سرویس بین الملل جوان آنلاین: امریکا در سال‌های اخیر ضمن تلاش مداوم برای استقرار سامانه‌های ضدموشکی در اروپا، توجه خاصی نیز به منطقه آسیا- پاسیفیک نشان داده و سامانه‌های سپر موشکی را در این منطقه استراتژیک مستقر کرده است. در دوره دونالد ترامپ رئیس‌جمهور قبلی امریکا نیز پس از خروج از پیمان نیرو‌های هسته‌ای میانبرد (آی‌ان‌اف) و برداشته شدن محدودیت‌ها در زمینه توسعه و ساخت موشک‌های کوتاه‌برد و میانبرد بالستیک و کروز زمین‌پایه، مقامات ارشد نظامی امریکا و پنتاگون بر استقرار این موشک‌ها در شرق آسیا تأکید کرده‌اند. ظاهراً دولت بایدن نیز قصد ادامه این روند را دارد. این اقدام امریکا با واکنش مخالف چین و اکنون روسیه مواجه شده است.
مخالفت روسیه
وزارت خارجه روسیه با هشدار به دولت جدید امریکا درباره هر نوع استقرار سامانه موشکی در منطقه آسیا-اقیانوس آرام، گفت مسکو این اقدام را تلافی خواهد کرد. «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه در اواخر اسفند ۱۳۹۹ (مارس ۲۰۲۱) گفت اگر امریکا در ژاپن، موشک یا سامانه موشکی مستقر کند، روسیه نیز برای دفاع از امنیت ملی خود، این اقدام را تلافی خواهد کرد. وی هشدار داد «استقرار موشک‌های کوتاه و میانبرد به هر شکلی در مناطق مختلف جهان از جمله منطقه آسیا-پاسیفیک، از منظر امنیت بین‌الملل و منطقه، تأثیر جدی در ثبات‌زدایی دارد. این اقدام باعث شروع شدن دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی با پیامد‌های غیرقابل پیش‌بینی می‌شود». سخنگوی وزارت خارجه روسیه به واشنگتن هشدار داد: «واضح است که چنین اتفاقاتی به هیچ‌وجه، امنیت ایالات متحده را تقویت نمی‌کند، چه برسد به متحدانش. ظهور تهدیدات موشکی بیشتر قطعاً با اقدام تلافی‌جویانه ما مواجه خواهد شد». قبل از این هم یعنی در مرداد ۱۳۹۹ (آگوست ۲۰۲۰) وزارت خارجه روسیه با صدور بیانیه‌ای ضمن هشدار در باره تهدیدات موشکی امریکا اعلام کرد نمی‌تواند تهدیدات موشکی واشنگتن علیه خود را تحمل کند. در بیانیه این وزارتخانه آمده است: «استقرار موشک‌های سطح به سطح برد کوتاه و میانبرد امریکا امنیت جهانی را به مخاطره می‌اندازد و باعث شروع مرحله دیگری از مسابقه تسلیحاتی می‌شود. ما نمی‌توانیم وجود تهدیدات موشکی علیه سرزمینمان را نادیده بگیریم.»
اقدامات امریکا
دولت ترامپ پس از خروج از پیمان آی‌ان‌اف در آگوست ۲۰۱۹ و با رهایی از محدودیت‌های مطرح در این پیمان، روند پرشتاب توسعه و استقرار انواع موشک‌های جدید کوتاه‌برد و میانبرد دارای قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را آغاز کرد. امریکا در دوره ترامپ بر اساس دکترین هسته‌ای جدید خود بر توسعه و استقرار موشک‌های جدید و نیز ساخت سلاح‌های هسته‌ای کم‌توان تمرکز کرد؛ مسئله‌ای که با واکنش منفی روسیه مواجه شده و واشنگتن را متهم به برهم زدن ثبات راهبردی در عرصه جهانی و تلاش برای به راه انداختن مسابقه تسلیحاتی جدیدی با هدف تضعیف توان اقتصادی روسیه کرده است. هدف واشنگتن این است که روسیه را وارد روند مشابهی کرده و بدین ترتیب بار دیگر مسابقه تسلیحاتی جدیدی با هدف تضعیف اقتصاد روسیه از سر گرفته شود. با این حال مسکو تأکید کرده به این دام نخواهد افتاد. سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه گفته ما به سمت یک مسابقه تسلیحاتی پرهزینه کشیده نخواهیم شد.
هر چند مسکو آمادگی خود برای مذاکرات درباره پیمان‌های تسلیحاتی با واشنگتن را اعلام کرده، اما در عین حال مقامات ارشد روسی بر لزوم آمادگی و پاسخ متقابل و متقارن به اقدامات موشکی و هسته‌ای امریکا تأکید می‌کنند. ویکتور بونداروف رئیس کمیته دفاعی و امنیتی شورای فدراسیون روسیه در سال ۲۰۲۰ هشدار داد در صورتی که امریکا گام‌هایی را در جهت تولید و استقرار موشک‌های میانبرد بردارد، مسکو نیز ظرف شش ماه چنین موشک‌هایی را تولید می‌کند. در واقع روسیه به عنوان رقیب موشکی و هسته‌ای اصلی امریکا در مقابل اقدامات واشنگتن بیکار ننشسته و تلاش می‌کند تا با توسعه برنامه‌های جدید موشکی همچنان «هم‌پایگی» موشکی و هسته‌ای را با امریکا حفظ کند.
ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهوری روسیه نیز بعد از آزمایش‌های موشکی امریکا، به نیرو‌های مسلح روسیه دستور داده تا ضمن بررسی دقیق این اقدام واشنگتن برای نشان دادن واکنش متقارن آماده باشند. به عقیده رئیس‌جمهور روسیه، آزمایش‌های موشکی امریکا نشان می‌دهد این کشور از مدت‌ها قبل در فکر خروج از پیمان آی‌ان‌اف بوده است. روس‌ها معتقدند به رغم اتهامات امریکایی‌ها درباره نقض پیمان آی‌ان‌اف توسط روسیه، واشنگتن از مدت‌ها قبل به طور پنهانی در حال توسعه موشک‌های بالستیک و کروز زمین‌پایه کوتاه‌برد و میانبرد بوده است و اکنون آن‌ها را آزمایش می‌کند.
مقامات ارشد روسیه تأکید کرده‌اند تا زمانی که امریکا مبادرت به استقرار موشک‌های کروز و بالستیک جدید در اروپا و آسیا نکند، اقدام مشابهی را انجام نخواهند داد. با این حال واکنش واشنگتن به خواسته مسکو، منفی بوده است. در واقع دولت ترامپ به دنبال عملی کردن طرح‌های بلندپروازانه موشکی و هسته‌ای خود بود که پس از خروج از پیمان آی‌ان‌اف فرصت آن را پیدا کرد. پنتاگون در آگوست ۲۰۱۹ اعلام کرد قصد دارد موشک‌های متعارف زمین‌پایه‌ای را توسعه دهد که پیش از این طبق پیمان آی‌ان‌اف ممنوع بودند. نکته مهم اینکه روسیه همچنان خواهان حفظ پیمان‌های کنترل تسلیحات است. در این راستا مجمع عمومی سازمان ملل متحد در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۹ به اتفاق آرا قطعنامه پیشنهادی روسیه درباره تقویت سیستم کنترل تسلیحات، خلع سلاح و منع تکثیر سلاح‌های کشتار جمعی را تصویب کرد. این سند خواستار بررسی جدی عواقب منفی پایان پیمان‌ها و توافقات در زمینه کنترل تسلیحات شده است.
جمع‌بندی
به نظر می‌رسد روند رو به رشد تهدیدات واشنگتن، روسیه را ناگزیر به ورود به مسابقه تسلیحاتی با امریکا خواهد کرد. بدین ترتیب انتظار می‌رود مسکو نیز برای توسعه موشک‌های بالستیک زمین‌پایه و موشک‌های کروز دارای کلاهک هسته‌ای که قبلاًَ در چارچوب پیمان آی‌ان‌اف ممنوع بودند اقدام کند. نکته مهم اینکه روسیه همچنان خواهان حفظ پیمان‌های کنترل تسلیحات است. با این حال تداوم طرح‌های امریکا درباره استقرار موشکی در منطقه آسیا- پاسیفیک به طور قطع واکنش متقابل روسیه را به دنبال خواهد داشت. دولت بایدن قصد تمرکز نظامی بر این منطقه برای مقابله فعال با چین را دارد و می‌توان انتظار داشت ضمن افزایش حضور دریایی و هوایی امریکا در این منطقه در برخی کشور‌های این منطقه سامانه‌های موشکی بالستیک و کروز زمین‌پایه نیز مستقر شود. این کنش از سوی واشنگتن از دیدگاه مسکو اقدامی تحریک‌آمیز و خصمانه تلقی می‌شود. این امر به مفهوم تشدید تنش‌ها در این منطقه استراتژیک بین روسیه و چین از یک طرف و امریکا از سوی دیگر خواهد بود.
