با موافقت بانک جهانی برای پرداخت ۹۲ میلیون یورو وام به ایران برای خرید دستگاه‌های تصویربرداری، مرکز هماهنگی اقتصادی وزارت بهداشت اطلاعیه مناقصه آن را منتشر کرد. وام ۹۲ میلیون یورویی بانک جهانی در حالی برای خرید دستگاه‌هایی همچون ام‌آرآی در اختیار کشورمان قرار گرفته‌است که به واسطه تحریم‌ها بسیاری از دارو‌ها و تجهیزات پزشکی به بیماران خاص و صعب‌العلاج ایرانی نمی‌رسد و در مقطعی حتی ما برای واردات واکسن کرونا با چالش جدی مواجه بودیم. در چنین شرایطی گران‌ترین و پیچیده‌ترین دستگاه‌های تصویربرداری یا دستگاه‌هایی که در حوزه زیبایی کاربرد دارند، به سادگی به دستمان می‌رسد و حتی کشوری همچون امریکا که به طور مستقیم در برابر ما قد علم کرده، مسیر واردات این قبیل تجهیزات پزشکی را برای کشورمان باز گذاشته‌است. از سوی دیگر استقراض از بانک جهانی برای خرید این دستگاه‌ها در حالی است که بر اساس آمار موجود به ازای هر صد هزار ایرانی ۴/۱ دستگاه سی تی اسکن در کشور وجود دارد. مرکز آمار کمیسیون اروپا اعلام کرده که این میزان با سرانه این دستگاه در هلند، لهستان و اسلواکی برابری می‌کند. این میزان در فرانسه ۱/ ۱، در رومانی ۹/۰، در ایتالیا ۸/۱ و در سوئد ۷/۱ است. از سوی دیگر کشورمان در حوزه سلامت با مشکلات زیرساختی جدی‌تر و کم‌هزینه‌تری مواجه است که بر خرید چنین دستگاه‌هایی اولویت دارد.
وام ۹۲ میلیون یورویی با احتساب نرخ ارز، حدود ۲ هزار ۷۶۰ میلیارد تومان می‌شود که قرار است از سرمایه کشور برای خرید تجهیزات جدید تصویربرداری هزینه شود.
طبق گزارش ساعت سلامت، بر اساس اطلاعات موجود قرار است با این اعتبار ارزی ۱۱ دستگاه سی تی اسکن ۱۲۸ اسلایس، دو دستگاه سی‌تی اسکن ۲۵۶ اسلایس و ۴۱ دستگاه MRI خریداری شود که البته با رایزنی‌های انجام شده، احتمالاً خرید تعدادی تجهیزات آزمایشگاهی نیز در دستور کار قرار می‌گیرد که هنوز رسماً اعلام نشده است.
مشخصات دستگاه‌های وارداتی
با هماهنگی مرکز هماهنگی اقتصادی وزارت بهداشت، کمیته تخصصی تعیین مشخصات فنی این دستگاه‌ها با حضور کارشناسان معاونت درمان وزارت بهداشت در هیئت امنای ارزی برای معالجه بیماران این وزارتخانه تشکیل شده‌است و این کمیته مشخصات دستگاه‌هایی را که باید خریداری شوند، تعیین کرده، شرایطی که مسیر خرید را مشخص می‌کند.
طبق نظر کمیته تخصصی، دستگاه خریداری شده ترجیحاً باید ساخت کشور‌های امریکای شمالی، اروپای غربی یا ژاپن باشد. با وجود این در سایت سازمان بهداشت جهانی به جای عبارت «ترجیحاً» از کلمه «باید» (has to be) برای خرید از این کشور‌ها استفاده شد. کمیته فنی تعیین مشخصات دستگاه‌های تصویربرداری که با وام بانک جهانی خریداری می‌شود. شرایط دیگری نیز تعیین کرده از جمله اینکه این دستگاه‌ها باید حتماً ژنراتور، شیشه سربی و چاپگر داشته باشند. همچنین با توجه به محدودیت منابع هلیوم در کشور، دستگاه‌های ام آر‌آی واجد تکنولوژی Helium free باشد. علاوه بر آن کمیته تخصصی تعیین مشخصات خرید این دستگاه‌ها به مرکز هماهنگی اقتصادی وزارت بهداشت اعلام کرده که با توجه به نیاز برخی مراکز عمومی و غیر‌تخصصی، مشخصات فنی برخی دستگاه‌ها حداقلی باشد تا هزینه تخصیصی با توجه به نیاز گیرندگان خدمت کاهش یابد. البته این شرط با خرید دستگاه‌های بسیار پیشرفته و گرانقیمت سی‌تی‌اسکن ۱۲۸ و ۲۵۶ اسلایس همخوانی ندارد.
آگهی مناقصه خرید این تجهیزات ۱۲ شهریور ۱۴۰۱ توسط مرکز هماهنگی اقتصادی وزارت بهداشت منتشر شده و شرکت‌های تولید‌کننده و تأمین‌کننده تا ۲۶ سپتامبر (۴ مهر ۱۴۰۱) برای ارسال پیشنهاد‌های خود برای شرکت در این مناقصه فرصت دارند.
آمار عجیب دستگاه‌های پزشکی پیشرفته در ایران همگام با اروپا
طبق آمار‌ها تعداد دستگاه‌های ام آر آی و سی تی اسکن در ایران با پیشرفته‌ترین کشور‌های اروپایی برابری می‌کند و حتی در مواردی بیشتر است. به گفته ابراهیم متولیان، رئیس اسبق مرکز هماهنگی اقتصادی وزارت بهداشت، تعداد دستگاه‌های MRI در تهران بیش از پنج برابر لندن است که عمده آن در بخش خصوصی است.
آنطور که سعید کریمی، معاون درمان وزارت بهداشت هم می‌گوید تقریباً همه بیمارستان‌های بالای ۱۰۰ تختخوابی کشور، دستگاه سی‌تی‌اسکن دارند. وی می‌افزاید: «البته طی یک تا دو سال اخیر بالای ۱۵۰ دستگاه سی‌تی‌اسکن در کشور توزیع شده‌است و در همین مدت یکسال گذشته که من در معاونت درمان وزارت بهداشت هستم بیش از ۳۰ دستگاه سی‌تی‌اسکن به مراکز درمانی تحویل داده شده است.»
رشد تقاضا‌های القایی برای خدمات پاراکلینیکی با وجود محدودیت منابع
همین حالا هم یکی از چالش‌های مدیریت منابع نظام سلامت رشد تقاضای القایی است. با پیگیری بسیاری از مراکز خدمات پاراکلینیکی که اغلب هم در شهر‌های بزرگ و پایتخت متمرکز شده‌اند در‌می‌یابیم سهامداران این مراکز پزشکانی هستند که حتماً برای بیمارانشان این خدمات را تجویز می‌کنند و در نهایت درآمد‌های حاصل از این تجویز‌های غیرضرور را به نسبت سهم بین خودشان تقسیم می‌کنند!
به گفته دکتر علی اکبر بهرامی‌فر، عضو انجمن رادیولوژی ایران، حدود ۸۵ درصد تجویز‌های ام آر‌آی و سی تی اسکن در کشور با استاندارد‌های علمی مطابقت نداشته، نیاز به تجویز نبوده و جواب آن‌ها منفی است.
مریم که به عنوان اپراتور در یک مرکز خصوصی سنجش تراکم استخوان کار می‌کند در این‌باره به خبرنگار «جوان» می‌گوید: «در مرکزی که من کار می‌کنم پنج پزشک ارتوپد و جراح عمومی این دستگاه را خریداری و وارد کرده‌اند. البته بیمه تجویز صاحب امتیاز مرکز را نمی‌پذیرد، اما تا قبل از ایجاد نسخه الکترونیکی از ما می‌خواستند برگه خالی از دفترچه بیمار بکنیم و بقیه پزشکانی که با هم کار می‌کنند در برگه کنده شده نسخه تجویز سنجش تراکم را می‌نوشتند!»
ماجرای تقاضا‌های القایی خدمات پاراکلینیک، اما به همین منتهی نمی‌شود. کم نیستند پزشکانی که برای انجام خدمات آزمایشگاهی و پاراکلینیکی بیماران را به مرکز خاصی ترغیب می‌کنند. ماجرایی که پشت‌پرده‌اش به پورسانت‌ها و روابط مالی خاص پزشک منظور با مرکز خدماتی باز می‌گردد. مجتبی قمری، متخصص پوست هم در گفتگو با «جوان»، با تأکید بر بحث اهمیت تأمین واکسن برای جان و سلامت مردم می‌افزاید: «دولت برای تأمین بودجه واکسن ۱۰ دلاری با مشکل مواجه است، اما شما بگویید دستگاه چند میلیاردی در عرض مدت کوتاهی ۲۵ دستگاه در مقابل شما می‌چیند؟ ببینید مافیای این‌ها چقدر قوی هستند هر چیزی را که بخواهند تأمین می‌کند حتی از امریکا و ما نمی‌توانیم از چین به راحتی واکسن بخریم!»
استقراض ۹۲ میلیون یورویی برای خریدی غیر ضرور
منابع ما برای مدیریت نظام سلامت محدود است و باید به شکلی منطقی این منابع محدود را مدیریت کرد. معمای استقراض ۹۲ میلیون یورویی از بانک جهانی برای واردات دستگاه‌های تصویربرداری وقتی پیچیده‌تر می‌شود که بدانیم تهران و شهر‌های بزرگ از چنین مراکزی اشباع است. در شهر‌های کوچک و مناطق دورافتاده‌ای هم که پزشک متخصص و حتی عمومی حضور ندارند، وجود چنین دستگاه‌هایی چه ضرورتی خواهد داشت؟
