سرویس جامعه جوان آنلاین: امروزه جرم و ترس از آن به پدیده نگران‌کننده فراگیری در تمام جوامع تبدیل شده است. در حوزه مبارزه با تبهکاری، مبارزه با عوامل جرم‌زا، نتایج پایداری را به دنبال خواهد داشت.
این عوامل به دو دسته درونی (فردی) و بیرونی (محیطی) تقسیم می‌شوند. طراحی مناسب و کاربری مؤثر فضا و محیط از نظر معماری، منجر به کاهش فرصت‌های ارتکاب جرم، ترس از جرم و بهبود کیفیت زندگی خواهد شد.
اندیشه اصلی در کتاب «نقش معماری و شهرسازی در پیشگیری از وقوع جرم» مبتنی بر این است که رفتار انسانی در محیط شهری، تحت تأثیر طراحی محیط (ساختمان‌ها، خیابان‌ها، و...) قرار دارد.
نویسنده این اثر حقوقی ضمن بیان مقدمه‌ای در خصوص پیشگیری محیطی، مباحثی، چون پیشگیری از جرم و خسارت، استفاده از محیط برای تأثیرگذاری بر رفتار، مفاهیم و راهبرد‌های پیشگیری محیطی و اجزای پیشگیری محیطی را بررسی کرده است.
نویسنده کتاب «نقش معماری و شهرسازی در پیشگیری از وقوع جرم» با بیان اینکه کیفیت نامناسب ساخت و ساز‌های شهری و همچنین عوامل محیطی که از دیدگاه روانشناسانه سبب گرایش افراد به خشونت می‌شوند، ارتکاب جرم را تسهیل می‌کنند، در گفتگو با خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، وقوع جرم را مشروط به عوامل متفاوتی دانست و گفت: در این میان زمان و مکان از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر این امر هستند که در صورت ایجاد تغییر در آن‌ها می‌توان خطر ناشی از جرم را برای مجرم افزایش داد، به این معنا که امکان ارتکاب جرم با موانعی که سر راه مرتکب قرار می‌گیرد، کاهش می‌یابد.
محمدرضا رحمت، یکی از مهم‌ترین عوامل در طراحی شهر‌ها را افزایش نظارت بر نقاط آسیب پذیر دانست و افزود: معماری قادر است انگیزه‌ها و وسوسه‌های ارتکاب جرم را تا حد زیادی کاهش دهد و این امر نیز با عامل مهم نظارت امکانپذیر است. به این معنا که شهر‌ها به‌گونه‌ای طراحی شوند که تمامی بخش‌ها در معرض دید و قابل بررسی و نظارت باشند.
استاد دانشگاه یزد به اعمال عامل نظارت در طراحی پارک‌ها اشاره کرد و گفت: پیش از این، پارک‌ها به صورت محیط‌هایی وسیع همراه با درخت‌ها و پوشش‌های گیاهی انبوه طراحی می‌شدند که دارای مکان‌های جنبی بسیاری نظیر محل بازی کودکان بودند. یکی از مصادیق این پارک‌ها «پارک لاله» تهران است. تمامی این عوامل دست به دست یکدیگر می‌دهند و نظارت را بر مکان‌ها دشوارتر می‌سازند.
وی افزود: در طراحی مدرن، پارک‌ها پوشش‌های انبوه گیاهی و درختان کم ارتفاع جای خود را به درختان با ارتفاع زیاد می‌دهند تا امکان نظارت و بررسی بر این محیط و به تبع آن امنیت محیط افزایش یابد.
رحمت به روانشناسی محیط در پیشگیری از وقوع جرم اشاره کرد و افزود: با توجه به تأثیرات قابل ملاحظه طراحی محیط بر کنش‌های انسانی و دگرگونی‌های رفتاری، شهرسازان و طراحان می‌توانند با تغییر در فضا‌های شهری، سبب کاهش رفتار‌های پرخطر و خشونت‌آمیز در سطح جامعه و در نتیجه جرم شوند.
وی به ذکر مثالی در این باره پرداخت و گفت: بسیاری از طرح‌های معماری سبب ایجاد و افزایش «احساس ازدحام» در افراد می‌شوند، احساسی که رفتار‌های خشونت‌آمیز را در پی دارد. این موضوع درباره حیوانات نیز صادق است. به عنوان مثال بسیاری از دانشمندان بر این عقیده‌اند که خودکشی نهنگ‌ها به دلیل همین احساس ازدحام است. این حیوانات پس از اینکه حس می‌کنند ازدحام به سبب افزایش جمعیت، بیشتر شده است، دست به خودکشی می‌زنند و خود را به ساحل می‌رسانند.
رحمت به کتاب «نقش معماری و شهرسازی در پیشگیری از وقوع جرم» اشاره کرد و گفت: این اثر که نگارش آن مدتی است پایان یافته و برای انتشار به نشر میزان سپرده شده است، به تمامی مباحث مطرح شده، می‌پردازد و تصاویری از فضا‌های شهری نظیر کوچه، خانه و حتی در‌های ورودی تهیه شده است تا با مطالعه دقیق آن‌ها به کمک استادان و دانشجویان معماری و شهرسازی نقاط ضعف و قوت آن‌ها مشخص شود.
وی به معماری سنتی ایران اشاره و تصریح کرد: این نوع از معماری به دلیل جدا کردن بخش‌های اندرونی و بیرونی خانه‌ها، نظارت بر فضا‌های شهری را با مشکل مواجه می‌کند. در همین راستا این کتاب به تفاوت‌های فرهنگی کشور‌ها و ملل که نقش قابل ملاحظه‌ای در طراحی شهری دارند نیز به صورت کلی می‌پردازد. این اثر را می‌توان بومی‌سازی مبحث نقش پیشگیری طراحی شهری در پیشگیری از وقوع جرم به شمار آورد.
استاد دانشگاه یزد به پیشینه این مبحث اشاره کرد و گفت: مباحث این موضوع برای نخستین بار در سال ۱۹۷۲ توسط «اسکار نیومن» یکی از معماران امریکایی در کتاب «ایجاد فضا‌های قابل دفاع» مطرح شد. کشور‌های دانمارک و نروژ تاکنون بیشترین اقدامات را در این زمینه انجام داده‌اند و از پیشگامان آن به شمار می‌آیند.
