سرویس تاریخ جوان آنلاین: اثر تاریخی- پژوهشی «مسجد رهبر» - که به بازخوانی نقش مسجد کرامت در فرآیند انقلاب اسلامی در شهر مشهد میپردازد- در زمره جدیدترین منشورات «جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی» واحد خراسان است. این اثر که توسط احمد عسگری، سیدمحمد امیر احمدی طباطبایی و حسن سلطانی تدوین شده، جلوههایی از مدیریت آیتالله سیدعلی خامنهای بر مسجد مزبور و ابعاد گوناگون خدمات آن را به تفصیل روایت کرده است. ناشر در دیباچهای بر این اثر، در باب محتوای آن چنین آورده است: «نسبت انقلاب اسلامی با مسجد، به تمام معنا ویژه و منحصربهفرد است. مسجد در انقلاب ایران هم رسانه است، هم مرکز تربیت نیرو، هم نهاد سازمانده اجتماعی و هم محور بسیج سیاسی، هم محل اخذ رأی در انتخابات است و هم پاتوق اعزام به جبههجنگ. خدمات متقابل مسجد و انقلاب در ایران، فهرست مفصلی دارد که حتی گزارش آن هم در یک کتاب نمیگنجد تا چه رسد به تحلیل و تعلیل و تفسیر آن. مطالعات صورت گرفته درباره نهاد مسجد در ایران و خصوصاً در دوران انقلاب اسلامی، بسیار کمتر از آن چیزی است که ضرورت و ظرفیت داشته است. مسجد هدایت (آیتالله طالقانی)، مسجد جلیلی (آیتالله مهدویکنی)، مسجد قبا (آیتالله مفتح)، مسجد امیرالمؤمنین (آیتالله موسویاردبیلی)، مسجد موسیبنجعفر (آیتالله سعیدی) در تهران، مسجد سید و مسجد امامعلی علیهالسلام در اصفهان، مسجد میرزایوسفآقا در تبریز، مسجد حظیره در یزد، مسجد دانشگاه تهران و مسجد آتشیها در شیراز، نمونههایی از سنگرهایی هستند که مبارزه تاریخی و جهانی انقلاب اسلامی در آنها نضج گرفت. دهها و صدها مسجد دیگر در شهرهای بزرگ و کوچک ایران، شبکهای را شکل دادند که انقلاب اسلامی را از سازماندهیهای متعارف حزبی و گروهکی، آنگونه که در بسیاری از انقلابهای دیگر معمول بود، مستغنی و استقلال عمیق نهضت امام خمینی را از مدلهای کمونیستی و ناسیونالیستی تضمین کرد. بعدها نیز جمهوری اسلامی، بخش مهمی از ماهیت مردمی خود را در حضور زنده در لایههای اجتماعی و محلی در قالب شبکه مساجد یافت.
مسجد رهبر، گزارشی است از شکلگیری و فعالیتهای مسجد کرامت مشهد، در نزدیکی حرم مطهر امام رضا (ع). این مسجد - که بعدها امام جماعتش، رهبر انقلاب اسلامی شد- را میتوان از جهات گوناگون نمونهای ممتاز از الگوی فعالیت مسجدی در منظومه معرفتی- آرمانی اسلام ناب معرفی کرد. مسجد رهبر، از یکسو این الگو را توضیح میدهد و از دیگر سو، مسیر رشد مشهد انقلابی را از چند دهه پیش از انقلاب اسلامی روشن میکند، مسیری که در آن برخی دشواریها و پیچیدگیهای آمیختن سنت و روشنفکری، توده و نخبگان، دینداری و مبارزه آشکار شده است. مشهد، شهری که در آن از یکسو متعصبترین مخالفان متحجر نهضت، فعالیت گسترده داشتند و از دیگر سو، رهبران برخی گروههای مارکسیستی و التقاطی از آنجا میآمدند. آیتالله خامنهای، امام مسجد امام حسن (ع) و سپس مسجد کرامت، نقطه تلاقی همه جریانهای در ظاهر متباینی است که زیر پرچم اسلام انقلابی و در فشار سنگین مکاتب و روشهای رقیب، به یکپارچگی و شکوفایی رسیدند و مسجد رهبر، آیینهای کمنظیر است که این همافزایی معرفتی اجتماعی را منعکس میکند. پیوند ناگسستنی معرفت، آرمان، عمل، اخلاق و مبارزه در این الگو، تصویری ممتاز از ظرفیتهای بینظیر جامعه دینی را شکل میدهد و علت تابآوری آن در برابر فشارها و توطئههای دشمنان را پیش چشم میگذارد. هنر رهبری دینی در احیا و به اوج رساندن این نهاد سنتی در خطر انحطاط، چنان برجسته و شوقانگیز است که مطالعه سطر سطر این تکاپوی پیگیر و پرابتکار را شیرین و دلنشین میکند. در این پژوهش دیر هنگام، با بیش از ۷۰ نفر از مرتبطان مسجد کرامت مصاحبه صورت گرفته و هزاران سند مطالعه شده است. با این همه، مسجد رهبر آغاز این راه دور و دراز است. قبلاً درباره برخی از مساجد پیش گفته، تک نگارههایی منتشر شده است که تکافوی نظریهپردازی جدی را نمیکند و گاه در حد گزارشی ژورنالیستی باقی مانده است. مسجد رهبر، اگر چه چند گام پیشتر آمده، ولی با توجه به فقدان سنت پژوهشی جدی در حوزه مسجدنگاری انقلاب اسلامی، ادعایی جز سرفصلگشایی و توجهانگیزیندارد.»