیش از ۱۰ سالی می‌شود که بخش صادرات نفت و دسترسی ایران به سیستم پولی دنیا را تحریم کرده‌اند و در این رابطه هر چند کتاب‌هایی با عنوان هنر تحریم‌ها نیز به رشته تحریر درآمده است و عده‌ای هم در این رابطه کارشناس تحریم هستند و ابعاد و زیر و زبر تحریم را به طور کلی و جزئی مورد تجزیه و تحلیل و بررسی و توصیف و تشریح قرار می‌دهند، اما هر مهندس و معمار تحریمی همچون استاد کوزه‌گری، فوت کوزه‌گری را حتی از شاگرد هم پنهان می‌کند تا با صدای بلند و به ضرس قاطع بگوید رقیبم گر هنر هم دزدد از من، من نمی‌گردد.
باید قبول کرد اتاق جنگ اقتصادی علیه ایران که همانا در خزانه‌داری امریکا برپاست، بیخود دست روی تحریم صادرات نفت و دسترسی به شبکه پولی دنیا نگذاشته است، نفت هنوز هم یکی از سیاسی‌ترین کالا‌های جهان امروز است و به زعم برخی صاحبنظران در ایران نیز طی دهه‌های گذشته این کالا به عنوان یکی از منابع قدرت اقتصادی و سیاسی مورد توجه بوده است، حال اینکه چرا مستشاران نظامی- مالی غربی در دهه‌های ابتدایی قرن ۱۳۰۰ پای ارز‌های ناشی از صادرات نفت را به مالیه ایران باز می‌کنند، حتماً مقاصدی داشته‌اند و شاید یکی از این دلایل آن باشد که در روابط سیاسی و اقتصادی داخلی و خارجی کشور اثر بگذارند.
حال شاید بگوییم کلی سال از زمان کشف نفت در ایران و ورود درآمد‌های نفتی به مالیه کشور گذشته است و چه ارتباطی به وضعیت امروز ایران دارد، در پاسخ باید گفت کشوری که در سال‌های متواتر بخش زیادی از مالیه‌اش را از محل صادرات نفت تأمین کند، بالطبع در روابطش اثر می‌گذارد و این روابط عادات و فرهنگی را پدید می‌آورد، در این بین وقتی انقلاب اسلامی ایران به وقوع می‌پیوندد، جمهوری اسلامی ایران همانطور که رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار فرماندهان و پیشکسوتان دفاع مقدس اشاره فرمودند با جنگ تحمیلی اجتناب‌ناپذیر روبه‌رو می‌شود و به دنبال آن نیز به زعم بسیاری از کارشناسان، سلسله مسائلی در کشور رقم می‌خورد تا سیستم فرصت چندانی برای جدا کردن مالیه از نفت و تغییر عادات و فرهنگ‌هایی که این وابستگی در کشور ایجاد کرده است، پیدا نکند.
در این میان از اواخر دهه ۹۰ تاکنون اقتصاد ایران از ناحیه صادرات نفت و دستیابی به درآمد‌های ناشی از صادرات نفت و سیستم پولی دنیا مورد تحریم قرار می‌گیرد تا به واسطه فشار اقتصادی که به مالیه کشور و سپس جامعه وارد می‌شود، ملت ایران سلسله‌برجام‌های بی‌ربطی را به مقوله برجام بپذیرد. حال هر چند تصور می‌شد در دولت گذشته زمینه برای چند باندِ شدن برجام جهت تختِ گاز غربی‌ها در ایران فراهم شود، اما با درایت و تدبیر حکمرانان این اتفاق رقم نخورد تا اینکه دولت سیزدهم روی کار آمد و زمینه برای بهبود زیربنایی و زیرساختی اقتصاد ایران فراهم آید.
هر چند جدایی مخارج کشور از درآمد‌های نفتی باید در دولت گذشته اتفاق می‌افتاد، اما دولت گذشته در پی برجام بود و تأخیر در تحصیل عواید ناشی از رفع تحریم‌ها را از محل استقراض از سیستم بانکی و افزایش نرخ‌ها جبران کرد و دولت سیزدهم مجبور شد علاوه بر تسویه بدهی‌های برجای مانده از گذشته، اشتباهات دولت قبل را نیز جبران کند و در نهایت هزینه‌های کشور را روی ریل مالیات بیندازد، یعنی همان ریلی که از نظر کارشناسان اقتصادی باید سال‌ها پیش حرکت مالیه روی این ریل آغاز می‌شد. به هر روی امروز دولت سیزدهم مسیری را که تقریباً گذشتگان به آن کم‌توجه بوده‌اند، آغاز کرده است و باید به آن فرصت داد تا فرهنگ ساختار را نیز با تغییر مالیه از ریل درآمد‌های نفتی یا استقراض به درآمد‌های مالیاتی کم‌کم تغییر دهد، زیرا دلار‌های نفتی سال‌های درازی است فرهنگ خاصی را در ساختار رقم زده که این فرهنگ رفته‌رفته تغییر خواهد کرد و دولت کنونی نشان داده است جسارت تغییر این فرهنگ را دارد.
تیری که به سنگ خورد
معماران تحریم تصور می‌کردند اگر ایران به دردسر‌های مالی ناشی از تحریم‌های اقتصادی غرب هم فائق آید، بعید است بتواند به فرهنگ و عاداتی که درآمد‌های نفتی در ساختار بوروکراسی پدید آورده است غلبه کند و آن را تغییر دهد، از این رو سال‌های سال است نشسته‌اند تا ببینند تحریم‌ها بین حاکمیت و مردم چه اختلافاتی را رقم می‌زنند، خوشبختانه شواهد نشان می‌دهد حتی به‌رغم توطئه‌های مکرر غرب در ایران، مقامات ایرانی این قابلیت را دارند که بحران‌های گوناگون را مدیریت کنند و این مهم در دولت سیزدهم نیز به چشم می‌خورد، کمااینکه رئیس‌جمهور در رخداد غم‌انگیز رقم خورده در کشور در بعد داخلی با تماس با خانواده مصیبت‌دیده و در بعد جهانی با پاسخگویی شایسته به رسانه‌های مطرح جهانی نشان داد توانایی کنترل بحران و ریسک‌ها را دارد و این رفتار نشان داد همزمان با تغییر ریل تأمین مالی مخارج کشور از نفت یا استقراض به مالیات از مردم، دولت نسبت به تغییر فرهنگ و رفتارهای ارتباطی نیز توجه دارد، از این رو باید گفت تیر هنرمندانه معماران تحریم نفت به سنگ خورد.
در این بین هر چند در هفته گذشته به جهت رشد ریسک شاهد خروج سرمایه حقیقی از بورس بوده‌ایم، اما قریب به اتفاق کارشناسان اقتصادی معتقدند چشم‌انداز بازار مثبت است و بازار سرمایه چالش و ریسک پیش رو را پشت سر می‌گذارد.
بازار سرمایه در هفته چهارم شهریورماه روندی نزولی و در تمام روز‌های هفته بازدهی منفی را برای سهامداران به همراه داشت.
در هفته گذشته، عرضه‌کنندگان سهام از متقاضیان پیشی گرفتند تا یک بار دیگر شکل‌گیری صفوف فروش در نماد‌های شاخص ساز و کوچک، بازار را به دردسر بیندازد.
تشکیل همین صفوف فروش در بازار سرمایه منجر به خروج پول حقیقی از بازار سرمایه نیز شده است. به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، این روز‌ها بورس نیاز به نقدینگی برای رشد دارد. بررسی جریان معاملاتی بازار سهام در هفته‌های گذشته به وضوح نشان می‌دهد بازار سهام تا چه میزان تشنه پول است.
در جریان معاملات هفته گذشته بازار سهام، ۸۸۹میلیارد تومان پول حقیقی از بورس خارج شد. در صورتی که این روند ادامه‌دار باشد، باید منتظر عمیق‌تر شدن رکود در بازار سرمایه باشیم.
