وقتی در کشور‌هایی مانند ایران حرف از اشتغال می‌زنیم انگار صحبت از فعلی ناممکن است که هیچ‌کس در انجام آن موفق نمی‌شود. کشوری در مقیاس ایران با این حجم از جمعیت جوان ظرفیت نامحدودی برای اشتغال و تولید کالا‌هایی دارد که متأسفانه بخش زیادی از نقدینگی را صرف واردات آن‌ها می‌کنند. در شرایطی که هر جوان سالم جسمی یک ظرفیت برای اشتغال نامحدود است، اما بیکار مانده است و اینکه ثابت کنیم توان‌یابان جسمی - حرکتی می‌توانند مهارت بیاموزند و مشغول به کار شوند، اصلاً کار ساده‌ای نیست.
تصور کنید معلولی که با توجه به محدودیت‌های مبلمان شهری و کمبود‌های سیستم حمل و نقل درون‌شهری امکان تردد ندارد، چطور می‌خواهد تحصیل کند یا مهارت بیاموزد؟ معلولی که مرکز تخصصی برای آموزش مهارت‌های شغلی در دسترس ندارد، قرار است به پشتوانه کدام تحصیل نداشته یا مهارت نیاموخته مشغول به کار شود؟ از همه مهم‌تر کشوری که این روز‌ها مدام دولتمردان و وزرایش صدای ناله‌شان بلند است که امکان اشتغالزایی بیش از این ندارند، چطور می‌توانند برای قشر ۱۰ درصدی توان‌یابان اشتغالزایی کنند؟
متأسفانه باید بپذیریم وقتی در جایگاه سازمان بهزیستی، شورای شهر، شهرداری، رئیس‌جمهور و وزرای مرتبط با حوزه توان‌یابان و امر تردد و آموزش توان‌یابان کوتاهی می‌کنیم، قطعاً نمی‌توانیم روی این قشر سرمایه‌گذاری اقتصادی داشته باشیم. علاوه بر این، با در نظر گرفتن این موضوع که معلول اگر نتواند آموزش ببیند و در سطح جامعه حاضر شود به عنوان یک عضو هزینه‌تراش در خانواده تلقی خواهد شد و رفته رفته این عدم‌حضور اجتماعی باعث بیماری‌های روانی در او می‌شود. فراموش می‌کنیم که اگر یک معلول جسمی درگیر دارد، ما باید با بهره‌گیری از هوش و قدرت حافظه تلاش کنیم روح و روان سالمی برایش بسازیم.
سال‌هاست با مطالعه و کار تخصصی در حوزه توان‌یابان به‌ویژه توان‌یابان جسمی- حرکتی دریافته‌ام که می‌توان با ارائه آموزش‌های مناسب، مهارت‌های شغلی موردنظر کارفرما و مهیاکردن شرایط اشتغال از همین قشر ۱۰ درصد به ظاهر اقلیت جامعه، قشر فعال اکثریت عرصه اشتغال را تربیت کرد. اتفاقی که در مؤسسه نیکوکاری رعد الغدیر که با تخصص حوزه توان‌یابان فعالیت می‌کند، رخ داده است و در کشور نظیر ندارد. از آن جهت که ساز و کار‌هایی که ما برای آموزش و اشتغال توان‌یابان در نظر گرفتیم و اجرایی کردیم به پشتوانه ۲۰ سال فعالیت تخصصی در عرصه توان‌یابان رقم خورده است و حاصل سال‌ها مطالعه، تلاش و زندگی کردن با جامعه توان‌یابان داخل و خارج از کشور است. نتیجه همه این ممارست‌ها تا آنجا پیش رفته که امروز مؤسسه ما به پشتوانه یک شناخت کامل از نیاز‌های فردی و اجتماعی هر معلول می‌تواند آموزش‌های تخصصی اصلی و جانبی به او ارائه دهد، شرایط تردد و کار را برای او مهیا و در نهایت او را از یک معلول صرفاً کمک‌گیرنده به یک فرد فاعل و نیروی کار مفید تبدیل کند.
آنچه توان‌یابان ایران بیش از هرچیز دیگری به آن نیاز دارند، باورکردنشان است. ما در مؤسسه رعد الغدیر باور کردیم معلول در صورت وجود شرایط مناسب می‌تواند آموزش ببیند، آن هم آموزش تخصصی. ما با استخدام توان‌یابان در بخش‌های اداری خود اول به بقیه ثابت کردیم که برخلاف آنچه تا امروز اجباراً شکل گرفته است، توان‌یابان پایه‌های مؤسسه رعد الغدیر هستند.
در قدم اول توان‌یابی کاملاً رایگان توان‌یابان را در دستور کار داریم. در قدم دوم توان‌یابان بر اساس علاقه‌مندی‌های خودشان آموزش می‌بینند. شاخه آموزش‌های کامپیوتر با بیش از شش زیررشته، شاخه آموزش‌های هنری با بیش از هشت زیررشته، آموزش‌های مرتبط با صنایع دستی و چوب با بیش از شش زیررشته، گروه آموزش‌های طراحی دوخت و دوز با بیش از ۱۰ زیررشته و آموزش‌های تخصصی مرتبط با کارآفرینی و مهارت تنها بخشی از دوره‌های تخصصی است که با هدف توانمند و تربیت کردن نیروی آماده کار برنامه‌ریزی کرده‌ایم.
از آنجا که باور عمومی در میان قشر کارآفرین نسبت به جامعه توان‌یابان وجود ندارد، یکی از مهم‌ترین نکات بحث اشتغال در حوزه این افراد تأمین تجهیزات مورد نیاز برای کار است. از همین رو لازم است نیرویی که برای مثال در مؤسسه توانایی کار کردن با کامپیوتر را می‌آموزد به یک کامپیوتر شخصی و تجهیزات جانبی برای دریافت تماس مجهز باشد که خوشبختانه این اتفاق در مؤسسه رعد الغدیر محقق شده است.
از جهت دیگر برای مشاغلی مانند مرکز تماس یا کال‌سنتر نیروی شاغل علاوه بر اینکه باید مهارت کارکردن با نرم‌افزار مرتبط و کامپیوتر را داشته باشد، باید بتواند با بهره‌گیری از مهارت‌های بیان و ارتباط با مشتری پاسخگوی ایده‌آلی باشد. بر همین اساس ما در کنار آموزش‌های تخصصی کامپیوتر، دوره‌های فن بیان و روانشناسی شغلی را هم برای توان‌یابان در نظر گرفته‌ایم تا از هرجهت خطا‌های احتمالی در عرصه کار را به صفر برسانیم.
نکته مهم‌تر در بحث اشتغال توان‌یابان تردد است. با وجود شهری که در پاره‌ای موارد حتی عبور فرد سالم از بعضی معابر و گذر‌ها سخت است، قطعاً تردد بین منزل و محل کار برای توان‌یابان سخت‌تر خواهد بود. به همین منظور ما در مؤسسه نیکوکاری رعد الغدیر توانستیم با رایزنی و همکاری شهرداری و سامانه حمل و نقل عمومی سرویس رفت و آمد توان‌یابان را در مناطقی که بیشترین تردد را دارند، فراهم کنیم.
وقتی رهبر معظم انقلاب سال ۹۷ را سال «حمایت از کالای ایرانی» نامگذاری کردند، ما امید داشتیم که با افزایش سفارش از محصولات تولیدی توان‌یابان در این عرصه دیگر نیازی به رایزنی با خریداران نداشته باشیم. در سال ۹۸ انتظار داشتیم که به فرموده ایشان «رونق تولید» رقم بخورد که باز هم آنچه پیش‌بینی کرده بودیم، نشد. بعد از گذشت سال ۹۹ به عنوان «سال جهش تولید»، امسال با نامگذاری مقام معظم رهبری به سال «تولید، پشتیبانی‌ها و مانع‌زدایی‌ها» امید داریم که علاوه بر اینکه مانع‌های قانونی و مالیاتی از سر راه کارآفرینان عرصه توان‌یابان برداشته شود بلکه استقبال واگذاری پروژه‌ها به توان‌یابان آموزش‌دیده افزایش داشته باشد.
حقیقتاً اشتغال و کارآفرینی در ایران بسیار سخت است. ما نه برای قشر سالم و تحصیلکرده دانشگاهی بلکه با ارائه آموزش‌های تخصصی برای قشر ۱۰ درصدی این کشور اشتغال ایجاد کرده‌ایم و حالا منتظریم که این نیروی کار آماده در عرصه مرتبط به‌کارگیری شود.
فراموش نکنیم معلولیت اتفاق دور از دسترسی نیست. هرکدام از ما ممکن است در یک لحظه، در یک اتفاق پیش‌بینی نشده حتی در یک تصادف ناگهانی دچار معلولیتی شویم که بقیه زندگی‌مان به اتکای یک صندلی چرخدار یا عصا پیش برود. وقتی به درک درستی از این شرایط برسیم، آنجاست که نمی‌توانیم ساده از کنار قابلیت‌های توان‌یابان آموزش‌دیده بگذریم. کاش آقایان مسئول، وزرا و آنان که در رأس هر قوه و وزارت و سازمان حضور دارند با اعتماد به توانایی‌های توان‌یابان شاغل فرصت‌های اشتغال را به آن‌ها هدیه دهند تا جامعه از حضور و توانایی آن‌ها بیشتر منتفع شود.
*مدیرعامل مؤسسه نیکوکاری رعدالغدیر، کارآفرین تخصصی در حوزه توان‌یابان
