سرویس جامعه جوان آنلاین: اقلام حجیم اسقاطی، پسماندهای پزشکی، پسماندهای کشاورزی و ضایعات الکترونیک از جمله حوزههایی هستند که پژوهشگران دانشگاهی روی آنها متمرکز شدهاند و استارتاپها درحال توسعه فناوریهای جدید در این عرصه هستند.
پلتفرمهای گمنام ایرانی
نگاهی به فعالیتهای فناورانه و دانشبنیانی که در حوزه پسماند در کشور انجام شده، نشان میدهد که شرکتها و استارتاپهای مختلف در این زمینه خدمات متنوعی را ارائه میدهند. به طور نمونه استارتاپهایی مانند «جارو»، «تمو»، «سانو» و چندین استارتاپ مشابه دیگر، نوعی پلتفرم نرمافزاری برای جمعآوری پسماند شهری است که شهروندان میتوانند با استفاده از این پلتفرمها در ازای تحویل پسماند خود، از مزایایی مانند دریافت وجه نقد بهرهمند شوند.
در پنج سال اخیر نزدیک به ۲۰ شرکت دانشبنیان و استارتاپ در حوزه پسماند ورود کردهاند. این شرکتها با تزریق دانش و فناوری به چرخه پسماند بسیاری از کارگاههای تولیدی داخل را تغذیه و از خروج ارز جلوگیری کردهاند. به ترتیب دانشبنیانهای وابسته به دانشگاه تهران، دانشگاه علم و صنعت و دانشگاه پلی تکنیک در این حوزه بیشترین فعالیت را داشتهاند.
رکوردهای پژوهشگران ایرانی
در حوزه بازیافت پسماند نیز شرکتهای دانشبنیان متعددی در کشور فعال هستند که با ساخت پلتفرمهایی، خدمات لازم را برای بازیافت پسماند ارائه میدهند. برای مثال یک شرکت فناورانه سیستمهای پکیج تصفیه اتوماتیک پساب واحدهای آبکاری را طراحی و تولید کردهاست.
یک شرکت دانشبنیان وابسته به پارک علم و فناوری دانشگاه تهران نیز برای نخستین بار در ایران توانسته از ضایعات خرما اتانول تولید کند که مورد استفاده صنایع مختلف است. علاوهبر این همزمان با تولید اتانول، خوراک دام نیز تولید میشود که این خوراک از کیفیت بالا برخوردار است.
دفن و امحای پسماندها نیز محور فعالیت استارتاپها و شرکتهای دانشبنیان مختلفی در کشور شدهاست. برای مثال یک شرکت دانشبنیان وابسته به دانشگاه علم وصنعت موفق شده سیستم زبالهسوز پسماندهای صنعتی و بیمارستانی را با استفاده از جدیدترین فناوریها طراحی و تولید کند. در همین زمینه یک شرکت دانشبنیان دیگر در کشور محصولاتی را در زمینه پاکسازی و مقابله با آلودگیهای نفتی خاک و آب طراحی و تولید کردهاست.
تولید تجهیزات استریلیزاسیون و بیخطرسازی زبالههای عفونی زمینه فعالیت یک شرکت دانشبنیان دیگر است که با تولید انواع اتوکلاوها و اکسیژنسازها، خدمات خود را در اختیار بیمارستانها و مراکز درمانی قرار میدهد. خدمتی که این روزها به شدت مراکز درمانی به آن احتیاج دارند.
تعدد فعالان بازیافت پسماند
در همین زمینه مدیرعامل شرکت دانشبنیان سبز پالایش ساتراپ و تولیدکننده دستگاه تصفیه پساب و عضو مرکز رشد فناوری نخبگان پارک علموفناوری پردیس در گفتگو با خبرگزاری دانشگاه آزاد با اشاره به اهمیت مدیریت پسماند در کشور گفت: «حوزه پسماند یک حوزه زنجیرهای است که همه بخشهای آن همانند حلقههای یک زنجیره به یکدیگر متصلند. درنتیجه در مدیریت این زنجیره، نمیتوان برخی حلقهها را تقویت و از کنار برخی حلقهها بیتفاوت عبور کرد. بلکه باید گستره مدیریت این بخش شامل تمام حلقههای این چرخه باشد.»
به گفته احمد سلسبیلی، از لحظهای که زباله (چه جامد و چه مایع) تولید میشود تا زمانی که به پایان چرخه بازیافت میرسد، نیازمند مدیریت یکپارچه است. این در حالی است که اکنون شرکتهای دانشبنیان و فناوری که در حوزه پسماند فعالیت میکنند، تمرکز خود را معطوف بخشی از این زنجیره کردهاند؛ برای مثال در بخش بازیابی گاز متان یا بازیافت پلاستیک متمرکز شدهاند.»
وی معتقد است «ارزش بازیافتی برخی پسماندها بسیار زیاد است، اما متأسفانه چندان مورد توجه قرار نگرفته و به جای آن، در بخشهای دیگر، تعدد فعالان بازیافت پسماند مشاهده میشود. این نقصان در صنعت پسماند ماحصل کامل نبودن چرخه پسماند است. بهعبارت دیگر اگر پسماندها، از اولین حلقه زنجیره بازیافت بهدرستی جداسازی و تفکیک شود، سپس در مراحل بعدی بازیافت، براساس اولویتبندی پسماندها انجام شده و در نهایت به مرحله دفن اصولی پسماندها برسد، میتوان گفت که صنعت پسماند یک صنعت پولساز است.»
افزایش ایدهها و طرحهای جدید
سلسبیلی با بیان اینکه ۹۶ درصد از پسماندهای جامد تولیدشده در کشور سنگاپور بازیافت میشود، میگوید: «افزایش بهرهوری، نوعی نوآوری است. به بیان دیگر، اگر ایده، طرح یا اقدامی موجب بهرهوری، افزایش راندمان و ایجاد ارزشافزوده در یک صنعت شود، در واقع نوآوری اتفاق افتادهاست. بنابراین اگر بتوان با الگوبرداری از کشورهایی که توانستهاند با بازیافت پسماندهای خود به بهرهوری و ارزشافزوده بیشتری دست پیدا کنند، توانستهایم نوآوری را در صنعت به خدمت بگیریم. در این راستا نیز زیستبوم فناوری و فعالان این حوزه میتوانند با الگوبرداری از تکنولوژیهایی که برای مثال سنگاپور در صنعت پسماند خود استفاده کردهاست، ایدهها و طرحهای جدیدی را مطابق با شرایط کشور ارائه و راندمان این بخش را افزایش دهند.»
وی تصریح کرده که «صنعت پسماند در کشور بهشدت ظرفیت و پتانسیل ایجاد نوآوری و خلاقیت دارد، منتها نیازمند حمایت هر چه بیشتر ارگانها و نهادهای مسئول در این زمینه است. هرچند اقداماتی توسط پژوهشگران و تحصیلکردگان زیستبوم فناوری در کشور انجام شده است، اما بهواقع نسبت به حجم پسماندهای تولیدشده در کشور بسیار اندک و ناچیز است.»
تفکیک هوشمند در راه است
یکی از مشکلات اصلی حوزه مدیریت پسماند که رشد و توسعه این بخش را دشوار میکند، هزینهبر بودن تفکیک پسماندهاست. توجه نکردن و بیمیلی افراد به تفکیک از مبدأ نیز بر هزینههای این حوزه افزوده است. هم اکنون برخی کشورها نصب سطل زبالههای هوشمند که مجهز به سنسورهای تشخیص زباله هستند در مناطق مختلف شهری، کار تفکیک زباله را از مبدأ تسهیل کردهاست.
این اتفاق هم اکنون در کشور ما هم در حال برنامهریزی است و یکی از استارتاپهای ساکن پارک علم و فناوری دانشگاه تهران در حال اجرای تفکیک هوشمند پسماندهاست. حتی برخی از سطل زبالههای تفکیک هوشمند این قابلیت را دارند که علاوه بر پایش زباله در لحظه، فشردهسازی و تفکیک پسماند را نیز انجام دهند.