سرویس اقتصادی جوان آنلاین: داستان کمبود برق در کشور همچنان ادامه خواهد داشت، مگر آنکه دولت تصمیم بگیرد تعرفه پلکانی را پیاده کند. مهمترین راهکاری که در بیشتر کشورهای جهان پیاده میشود.
طی چند سال گذشته با وجود افزایش ظرفیت نیروگاههای کشور و تولید برق، اما چاه ویل مصرف برق باعث شده جمهوری اسلامی ایران همچنان درگیر کمبود برق باشد. قطعی برق همواره کشور را آزار داده است که از نظر بسیاری از کارشناسان، مصرفگرایی ایرانیان به دلیل تعرفهگذاری غلطی است که هیچ تفاوتی میان مصرفکنندگان قائل نمیشود.
گرچه از سال گذشته مشوقهایی برای کممصرفها در نظر گرفته شده است، اما این روش هم نمیتواند به کاهش مصرف برق کمک کند. چندی پیش، وزیر نیرو با بیان اینکه صنعت برق به عنوان یک صنعت پرافتخار در دهههای ۷۰، ۸۰ و ۹۰ رشد قابل توجهی داشته و امروز خودکفا و صاحب تکنولوژی است، گفته بود: ما امروز سازنده نیروگاههای حرارتی و برقابی در کشور هستیم. بخش عمده صدور خدمات فنی مهندسی مربوط به صنعت برق است، اما در سالهای اخیر کاهش سرمایهگذاری نیروگاهی باعث شده، نتوانیم متناسب با تقاضا، ظرفیتسازی کنیم. علیاکبر محرابیان با بیان اینکه ۱۴ هزار مگاوات تراز منفی در بخش نیروگاهی کشور داریم، خاطرنشان میکند: در حال حاضر امکان پاسخگویی به ۲۲ درصد تقاضای برق را نداریم.
بررسیهای آماری بیانگر آن است که استفاده از عبارت افزایش قیمت برق در حال حاضر صحیح نبوده و وزارت نیرو در اقدامی تنها نسبت به افزایش قیمت برق پرمصرفها و بدمصرفها اقدام کرده است. اقدامی که به دلیل کاهش یارانه انرژی پرداختی از جیب آحاد مردم به جیب ثروتمندان پرمصرف و بدمصرف میتواند منشأ اتفاقات بسیار مثبت از جمله کاهش بدهی دولت به بخش خصوصی برق و توسعه زیرساختهای این حوزه منتهی شود.
به طور کلی متوسط مصرف خانگی در ایران معادل هزار و ۵۸ کیلووات ساعت برای هر نفر برآورد میشود. این در حالی است که متوسط جهانی این آمار معادل ۱۸۲ کیلووات ساعت است، یعنی میزان سرانه مصرف برق خانگی در ایران شش برابر متوسط جهانی است. بر اساس محاسبات، در حال حاضر یارانه پنهان بخش انرژی چیزی بالغ بر یک میلیون میلیارد تومان، یعنی بیشتر از کل بودجه عمومی کشور است. به گفته سخنگوی صنعت برق، فقط یارانه پنهان بخش برق حدود ۱۳۰ هزار میلیارد تومان است. یارانه پنهان همان مبلغی است که دولت بابت تولید و عرضه انرژی نمیگیرد و جایی به جز محاسبات بودجهای محاسبه نمیشود. یارانه پنهان در صنعت برق، شامل دو بخش است؛ اول اینکه دولت قیمت واقعی خوراک گاز را از نیروگاهها نمیگیرد و دوم تعرفه برق مصرفی مشترکان است. بررسی وضعیت مصرف برق در کشور نشان میدهد سرانه مصرف ماهانه برق مشترکین خانگی ۲۱۴کیلووات ساعت بوده و ۸۷ درصدی از مشترکین کمتر از ۳۰۰ کیلووات ساعت در ماه برق مصرف میکنند. در نتیجه در صورتی که پلکان ۳۰۰ کیلووات ساعت به عنوان الگوی مصرف ماهانه معرفی شود، میتوان تعرفه بالاتر از آن را به قیمت تمام شده برق نزدیک کرد.
قطعیهای مکرر برق در تابستان امسال و عدم توان شبکه برق در پیک بار مصرفی، بار دیگر لزوم بازطراحی نظام عرضه انرژی در کشور را یادآور شد. به همین علت هم در ماههای گذشته قبوض برق با شیوه تعرفهگذاری پلکانی (IBT) محاسبه شده است. البته این شیوه پیشتر در قانون بودجه سال ۱۴۰۰ در مجلس به تصویب رسیده بود و در ماههای گذشته نیز اعمال شد. مبنای این شیوه تعرفهگذاری، کاهش یارانه انرژی پرمصرفها به نفع کممصرفهاست. در همین راستا فریدون عباسی، نماینده کازرون و کوهچنار در مصاحبه با مهر با تأکید بر به بحث بهینهسازی تعرفهگذاری انرژی گفت: اگر بخواهیم به عدالت نزدیک شویم باید هر کسی بیشتر مصرف میکند، هزینهاش را هم بپردازد. با وجود اینکه تعداد این افراد در جامعه محدود است، اما میانگین مصرفشان در بخش انرژی بسیار بالاتر از مشترکین با مصرف بهینه است. بهترین برخورد هم با این افراد، پرداخت هزینهها به صورت تعرفههای پلکانی است.
عضو کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی با اشاره به قطعیهای مکرر برق در تابستان ادامه داد: مشکل برق در بلندمدت به وجود آمده و در حال حاضر راهی به غیر از رجوع به مردم و در خواست از مردم برای کاهش مصرف وجود ندارد. طبیعتاً هم وقتی نیروگاه مجهز برق نداریم، راهی به جز واردات یا اصلاح الگوی مصرف نمیماند. البته واردات برق نیز ملاحظاتی دارد، بنابراین در کوتاهمدت فقط و فقط باید مصرف را مدیریت کرد، تعرفهگذاری پلکانی یکی از بهترین راهها برای کنترل این امر در کوتاهمدت است. البته این طرح هنوز ضعفهایی دارد، مثل اینکه نرخ تعرفهها بهینه نشده است.
رئیس سابق سازمان انرژی اتمی یکی از مشکلات اصلی صنعت برق را تأمین سوخت نیروگاهها عنوان کرد و ادامه داد: در حال حاضر که کشور دچار بحران تأمین برق یا سوخت نیروگاههای برق است، بهتر است مشروط به حفظ شرایط زیستمحیطی، از منابع ارزانتر انرژی در رشد و توسعه نیروگاههای کشور استفاده کنیم.
وی افزود: در واقع وقتی گاز مایع را با قیمت پایین در اختیار نیروگاههای برق قرار میدهیم، قیمت برق تولیدی قیمت واقعی نیست و در نهایت برای سوءاستفادهکنندگان بسیار مقرون بهصرفه است که از برق خانگی یا یارانههای بالای انرژی برای مقاصد خود استفاده کنند و اینگونه باعث بحران در جامعه شوند. در صورتی که تعرفهگذاری پلکانی به صورت کامل اجرایی شود، میتوان تا حد زیادی جلوی سوءاستفاده از برق ارزان را گرفت.