سرویس اقتصاد جوان آنلاین: براساس گزارش سازمان هدفمندی یارانهها، آخرین آمار یارانهبگیران ۷۸ میلیون و ۶۸ هزار نفر است که با توجه به آمار فوتیها و زاد و ولد در کشور، سالانه یک میلیون نفر به آمار یارانهبگیران اضافه میشود. در حال حاضر چهار نوع یارانه نقدی به مردم پرداخت میشود، اما به دلیل تفاوت این پرداختها، شاید اقشاری که مستحق واقعی هستند تاکنون از این یارانهها برخوردار نشدهاند. در حالی که پرداخت یارانه ۴۵هزار و ۵۰۰ تومانی در آستانه یازده سالگی است، در شرایط کنونی به دلیل بحران ناشی از شیوع کرونا چهار یارانه متفاوت در کشور پرداخت میشود.
سال ۱۳۸۹ بود که دولت احمدینژاد با هدف از میانبردن یارانه پنهان در اقتصاد و رقابتیکردن اقتصاد کشور نسبت به اصلاح قیمت بنزین و سایر فرآوردههای سوختی اقدام و مقرر کرد با هدف جبران این افزایش قیمت ماهانه ۴۵هزار و ۵۰۰تومان به هر ایرانی پرداخت شود. هر چند سایر اهداف پیشبینی شده نظیر حمایت از تولید و ارتقای سیستم بهداشت و درمان هیچ کدام نتوانست در قالب طرح اصلاح ساختار یارانهها اجرایی شود، اما این طرح به پرداخت یارانه نقدی به شهروندان ایرانی تقلیل یافت، اما در عمل به تدریج یارانههای پنهان نیز به اقتصاد بازگشت و شرایطی پیچیدهتر از قبل حکمفرما شد.
یارانه بنزین
سال گذشته با اجرای دور جدید سیاست اصلاحی قیمت بنزین، دولت یارانهای تحت عنوان یارانه معیشتی را برای ۶۰میلیون نفر از جمعیت ایران در نظر گرفت تا جبرانی برای افزایش هزینه بنزین از هزار تومان به ۳ هزار تومان باشد. یارانههای معیشتی براساس تصمیمات اتخاذشده در سال گذشته به این شرح تعیین شد؛ به خانوارهای تک نفره ۵۵ هزار تومان، دو نفره ۱۰۳هزار تومان، سه نفره ۱۳۸هزار تومان، چهارنفره ۱۷۲هزار تومان و پنج نفره و بیشتر۲۰۵ هزار تومان پرداخت میشود. به این ترتیب خانوارهای مشمول یارانه در کنار ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومان مبلغ یارانه نقدی، از یارانه معیشتی برابر با ارقام اعلامی بهرهمند میشوند.
یارانه خاص کرونا
پاییز امسال هر چند مجلس شورای اسلامی با تصویب طرحی دولت را مکلف به پرداخت یارانهای ۱۲۰هزار تومانی به ۶۰ میلیون نفر از جمعیت ایران کرده است، اما پرداخت یارانه به آسیبدیدگان کرونا، پیش از این نیز سابقه داشت.
دولت در ابتدای سالجاری برای ۳ میلیون نفر بر پایه بعد خانوار یارانهای بین ۲۰۰تا ۶۰۰هزار تومان در طی چهارماه پرداخت کرد. در عین حال خانوارهای یارانهبگیر پیشتر یک میلیون تومان تسهیلات قرضالحسنه دریافت کردند و بازپرداخت این تسهیلات از محل یارانه آنها محاسبه میشود.
آذرماه مجلس دولت را مکلف کرد تا پایان اسفند یارانهای ۱۲۰هزار تومانی برای دهکهای پایین و ۶۰هزار تومانی برای سایر دهکها در نظر بگیرد. طبق مصوبه مجلس دولت مکلف شد نسبت به تأمین و پرداخت یارانه اعتبار خرید به هر فرد ایرانی شناسایی شده در طرح معیشت خانوار به تعداد حداقل ۶۰ میلیون نفر (از طریق واریز اعتبار به کارت یارانه نقدی سرپرست خانوار به مبلغ یک میلیون و ۲۰۰ هزار تومان برای هر یک از افراد سه دهک اول از جمله افراد تحت پوشش کمیته امداد امامخمینی، سازمان بهزیستی، رزمندگان معسر و افراد با درآمد کمتر از حداقل حقوق و دستمزد و مبلغ ۶۰۰ هزار تومان) برای هر یک از افراد سایر دهکهای مشمول فوقالذکر اقدام نماید.
یارانه از نوع چهارم
در حالی که مقدمات پرداخت این یارانه در قالب بودجه سال آینده در حال تدوین است، دولت نیز یارانهای برابر با ۱۰۰ هزار تومان برای ۳۰ میلیون نفر از جمعیت نیازمند ایران تدارک دیده است. دهکهای پایین درآمدی، زنان سرپرست خانوار، افرادی که تحت پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند، از این یارانه برخوردار میشوند. این یارانه به مدت چهار ماه به ۳۰ میلیون نفر از جمعیت کشور پرداخت میشود و در کنار این یارانه دور دوم پرداخت وام قرضالحسنه یک میلیون تومانی برای ۱۰خانوار یارانهبگیر نیز اجرایی شد. از این رو به دلیل تعدد پرداختی ها، همواره مجلسیها و کارشناسان اقتصادی به نحوه بازتوزیع یارانهها و افراد مستحق حمایت انتقاد دارند که با طرح روزگذشته نمایندگان مجلس امید میرود پرداختیهای نقدی سر و سامان گیرد و تعداد یارانهبگیران و آمار آنها شفافسازی شود. ۴۲ نفر از نمایندگان مجلس، طرح هدفمندکردن حمایتهای معیشتی از طریق اصلاح سازوکارهای شناسایی مشمولان حمایت را تهیه و تدوین کردند و جهت رسیدگی در جلسه علنی تقدیم هیئت رئیسه مجلس کردهاند.
به گفته طراحان این طرح، در حال حاضر هر کسی که بیشتر مصرف کند، بیشتر یارانه میگیرد و اقشار مستضعف که توان کمتر مصرف کردن دارند، یارانه کمتر میگیرند. براساس دهکبندیکردن خانوار ایرانی اولاً مشخص میشود در هر دهک چقدر جمعیت داریم و برای برنامهریزی یک ضرورت است و دوم میتوانیم ارائه خدمات و یارانهها را به جامعه هدفمند و براساس دهکها پلکانی تقسیم کنیم. بنابراین در راستای اعمال عدالت اجتماعی و هدفمندکردن یارانههای پنهان طرح مذکور تهیه و تقدیم میشود. براساس این طرح، به منظور ساماندهی ارائه حمایتهای دولتی، وزارت رفاه مکلف است ظرف مدت سه ماه از ابلاغ این قانون، پرسشنامه را به گونهای طراحی و پیادهسازی نماید که نمایش دهنده نمایههای مؤثر در وضعیت مالی خانوار اعم از درآمدها، داراییها هزینههای زندگی خانوار باشدو وزارت رفاه هم مکلف است با استفاده از اطلاعات موجود در پایگاه اطلاعات رفاه ایرانیان به صورت سیستمی اقدام به صحتسنجی پرسشنامه فوق برای خانوارها نماید. در صورتی که خانوارها به عدم تخصیص حمایت معترض باشند، میتوانند با مراجعه به تارنمای تهیهشده توسط وزارت، اقدام به تکمیل پرسشنامه کنند. وزارت موظف است ظرف یکماه از ثبت اعتراض، به بررسی اعتراضات پرداخته و نتیجه را به خانوار اطلاعرسانی نماید.
شیوه دهکبندیها اعلام شد
در حال حاضر براساس اظهارات سخنگوی طرح حمایت معیشتی، شیوه دهکبندی افراد دو روش دارد. در یک روش از بهترین وضع معیشت تا بدترین وضع معیشت مرتب شده و در نهایت تقسیم بر ۱۰میشود، بنابراین در کشور ما که ۸۶ میلیون جمعیت دارد هر دهک ۸میلیون و ۶۰۰ هزار نفر است.
حسن میرزایی در گفتگو با مهر میگوید: «روش دوم این است که برای هر دهک کف و سقف درآمدی در نظر گرفته میشود و به این نحو افراد دستهبندی میشوند؛ به عنوان نمونه افرادی که کمتر از یک میلیون تومان درآمد دارند، دهک اول محسوب میشوند و بقیه افراد نیز براساس کف و سقف درآمدی که مشخص میشود دستهبندی میشوند.»
میرزایی در توضیح شیوه شناسایی افراد در طرح معیشتی خانوار میافزاید: «شناسایی افراد برای طرح کمک معیشتی کرونا کار بسیار سادهای بود، در این تقسیمبندی در ابتدا افرادی که در طرح معیشتی خانوار نبودند، از لیست حذف شدند. در ادامه افرادی که شغل ثابت داشتند نیز براساس اطلاعات شرکتهای بیمهای، کارکنان دولت و بازنشستهها کنار گذاشته شدند و در نهایت برای اینکه این اطلاعات خطا نداشته باشد مجموع تراکنشهای بانکی خانواده این افراد بررسی شد و در نهایت ۳۴ میلیون نفر شناسایی شدند.»
وی با ذکر یک نمونه درباره کسانی که دارایی ندارند، اما تراکنشهای بانکی بزرگی دارند، گفت: «یک خانواده سه نفره نه درآمد ثابتی داشت، نه خودرو داشت و نه سفری خارجی رفته بود، اما مجموع خرید کارت وی هر ماه ۲۶میلیون تومان بوده است. واریزی همین فرد در سال ۹۸، ۳۰۵میلیون تومان و در سال ۹۷، ۷۰۵ میلیون تومان بوده است، بنابراین برای اینکه این افراد نیز کنار گذاشته شوند، تراکنشها نیز بررسی شد.»
وی میگوید: «یونیسف در گزارشی اعلام کرد، در ایران ۸۰۰هزار کودک بازمانده از تحصیل وجود دارد. مرکز آمار نیز در گزارشی ۵۰۰ هزار کودک بازمانده از تحصیل را تأیید کرد، اما با کمک این سامانه به تفکیک استان به ۱۳۲هزار کودکی که تحصیل نمیکنند، رسیدیم. در گام بعدی به همه آنها پیامک زدیم و آن را صحتسنجی کردیم در نهایت متوجه شدیم، عدهای از آنها ترک تحصیل و عدهای مهاجرت کردهاند و عدهای نیز از دنیا رفتهاند، در نهایت حدود ۴۰ هزار کودک جامانده از تحصیل رسیدیم که با آمار یونیسف و حتی مرکز آمار تفاوت بالایی دارد.»
طبق اظهارات دولتمردان به جعبه سیاه اطلاعات اقتصادی ملت دست یافته از این رو دیگر هیچ عذر و بهانهای برای حذف ثروتمندان از گردونه دریافت یارانه نقدی و اخذ مالیات از مجموع دارایی و درآمد جهت پوشش هزینههای دولت و باز توزیع بین فقرا پذیرفته شده نیست.»