یکی از مهمترین نکات در سیره حضرت امامخمینی (ره) نظم دقیق در همه امورات زندگی بود. از این منظر میتوان زندگی ایشان را نمونهای بارز سرمشق و الگو قرار داد. بیتردید تأثیر این نظم و دقت را در منش مبارزاتی ایشان نیز میتوان یافت. آنچه در ادامه میآید گوشههایی از این خصلت حسنه امام (ره) است.
نظم و دقّت امام در امور روزمره
روزی سه چهار نفر دکتر از امریکا به نوفل لوشاتو آمده بودند که یکی از آنها اصالتاً ایرانی بود، ولی حدود ۲۰ سال در امریکا زندگی میکرد و دو نفر دیگر امریکایی و از اساتید یکی از دانشگاههای بزرگ آنجا بودند، آنها آمده بودند که از زندگی خصوصی امام برای زندگی داخلیشان درسی بگیرند، زیرا نظرشان این بود و معتقد بودند که «علم میتواند زندگی خصوصی را نظم دهد و علوم روز است که انسان را به کمال میرساند نه ادیان»، ولی وقتی که از نظم و دقت امام در امور روزمره برایشان گفته شد، آنچنان تحت تأثیر قرار گرفتند که گریه میکردند، زیرا برای آنها باور کردنی نبود که امام همه کارهای شخصیشان از قبیل منظمکردن اتاق کارشان، تنظیمنامهها و اخبارها و حتی کار مشکل بایگانی را خودشان انجام میدادند.
اهتمام به نظم در هر شرایطی
روزی که فرزند امام شهید شد، ما فکر کردیم امام به نماز نمیروند، ولی دیدیم که امام سر وقت برای نماز به مسجد رفتند. آن روز مطالعهشان را ترک نکردند، قرآنی را که هرروز میخواندند، طبق روزهای قبل خواندند و به گفته حاج احمد آقا کتابی که جزوه دوره مطالعاتی ایشان بود، عصر آن روز دیدم ۷۰ صفحه از آن خوانده شده است. روز فوت و دفن مرحوم حاج مصطفی ایشان دست از مطالعه نکشیده و کلاً برنامه روزانه خود را به هم نزده بودند. (آیت الله حسین مظاهری)
امام الان مشغول چه کاری است؟
اگر هر ساعتی از روز کسی سؤال میکرد که الان امام چه کار میکند، اطرافیان امام خیلی راحت میتوانستند بگویند که الان ایشان مشغول چه کاری هستند، زیرا ایشان ساعت شب و روز را چنان تقسیمبندی کرده بودند که اعضای خانواده و اطرافیان ایشان بدون اینکه امام را ببینند، میتوانستند حدس بزنند که امام مشغول مثلاً قدمزنی یا مطالعه نامههای دولتی و... هستند.
نظم دقیق امام در منزل
خادم حضرت امام نقل میکردند که ایشان هر روز نیم ساعت به ظهر مانده به حیاط میآمدند و کمی قدم میزدند و این عادت هر روزشان بود. من نیز درست نیم ساعت به ظهر آشپزی را شروع و زیر غذا را روشن میکردم، یک روز به علت کارهای زیادی که داشتم یادم رفته بود که زیر غذا را روشن کنم، ولی همین که امام را مشغول قدم زدن در حیاط دیدم، یاد وقت قدم زدن امام و تقارن درست کردن غذا افتادم، برای همین سریعاً به آشپزخانه رفتم و مشغول تهیه غذا شدم.
برنامهریزی و نظم در سفر
یکی از علما نقل میکرد که یک تابستان به همراه امام و چند تن از روحانیون به مشهد مقدس مشرف شدیم و خانه دربستی گرفتیم، برنامه ما چنین بود که بعدازظهر پس از یکی دو ساعت استراحت از خواب بلند میشدیم و به طور دسته جمعی روانه حرم مطهر میشدیم و پس از زیارت، نماز و دعا به خانه مراجعت میکردیم و در ایوان با صفایی که در آن خانه بود، مینشستیم و چایی میخوردیم، برنامه امام این بود که با جمع به حرم میآمدند، ولی دعا و زیارتشان را خیلی مختصر میکردند و تنها به منزل برمیگشتند و آن ایوان را آب و جارو میکردند، فرش پهن میکردند، سماور را روشن و چایی را آماده میکردند. وقتی که ما از حرم باز میگشتیم برای ما چایی میریختند. یک روز من از ایشان سؤال کردم این چه کاری است که شما زیارت و دعا را به خاطر آنکه برای رفقا چایی درست کنید، مختصر میکنید و با عجله به منزل باز میگردید؟ امام در جواب فرمودند: «من ثواب این کار را کمتر از آن زیارت و دعا نمیدانم!» (حجت الاسلام غیوری)
فقط ۴ ساعت میخوابیدند
امام در شبانهروز چهار ساعت بیشتر نمیخوابیدند، ساعت ۱۱ که برای استراحت به رختخواب میرفتند، سه ساعت بعد از شب صدای کاغذها را از جانب ایشان میشنیدیم. این مسئله برای کسانی که فکر میکنند بهتر خوابیدن، بیشتر خوردن و لذت بردن از مسائل مادی است که انسان را نگه میدارد و سلامتی میبخشد قابل دقت است و اشتباه این نوع طرز تفکر را میرساند. آنچه در این مورد باید از امام بیاموزیم سلامت خوابیدن و سلامت خوردن است.
اگر کسی سلامتی بخواهد، این یعنی که حالات، روحیات و مسائل فکری در اختیار خودش باشد. باید رأس ساعتی بخوابد. رأس ساعتی خوراک بخورد. رأس ساعتی عبادت کند و... رعایت این نظم و ترتیب، هم زیبایی دارد و هم اثربخش است. (حجتالاسلام فردوسی پور)
انضباط و نظم کامل در تحصیل و علم جویی
اثر نظم در زندگی حضرت امام آنقدر زیاد است که باعث احاطه کامل امام در معلومات و بصیرت و ژرف نگری شده بود. نظم و برنامهریزی در دوره تحصیل که امام برای خود تعیین کرده بود، در مسائل زیر قابل بررسی است:
۱- انضباط در مورد تعیین و شناسایی و انتخاب اساتید و معلمین.
۲- انضباط در انتخاب اوقات فراگیری علم و ساعات مطالعه و مباحثه.
۳- انضباط در انتخاب هم دورهها برای مباحثه و مبادله دروس و نظریات.
۴- انضباط در تعیین حدود و ظرفیت طبیعی فکری و جسمی، بدون حتی دو دقیقه را غنیمت میشمردند. در فاصلهای که بعد از نماز ظهر و عصر برای ناهار میآمدند. اگر در این مدت کوتاه چند دقیقهای فرصت میشد، قرآن برمیداشتند و میخواندند و گاهی این اوقات کمتر از دو دقیقه بود. ایشان نمیگذاشتند که حتی دقیقه از عمرشان بیهوده بگذرد یا اینکه در موقع مصاحبه، خبرنگارها وقتی میآمدند تا وسایلشان را بچینند، نمیگذاشتند که وقتشان تلف شود. در واقع نمیگذاشتند لحظات زندگی عمرشان بیهوده بگذرد و به طریقی خود را مشغول میکردند. (حجتالاسلام رحیمیان)
مرز بین کارهای شخصی و غیرشخصی
امام در اوقاتی که برای رسیدگی به امورات مردم اختصاص داده بود اصلاً به کارهای شخصی نمیپرداختند و در وقت تعیین شده برای کارهای شخصی به کارهای دیگر نمیپرداخت.