سرویس سیاسی جوان آنلاین: «شفافیت آرای نمایندگان» مجدد به صحن علنی مجلس میآید و برآوردها این است که این بار بدون تصویب از صحن خارج نخواهد شد. این یعنی قولی که نمایندگان مجلس در روزهای قبل از انتخابات مجلس به مردم دادند، عملی میشود.
نمایندگان مجلس در ایران، بعد از آنکه بر کرسی وکالت مردم مینشینند، عملاَ مسئولیتی در قبال آرای خود متوجهشان نیست؛ چه آنکه از اساس کسی از کیفیت آرای آنان و مثبت و منفی و ممتنع آن مطلع نمیشود و لذا آرای آنان در معرض ارزشیابی و قضاوت قرار نمیگیرد و اگر با تصویب یا عدم تصویب طرح یا لایحهای آسیبی متوجه کشور شود، مؤاخذهای نمیشوند. این عدم شفافیت فقط در مواردی استثنا میشود که خود نماینده بخواهد رأیش را علنی کند یا فراتر از آن، در موافقت و مخالفت موضوع مورد بحث موضعگیری داشته باشد، نطقی کند، یا در گفتگو و میزگردی شرکت کند. در غیر این صورت آرای نمایندگان محرمانه باقی میماند. از سویی این محرمانه ماندن، علاوه بر سلب مسئولیت مدنی از نماینده در قبال رأی خود، این امکان تقلب برای او فراهم میکند که رأیش را خلاف اظهارنظری که داشته، بدهد! مثلاً در موضعگیری کلامی، با طرحی که غالب مردم با آن مخالف هستند، مخالفت کند، اما در عمل به خاطر زد و بندهای پشت پرده و بد و بستان با اهل قدرت و ثروت، به آن طرح رأی مثبت بدهد!
نکته دیگر آنکه نمایندگان مجلس بعضاً در مورد عدم شفافیت در همه نهادهای حکومتی کشور موضعگیری داشتند، اما همیشه این انتقاد هم متوجه آنان بود که وقتی آرای خود نمایندگان مجلس شفاف نیست، چطور میتوانند در برابر عدم شفافیت در سایر بخشها منتقد باشند؟! حال آنکه نهاد قانونگذار کشور که توانایی تقنینی برای الزام دستگاهها و مسئولان به شفافیت را دارد، مجلس است.
شائبه انتخاباتی بودنی که دیگر نیست
موضوع شفافیت آرای نمایندگان در مجلس دهم که دست اصلاحطلبان بود، بهرغم همه شعارهای آنان در تأکید بر شفافیت، طرح شد و رأی نیاورد و این پایان کار مجلس دهم با شفافیت قانونی در عمل بود. در مجلس یازدهم هم یک بار طرح شد و اگرچه اکثریت نمایندگان مجلس به طرح شفافیت آرای نمایندگان رأی دادند، اما چون به دو سوم آرا نیاز داشت، در واقع رأی نیاورد. اما این پایان کار نمایندگان مجلس یازدهم با این طرح نبود و مجلس انقلابی یازدهم با اصلاح طرح و رفع شبهات، مجدد آن را به جریان انداخت.
یکی از دلایل مخالفت برخی نمایندگان مجلس با طرح مذکور هم زمان طرح آن در مجلس بود؛ بهمن ۹۹ و چند ماه مانده به انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ آنها رئیس مجلس را متهم به آوردن طرح در چنین زمانی به مجلس کردند تا به زعم آنان، بتواند برای قالیبافی که باز هم به زعم آنان قصد کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری ۲۸ خرداد ۱۴۰۰ را دارد، رأی جمع کند. گذر زمان نشان داد که این تحلیل اشتباه بود و این اشتباه تحلیلی و به حد نصاب نرسیدن تعداد موافقین طرح در بهمن ۹۹ باعث شد نگاه افکار عمومی به مجلس انقلابی و امیدواریشان به آن دچار خدشه شود. حالا البته دیگر چنین شائبهای حتی به غلط هم نمیتواند وجود داشته باشد و میتوان امیدوار بود که طرح دو سوم لازمه را کسب کند.
روند طی شده تا بازگشت دوباره طرح
هفته گذشته بود که مالک شریعتی نیاسر، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت:
خلاصه پیگیریها درباره طرح شفافیت:
روزهای اول، در مشورت با دکتر امیرآبادی (مسلط به آیین نامه)، پیشنویس طرح را نوشتم. با سه همکارم (نجابت، متفکرآزاد و ایزدخواه) تا ساعت یک بامداد متن را نهایی کردیم. در جلسه بعد صحن علنی، امضای ۱۷۶نماینده را اخذ و طرح را تقدیم هیئت رئیسه کردیم.
چون هنوز طرحی در دستور نبود، برای بررسی دقیق، طرح به صورت عادی ثبت، به سرعت اعلام وصول و به کمیسیون آیین نامه ارجاع شد. به عنوان نماینده طراحان، تقریباً در همه جلسات کمیسیون و نیز مرکز پژوهشها شرکت کردم.
گزارش بسیار خوب کمیسیون، فردای روز پر التهاب رد کلیات بودجه ۱۴۰۰ به صحن علنی آمد. در رأیگیری کلیات طرح، تنها سه رأی کمتر از دوسوم حدنصاب لازم کسب کرد. بلافاصله درخواست بیش از ۱۰۰ نماینده برای بازگشت به دستور، ارائه و تصویب شد. طبق تبصره ۱ ماده ۱۰۰، رأیگیری شد تا در اولویت صحن قرار گرفته، به صورت دوشوری بررسی شود. با بیش از ۷۰ درصد تصویب شد و به کمیسیون بازگشت.
اول طرح شفافیت در دستور کمیسیون قرار گرفت، اما طرح دوفوریتی آقای صباغیان (الزام دولت به پاسخگویی تذکر نمایندگان) طبق آیین نامه اولویت یافت و الان به صحن رسید. شفافیت دوباره در دستور کار این هفته کمیسیون آیین نامه قرار گرفته است. امیدوارم نهایی شده، پیش از رأی اعتماد، تصویب شود.
فضای مجلس مطلوب است
«به زودی شفافیت آرای نمایندگان به تصویب نهایی میرسد» این خبری است که حسینعلی حاجیدلیگانی، عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی روز گذشته اعلام کرده است. خبری که البته دو بخش دارد؛ یکی اینکه طرح شفافیت به زودی در صحن مطرح میشود، چه آنکه اگر مطرح نشود، طبیعتاً تصویبی هم نمیتواند در کار باشد و دوم اینکه طرح حتماً تصویب میشود. این دومی البته بیشتر از اینکه خبر باشد، پیشبینی حاجی دلیگانی از وضعیت عمومی آرای نمایندگان نسبت به طرح شفافیت آرای نمایندگان است؛ فضایی مطلوب. او درباره آخرین وضعیت طرح شفافیت آرا و رسیدگی به آن در صحن علنی مجلس میگوید: «طرح شفافیت آرا که توسط کمیسیون آییننامه داخلی مجلس نهایی شده و آخرین اصلاحات و پیشنهادات نمایندگان درباره آن اعمال شده است و در دستور کار رسیدگی در صحن علنی مجلس قرار دارد.»
حاجی دلیگانی از برطرف شدن اشکالات و بیشتر شدن نمایندگان موافق هم میگوید که امیدواری برای تصویب را تا حدی بالا میبرد که آن را در سطح یک خبر قطعی بالا میبرد: «فضای صحن مجلس درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان نسبت به قبل بهتر شده و تعداد نمایندگان موافق با این طرح هم بیشتر شده است و قطعا این طرح رأی لازم را آورده و مصوب خواهد شد.»
او توضیح میدهد که «یکسری انتقادات و ایراداتی که برخی نمایندگان نسبت به طرح شفافیت آرا داشتند رفع شده و امیدوارم با ارائه پیشنهادات جدید برخی دیگر از نمایندگان در صحن علنی، در نهایت رأی مثبت را دریافت کرده و مصوب شود.» حاجیدلیگانی تأکید میکند: «هیئت رئیسه مجلس آمادگی مطرح کردن سریعتر طرح شفافیت آرای نمایندگان را در صحن مجلس دارد.»
مجلس اصرار بر تصویب دارد
حجتالاسلام محمدحسین حسینزاده بحرینی، رئیس کمیسیون آییننامه داخلی هم گفته: «نمایندگان مجلس طرح شفافیت آرا را امضا کرده و قطعاً بنای تصویب نهایی آن را دارند. مشکلات، ایرادات و کم و کاستیهای این طرح از سوی منتقدان با ارائه پیشنهادات لازم در کمیسیون آییننامه داخلی مجلس برطرف شده و به زودی رسیدگی به آن در صحن علنی مجلس آغاز خواهد شد.» او هم تصریح کرده که «تلاش زیادی در کمیسیون آییننامه داخلی مجلس برای رفع مشکلات طرح شفافیت آرا صورت گرفته و بارها در این کمیسیون در این باره بحث و بررسی صورت گرفته است ضمن اینکه نظرات منتقدین این طرح جمعآوری شده و بر غنای طرح شفافیت آرای نمایندگان افزوده شده است.»