سرویس سیاسی جوان آنلاین: محمدرضا خاتمی اردیبهشت ماه ۹۶ در گفتگو با روزنامه اعتماد در پاسخ به این سؤال که چرا اصلاحطلبان دوباره منسجم شدهاند و میخواهند برای دومینبار کلید پاستور را در اختیار روحانی بگذارند، گفته بود:
«برای ارزیابی روحانی نباید به ایدهآلهایمان نگاه کنیم بلکه باید به یاد بیاوریم از او چه میخواستیم و حالا برایمان چه دستاوردی داشته است؟ اگر این گونه به کارنامه روحانی نگاه کنیم حتماً او را رئیسجمهوری موفق و حتی فراتر از انتظار میدانیم. روحانی مطالبات اصلاحطلبان را به پیش میبرد و در شرایط امروز تنها کسی است که میتواند این جریان فکری را نمایندگی کند. مهمترین دلیل حمایت اصلاحطلبان از روحانی این است که او کشور را از انزوا، اقتصاد را از ورشکستگی و ساختار را از فراگیر شدن فساد نجات دهد. این دلایل خوبی برای اعتماد دوباره به روحانی است.» او همچنین در پاسخ به این سؤال که چه تضمینی برای همراهی دولت دوم روحانی و اصلاحطلبان وجود دارد، گفته بود: «تضمین این مسئله، خود ما هستیم.... آنچه سبب میشود ما مطمئن باشیم که آقای روحانی در دولت دومش دولت بهتر و کارآمدتری از دولت اول خواهد داشت، اعتقاد و باور به خودمان است که میتوانیم خواسته خودمان را محقق کنیم.»
اکنون و با گذشت چهار سال از آن گفتگو و در حالی که دولت روحانی ماههای پایانی عمر خود را میگذراند، آیا محمدرضا خاتمی همچنان حاضر است آن توصیفات از دولت روحانی را یکبار دیگر تکرار کند؟ آیا بازهم خواهد گفت تضمین روحانی خود ما هستیم؟
مسئول ضعفهای روحانی نیستیم
امروز، اما موضعگیریهای اصلاحطلبان نه تنها ناظر به تأیید نگاههای خود از دولت روحانی نیست بلکه عکس آن است. محمود صادقی، عضو نهاد اجماعساز اصلاحطلبان (تشکیلاتی که این روزها حتی با اعتراض گسترده اصلاحطلبان هم مواجه شده) در اظهار نظری تصریح کرده است: «مسئولیت ضعفهای دولت روحانی را نمیپذیریم.»
صادقی در پاسخ به سؤالی درباره کاهش سرمایه اجتماعی اصلاحطلبان و همچنین رویکردهای دوگانه اصلاحطلبان در حمایت از روحانی، دولت روحانی را متهم به فاصله گرفتن از رویکرد اصلاحطلبی میکند تا مرزبندی با او را توجیه کند: «آقای هاشمی سال ۸۴ تا ۹۲ فرق کرده بود و تقریباً چشم و گوشش باز شده بود و به ضرورت و گفتمان اصلاحطلبان نزدیک شده بود. دولت روحانی در چهار سال اول را قبول داشت، اما در چهار سال دوم را نه. در دولت اول تورم حدود ۴۰ درصدی تک رقمی شد و در حوزه سیاست و ... پیشرفت داشتیم، اما در دولت دوم ناهماهنگیها در تیم اقتصادی و خروج امریکا از برجام باعث شد ناکامیها به وجود آید. مشکلات زمانی اتفاق افتاد که رویکرد دولت از رویکرد اصلاحطلبان فاصله گرفت. به هر ترتیب دولت روحانی ضعفهایی داشت که ما مسئولیت آن را نمیپذیریم.»
سریال پیشنهاد استعفا به روحانی
انتقاد و مرزبندی با روحانی به این مورد خلاصه نمیشود و پیشتر در مهرماه گذشته و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری امریکا، عباس عبدی از فعالان سیاسی اصلاحطلب و همکار سابق محمد رضا خاتمی در حزب مشارکت در یادداشتی از روحانی خواسته بود در ۱۰ ماه پایانی دولتش نه به نشانه اعتراض بلکه برای تغییر و بهبود وضعیت از سمت ریاستجمهوری کنارهگیری کند؛ دوستانه طلاق بگیرد و استعفا دهد. عبدی نوشته بود: «برای انتخابات امریکا سه حالت متصور است؛ اول اینکه بدون دردسر و با قاطعیت ترامپ رأی بیاورد. دوم اینکه بایدن رأی بیاورد و ترامپ نیز به راحتی تمکین کند. سوم اینکه بایدن رأی بیاورد و ترامپ تمکین نکند و امریکا وارد چالش جدی سیاسی شود. به نظر میرسد که هیچکدام از این سه حالت در صورتی که تغییری در ایران رخ ندهد، نفعی برای ما ندارند.» او در یادداشت خود کنایه آمیز به روحانی گفته بود: «بهتر است که مدنی رفتار شود و برای ۱۰ ماه باقیمانده شخص دیگری عهدهدار حل این مشکل شود. حداقل به خاطر مردم و کشور کاری باید کرد. اگر برای حل مشکلات و گرانی آدرس کاخ سفید داده میشود، در این صورت کسی که قادر به گفتگو با آن نیست باید کنار برود و راه را باز کند تا دیگران اقدام کنند. حداقل به خاطر کشور و مردم چنین کنید.»
پیش از عبدی هم دیگرانی، چون سعید حجاریان و عبدالله ناصری ایده استعفای روحانی را مطرح کرده بودند. ناصری، فعال سیاسی اصلاحطلب در مصاحبهای با پایگاه انتخاب گفت: «روحانی به خاطر عملکرد نامناسب، هزینه سنگینی را به کشور تحمیل و کار مهم او میتواند جرئت استعفا دادن باشد. واقعیت این است که بخش اعظم جامعه او را قبول ندارد.» سعید حجاریان هم مجدداً طی یادداشتی در اردیبهشتماه ۹۸ با عنوان «کدام اصلاحطلبی؟ کدام بقا؟» بحث استعفای حسن روحانی را تازه کرده بود.
بازار حاشا داغ میشود؟
بازی «استعفا» البته هیچگاه جواب نداد و سر اصلاحطلبان برای فرافکنی از ناکارآمدیهای دولت برآمده از اصلاحات به سنگ خورد. اکنون آنها با یک مشکل اساسی دست و پنجه نرم میکنند. از یک سو قادر به تکرار حمایت خود از عملکرد روحانی نبوده و حاضر نیستند «تضمین روحانی هستیم» را تکرار کنند و از سوی دیگر هم نمیتوانند او را نقد و بلکه از وی عبور کنند، چون نوعی خودزنی بین افکار عمومی تعبیر خواهد شد. شاید از همین رو است که روحانی را متهم به فاصله گرفتن از رویکرد اصلاحطلبی در دولت دومش میکنند، تا ضمن تطهیر اصلاحطلبی به عنوان یک مشی و روش کارآمد، ناکارآمدیهای رئیس جمهور را ناشی از عدول او از این رویکرد توجیه کنند. اما نظرسنجیها اشتیاق و ارادهای به این جریان نشان نمیدهد.
اصلاحات را از خود آغاز کنید
شاید مناسبترین توصیه به اصلاحطلبان پیشنهاد یکی از فعالان رسانهای باشد که از آنها خواسته بود: «من جای شما باشم بر این امر اجماع میکنم که تا سالیان متمادی فکر انتخابات و کسب قدرت نکنم بنشینم در گوشهای مطالعه و تزکیه نفس کنم اول خود را اصلاح کنم بعد به فکر اصلاح کشور باشم. دامن خودم را از فساد سیاسی و اقتصادی پاک کنم تا مردم بدانند در گفتار و رفتار صادق و سالمم. این دوره شاید نبودنتان سودمندتر از بودنتان باشد.»