سالانه تعداد زیادی از انسان‌ها به وسیله تصادفات رانندگی فوت می‌شوند که این نوع از فوت شدن شامل قتل‌های عمدی یا شبه‌عمدی محسوب نمی‌شود و قتل غیرعمد است، اکثر افراد فکر می‌کنند مجازات راننده‌ای که سبب قتل در تصادف رانندگی شده است، همانند مجازات فردی بوده و حکمش قصاص است، در صورتی که این مسئله فقط یک تصور اشتباه است و طبق قانون، قتل در تصادفات رانندگی قتل غیرعمد محسوب می‌شود و مجازات قصاص ندارد بلکه مجازات حبس و دیه دارد.
۳ دلیل اصلی تصادفات
در ماده ۲۹۲ قانون مجازات اسلامی، قانونگذار ما به صراحت بیان می‌کند: جنایت در موارد زیر خطای محض محسوب می‌شود:
الف) در حال خواب و بیهوشی و مانند آنها واقع شود. ب) به وسیله صغیر و مجنون ارتکاب یابد.
پ) جنایتی که در آن مرتکب نه قصد جنایت بر مجنی‌علیه را داشته باشد و نه قصد ایراد فعل واقع شده بر او را.
در تبصره این ماده قانونگذار تأکید می‌کند: در مورد بند‌های (الف) و (پ) هرگاه مرتکب آگاه و متوجه باشد که اقدام او نوعاً موجب جنایت بر دیگری می‌شود، جنایت عمدی است.
اکثر مرگ و میر‌ها در تصادفات رانندگی به سه علت عمده اتفاق می‌افتد: ۱. بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی. ۲. رعایت نکردن قوانین و مقررات رانندگی. ۳. عدم مهارت کافی برای رانندگی توسط راننده. این قتل‌ها قتل غیرعمد محسوب می‌شود.
در واقع حتی اگر تصادفی که رخ داده به علت سرعت زیاد راننده یا سبقت غیرمجاز یا نداشتن گواهینامه یا سن کم راننده باشد، باز هم سبب نمی‌شود که راننده مرتکب قتل عمد شود.
این مسئله که راننده خطاکار قوانین راهنمایی و رانندگی را نقض کرده است کاملاً صحیح است، اما ملاک این است که راننده خطاکار قصد کشتن یا آسیب رساندن به کسی را نداشته است، پس به همین علت می‌گوییم قتل عمدی محسوب نمی‌شود.
قتل در تصادفات رانندگی
مطابق ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار ما مجازات قتل در تصادفات رانندگی را اینگونه بیان می‌کند: هرگاه بی‌احتیاطی یا بی‌مبالاتی یا عدم‌رعایت نظامات دولتی یا عدم‌مهارت راننده (اعم از وسایط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی) یا متصدی وسیله موتوری منتهی به قتل غیرعمدی شود، مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم‌محکوم می‌شود.
اگر اولیای دم دیه را ببخشند، باز هم باعث نمی‌شود راننده خطاکاری که مرتکب قتل شده است مجازات نشود، چراکه قتل در تصادفات رانندگی یک جرم عمومی محسوب می‌شود و با بخشش اولیای دم، مجازات منتفی نمی‌شود، اما بخشش شاکی نیز می‌تواند منجر به تخفیف در مجازات مرتکب شود.
قتل در رانندگی بدون داشتن گواهینامه
قانونگذار در ماده ۷۱۵ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات هم می‌گوید: هرگاه یکی از جهات مذکور در ماده (۷۱۴) موجب مرض جسمی یا روحی که غیرقابل علاج باشد یا از بین رفتن یکی از حواس یا از‌کار افتادن عضوی از اعضای بدن که یکی از وظایف ضروری زندگی انسان را انجام می‌دهد یا تغییر شکل دائمی عضو یا صورت شخص یا سقط جنین شود، مرتکب به حبس از دو ماه تا یک سال و به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه مصدوم محکوم می‌شود.
یکی از مهم‌ترین ابهامات مردم در خصوص تصادفات رانندگی این است که اگر فردی گواهینامه نداشته باشد و تصادف کند و این تصادف بدون داشتن گواهینامه موجب قتل شود، چه نوع قتلی است و چه مجازاتی دارد.
قتل در رانندگی بدون داشتن گواهینامه شامل دو جرم است، ۱. جرم به قتل رساندن یک انسان. ۲. جرم نداشتن گواهینامه رسمی.
چنانچه فردی گواهینامه نداشته باشد و با فرد دیگری تصادف کند و منجر به فوت آن فرد شود، قتل غیرعمد می‌باشد و نهایتاً راننده خطاکار به سه سال حبس و پرداخت دیه محکوم می‌شود و علاوه بر آن از باب رانندگی بدون گواهینامه می‌تواند به محرومیت از حقوق اجتماعی، آن هم بیش از شش ماه و تا پنج سال منجر شود.
محرومیت از حق رانندگی به دستور قاضی
در ماده ۷۱۸ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار می‌گوید: هرگاه راننده یا متصدی وسایل موتوری در موقع وقوع جرم مست بوده یا پروانه نداشته یا زیادتر از سرعت مقرر‌حرکت می‌کرده است به بیش از دوسوم حداکثر مجازات مذکور در مواد فوق محکوم خواهد شد. دادگاه می‌تواند علاوه بر مجازات فوق مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال از حق رانندگی یا تصدی وسایل موتوری محروم کند.
قتلی که سابقه محسوب نمی‌شود
افرادی که فاقد گواهینامه رانندگی هستند هم باید بدانند که با توجه به ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی به شرح زیر مجازات خواهند شد: هر کس بدون گواهینامه رسمی اقدام به رانندگی یا تصدی وسایل موتوری کند و همچنین هر کس به موجب حکم دادگاه از رانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد، به رانندگی وسایل مزبور مبادرت ورزد، برای بار اول به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا ۱۰ میلیون ریال یا هر دو مجازات و در صورت ارتکاب مجدد به دو ماه تا شش ماه حبس محکوم خواهد شد، البته فردی که بابت قتل غیرعمد به حبس محکوم می‌شود، سابقه‌دار محسوب نمی‌شود، زیرا جرمش عمدی نیست و او از حقوق اجتماعی خود محروم نمی‌شود.
واکنش ترس از مجازات
یکی دیگر از سؤالات مهم در خصوص تصادفات رانندگی که ذهن خیلی از افراد جامعه را درگیر خود کرده است این است که اگر مقصر حادثه از صحنه تصادف فرار کند، چه می‌شود؟
اکثر افرادی که تصادف می‌کنند در لحظه تصادف دچار استرس و ترس زیادی می‌شوند که این مسئله ممکن است به خاطر این باشد که یا فرد گواهینامه یا بیمه‌نامه ندارد یا از مجازات شدن ترس دارد که همین امر هم باعث می‌شود آن فرد فرار را بر قرار ترجیح دهد.
در واقع فرد با این کار بی‌شک شرایط را برای خود پیچیده‌تر می‌کند، چراکه این کار باعث تشدید مجازات او می‌شود.
در ماده ۷۱۹ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات قانونگذار در خصوص فرار افراد از صحنه تصادف می‌گوید: هرگاه مصدوم احتیاج به کمک فوری داشته باشد و راننده با وجود امکان رساندن مصدوم به مراکز درمانی یا استمداد از مأموران انتظامی از این کار خودداری کند یا به منظور فرار از تعقیب محل حادثه را ترک و مصدوم را رها کند، حسب مورد به بیش از دوسوم حداکثر مجازات محکوم خواهد شد.
جرم ورود به طرح‌های ترافیکی
با توجه به طرح‌های ترافیکی و محدودیت‌های عبور و مرور در برخی از نقاط گاهی متأسفانه بعضی از افراد با دستکاری در پلاک خودروی خود اقدام به تردد می‌کنند که این مسئله علاوه بر نقض حقوق دیگران از نظر قانونی هم جرم تلقی می‌شود و مجازات دارد.
قانونگذار در ماده ۷۲۰ قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات به صراحت در این خصوص بیان می‌کند: هر کس ارقام و مشخصات پلاک وسایل نقلیه موتوری زمینی، آبی یا کشاورزی را تغییر دهد یا پلاک وسیله نقلیه موتوری دیگری را به آن نصب کند یا برای آن پلاک تقلبی به کار برد یا چنین وسایلی را با اعلام به تغییر یا تعویض پلاک تقلبی مورد استفاده قرار دهد، همچنین اگر شخصی به هر شکلی در شماره شاسی، پیشرانه یا پلاک وسیله نقلیه موتوری یا پلاک‌های موتور و شاسی که از سوی کارخانه سازنده حک یا نصب شده بدون تحصیل مجوز از راهنمایی و رانندگی آن را تغییر دهد به حبس از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد.
