سرویس بین الملل جوان آنلاین: خرداد ۹۶ بود که انتشار سخنان شیخ تمیم امیر قطر که در اجلاس کشور‌های عربی گفته بود «ایران وزنه مهمی در خاورمیانه و جهان اسلام است و نمی‌توان آن را نادیده گرفت» خشم عربستان را برانگیخت و ریاض روابط خود را با قطر قطع کرد و به دنبال آن، مصر، امارات متحده عربی، بحرین و متعاقباً لیبی، یمن، مالدیو، سنگال، موریتانی، چاد، کومور، نیجر و گابن هم روابط‌شان را با دوحه قطع کردند. این تحول که بعد‌ها به بحران دیپلماتیک میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس معروف شد، تا جایی پیش رفت که عربستان برای عادی‌سازی مجدد روابط با قطر ۱۳ شرط تعیین کرد که بایستی در یک ضرب‌الاجل ۱۴ روزه تأمین می‌شد. بستن سفارت ایران در دوحه، قطع ارتباط با اخوان‌المسلیمن، بستن شبکه الجزیره و کانال‌هایی مانند عربی-۲۱، قطع همکاری نظامی با ترکیه، لغو تابعیت معارضان عربستانی، مصری، بحرینی و اماراتی در قطر، بخشی از شروط عربستان و دولت‌های هم پیمان آن بود. بحران تا جایی پیش رفت که مرز‌های آبی، هوایی و خاکی چهار کشور با قطر بسته شد و در یک مقطع اعلام شد که دوحه دچار بحران تأمین مواد غذایی شده و شرکت هواپیمایی ملی ایران پنج محموله مواد غذایی به قطر فرستاد.
استقبال پای پلکان هواپیما!
حالا به فاصله حدود ۴۳ ماه از این بحران دیپلماتیک، تقریباً هیچ کدام از شروط عربستان و کشور‌های عربی تأمین نشده و عربستان با واسطه دولت کویت و فشار دولت امریکا مجبور شد مناسبات خود را با قطر از سر بگیرد. در حالی که عربستان و چهار کشور همسو، قطر را به حمایت از تروریسم متهم کرده بودند، حالا گزارش‌های غیررسمی می‌گویند قطر از عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر که دست به تحریم این کشور زدند به علت خسارت به خطوط هوایی خود درخواست میلیارد‌ها دلار غرامت کرده است. دوحه از یک ماه پیش، تأیید کرده بود مذاکره با عربستان سعودی را برای پایان دادن به بحران دیپلماتیک شروع کرد تا اینکه دو شنبه شب شبکه «عربی ۲۱» که بسته شدنش یکی از شروط عربستان برای گشایش دیپلماتیک با قطر بود از قول احمد الناصر، وزیر امور خارجه کویت خبر داد که طرفین بحران توافق کردند حریم هوایی و مرز‌های زمینی و دریایی بین عربستان و قطر بازگشایی شود. به گفته الناصر، شیخ نواف آل احمد، امیر کویت با شیخ تمیم بن حمد، همتای قطری خود و محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان تماس گرفت و در این تماس بر اتحاد مجدد در شورای همکاری خلیج فارس و گشودن صفحه‌ای جدید در روابط دو کشور تأکید شد. به فاصله یک روز بعد از اعلام این توافق، هواپیمای حامل «تمیم بن حمد آل ثانی» امیر قطر وارد شهر «العلای»، محل برگزاری اجلاس شورای همکاری خلیج فارس شد و طبق گزارش شبکه «العربیه» «محمد بن‌سلمان» ولیعهد سعودی از او در فرودگاه استقبال کرد. بنا به تعبیر بی‌بی‌سی، دو طرف به‌رغم شیوع ویروس کرونا با کنار گذاشتن پروتکل‌های بهداشتی یکدیگر را پای پلکان هواپیما در آغوش کشیدند.
هیئت قطری با تأخیر و پس از ورود هیئت‌های بحرینی، عمانی، اماراتی و کویتی وارد عربستان سعودی شد. «عبدالفتاح السیسی» رئیس‌جمهور مصرکه گفته می‌شد تصمیم برای شرکت در اجلاس عربستان را قطعی نکرده، معاون خود را به این کشور اعزام کرد. گفته می‌شود قاهره هنوز پیام مثبتی درباره پاسخ مثبت دوحه به مطالبات خود دریافت نکرده، ولی العربیه می‌گوید که مصر هم قبول کرده خطوط هوایی‌اش را به روی قطر باز کند. علاوه بر السیسی، پادشاه بحرین نیز در نشست شورای همکاری خلیج فارس شرکت نکرد و به جای او، ولیعهد بحرین به این کشور رفت. «انور قرقاش» وزیر مشاور دولت امارات عربی متحده در امور خارجه، در توئیتی هرچند گفته که «ما در برابر اجلاسی کاملاً تاریخی در «العلی» قرار داریم که در آن، بار دیگر [کشور‌های عربی حاشیه]خلیج [فارس]را نزدیک خواهیم کرد» ولی تأکید کرده که کارهای بسیاری در پیش داریم و در مسیر درست قرار گرفته‌ایم.
آنکارا: امیدواریم دائمی باشد
دولت ترامپ طی ماه‌های بعد از انتخابات تلاش گسترده‌ای را برای نزدیک کردن عرب‌های منطقه به یکدیگر از یک سو و اسرائیلی‌ها از سوی دیگر شروع کرده است. گفت می‌شود «جرد کوشنر» مشاور ارشد «دونالد ترامپ» نقش بسزایی در حصول توافق دیروز داشته و تا بامداد دو شنبه به وقت امریکا که کویتی‌ها خبر توافق را اعلام کردند، تلاش‌های خود را از طریق تلفن برای دستیابی به این توافق ادامه داده است. یک مقام امریکایی به رویترز گفته که کوشنر به همراه «آوی برکوویتز» نماینده ترامپ در امور خاورمیانه و «برایان هوک» مشاور ویژه وزارت خارجه روز سه شنبه به شهر «العلی» در عربستان سفر کردند تا در مراسم امضای توافقنامه حضور پیدا کنند. رویترز نوشت در صورتی که این توافق حاصل شود، پیروزی دیگری به کارنامه کوشنر اضافه خواهد شد. آنکارا از توافق دو طرف استقبال کرده و وزارت خارجه ترکیه در بیانیه اعلام کرد: «امیدواریم که این اختلافات به صورت فراگیر و همیشگی و بر اساس احترام متقابل به حق حاکمیت کشور‌ها حل و تحریم‌های دیگر علیه ملت قطر به صورت فوری برداشته شود.» اخوان‌المسلمین مصر هم از آشتی و پایان اختلافات میان کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس استقبال کرد. همچنین حماس این توافق را به دو طرف تبریک گفت. ««محمد علی الحوثی» رئیس کمیته عالی انقلاب یمن و عضو ارشد انصارالله لغو محاصره قطر و ازسرگیری روابط این کشور با عربستان سعودی را به ملت قطر تبریک گفت و ابراز امیدواری کرد این موضوع آغازی بر پایان جنگ و تنش در منطقه و توقف جنگ علیه یمن و رفع محاصره آن باشد.
