رفتارهای مخرب، روابط را تخریب میکند
زندگی ما همچون سفر کردن با قایق و پر از چالشها و اتفاقات مختلف است. مهم این است که ما چطور با این مسائل مختلف کنار آمده و آنها را مدیریت کنیم. شرایط زندگی میتواند نامساعد و مساعد باشد. مهم این است که ما چگونه با مسائل زندگی برخورد میکنیم و واکنشهایمان را سامان میدهیم. ممکن است در شرایط نامساعد قرار گیریم، اما این شرایط نامساعد همیشگی نبوده و در گذر است. یک هوای طوفانی گذراست، مدیریت کردن آن شرایط اهمیت دارد. ما معمولاً با واکنشهای کارآمدمان اقدام نمیکنیم و در شرایط نامساعد زندگی با رفتارهای ناکارآمدی، چون سرزنشکردن یکدیگر، انتقاد کردن، قهر کردن، پرخاشگری کردن، طعنهزدن، تنبیه کردن و تمسخر کردن سعی در کنترل وضعیت داریم. درحالیکه این رفتارها نهتنها به ما کمکی نمیکند تا وضعیت را مدیریت کنیم، بلکه باعث تخریب روابط ما در خانواده میشود. این امر بعدها سبب دور شدن ما از یکدیگر و از دست دادن حس همکاری، همدلی و هماهنگی نیز میشود.
حفظ روابط سالم در سایه رفتارهای کارآمد
خانواده نهادی است که باعث حفظ و تداوم زندگی میشود. مانند همان قایق که بر آن سوار هستیم و برای رها شدن از مشکلات زندگی به آرامش درون قایق نیاز داریم و نباید خود قایق که مأمن و ضامن سلامت ما است را دچار آسیب و آشفتگی کنیم. در غیر این صورت نمیتواند حافظ سلامت و آرامش اعضا خود باشد. برای حفظ خانواده مهمترین عامل حفظ روابط سالم با یکدیگر است و این روابط زمانی ایجاد میشود که ما به رفتارهای کارآمدی همچون گوش دادن به یکدیگر، همدردی کردن با هم، درک کردن هم، حفظ عدالت بین اعضا، رعایت انصاف، احترام گذاشتن، مهربانی کردن، مراقبت کردن و تأیید و تشویق کردن هم اقدام کنیم.
علفهای هرز را شناسایی و ریشهکن کنیم
زمانی که خانوادهای دچار مشکل میگردد، مطمئناً روابط در آن خانواده دچار خدشه میشود و اعضای آن خانواده نمیتوانند از رفتارهای کارآمد برای رابطه برقرار کردن نسبت به هم استفاده کنند و با رفتارهای ناکارآمد رابطه برقرار میکنند. خانواده باغچهای است که برای سرزندگی و شادابی گلهای آن باید به طور مداوم و هر روزه به آن رسیدگی کرد و نمیتوان گفت فقط با آبیاری کردن و تغذیه کردن آن میتوان به شادابیاش دست یافت. رسیدگی به وضعیت باغچه خانواده نیاز به مراقبت و دید واقعبینانه دارد. علفهای هرز را باید شناخت و ریشهکن کرد. باید مراقبت بود آفتها حمله نکنند و وضعیت و رابطهای ایجاد کرد تا گلهای زندگی شادابی خود را حفظ کنند. این مهم به همه اعضا مربوط است. بهخصوص زن و شوهر که با ایجاد یک رابطه خوب میتوانند با تلاطمهای زندگی مقابله کنند و فرزندان را در جوی آرام و به دور از دغدغههای بیرونْ تربیت کرده و پرورش دهند.
قانون مدیریت زندگی یعنی نقشه راه زندگی
نکته اول در مدیریت زندگی داشتن قانون است. این یعنی نقشه راه زندگی. نکته بعدی اقدام به رفتارهایی است که به جای مختل کردن روابط، روابط مؤثر ایجاد کند. داشتن نقشه، برنامه و قانون برای زندگی عاملی است که ایجاد امنیت میکند و اعضا تکلیف خود را در زندگی میدانند. این مهم باعث میشود برای رسیدن به خواسته و عملی کردن برنامههای خود هر درد و رنجی را تحمل کنند.
بیمعنا بودن زندگی موجب دلمردگی و اندوه میشود؛ چراکه تلاشهای فرد انگیزهای را برای زندگی ایجاد نمیکند. درست مثل حرکت روی یک تردمیل. بهطوریکه حرکت میکنی، زحمت میکشی، رنج میبری، خسته میشوی، اما به مقصد نمیرسی. این در حالی است که داشتن برنامهریزی در زندگی به انسان کمک میکند تا آیندهای روشن پیشرو داشته باشد. درست مثل حرکت همان قایق که مقصدی را برایش در نظر دارید.
داشتههای زندگیمان را بشماریم
اگر قایق مقصد نداشته باشد، سرگردان خواهد بود و این سرگردانی نهایتاً موجب دلمردگی، پرخاشگری و اختلال در روابط میشود. بعد از داشتن برنامه و نقشه برای زندگی عامل مهمی که باعث تداوم و سلامت خانواده میشود، احساس شادی است. احساس شادی یک احساس درونی است، احساسی که با رضایت همراه است. زمانی که فرد به خواستهها و معیارهای خود دست یابد، احساس رضایت میکند و شادمان میشود، اما همیشه ما نمیتوانیم خواستهها و ملاک و معیارها را دریافت کنیم. چگونه میتوانیم این احساس را در خانواده و بین زوجین داشته باشیم؟ درحالیکه ممکن است به بسیاری از خواستهها و نیازهایشان پاسخگو نباشد. چون عوامل محیط بیرونی مسئلهای است که مسائل اجتماعی و اقتصادی در آن از کنترل فرد خارج است و احساس نابسامانی را برای افراد ایجاد میکند، اما خیلی از افراد هستند که با وجود ناکامیهایی که در زندگی تجربه میکنند، باز هم شادکام هستند. عوامل متعددی در ایجاد شادی دخالت دارد که قابل اکتساب است و میتوان مهارت آن را کسب کرد. این در حالی است که تمام اعضای خانواده میتوانند آن را داشته باشند. اولین نکته مثبتاندیشی است. به این معنا که به جای دیدن کاستیها، نداشتنها، رنجها، سختیها و... که صدالبته در زندگیها وجود دارد، به شمارش نعمتها و نکات مثبت زندگی اقدام کنیم.
شکر نعمت، نعمتت افزون کند
در زندگی هر کس آنقدر نکته مثبت وجود دارد که به عنوان نعمت، قابل شکرگزاری است. بیشک این دیدگاه فرد را به سوی شادابی و شادکامی هدایت میکند. بهخصوص در روابط زوجین. وقتی آنها نکات مثبت یکدیگر را بیشتر ببینند، احساس بهتری نسبت به هم خواهند داشت. شکرگزاری از دیدن نعمتهایی که در زندگی وجود دارد، ظرفیت وجودی افراد را افزایش میدهد و باعث میشود تا افکار منفی کمتر به سراغشان بیاید. به قول معروف: «شکر نعمت، نعمتت افزون کند.» تمرین شکرگذاری میتواند هر روز صبح در زمان بیدار شدن از خواب و شب موقع به خواب رفتن در طول شبانهروز انجام شود. نکته دیگر در ایجاد شادکامی در روابط و در زندگی این است که افراد به تمرین شفقت و مهربانی اقدام کنند. زندگی امروز موجب شده افراد مثل همان دویدن روی تردمیل فرصت رسیدگی به اطرافیان و مهربانی و مراقبت از هم را نداشته باشند.
شفقت و مهربانی بدون چشم داشت
شفقت و مهربانی عاملی است که احساس رضایت را در درون افراد ایجاد میکند، اما مهمترین نکته در مهربانی این است که انتظار بازگشت و توقع باز پس گرفتن آن را در جایی دیگر نداشته باشیم؛ یعنی عطوفت و مهربانی و محبت به یکدیگر نباید ایجاد داد و ستد کند. بهعنوان مثال احسان و خوبی را در صورتی انجام ندهید که چیزی را در مقابلش دریافت کنید. آنچه دریافت میشود حس رضایتی است که شما در خود احساس خواهید کرد، اما توقع بازگشت آن موجب اضطراب و ناکامی در فرد میشود.
بالا بردن احساس ارزشمندی
عامل دیگری که در روابط تأثیر میگذارد و شادی فرد را دوچندان میکند، بالا بردن احساس ارزشمندی است. اگر فرد احساس ارزشمندی کند، توانمندیهایش افزون میشود. قطعاً در پی این امر او احساس شادی خواهد کرد و روابط بهتری را شکل میدهد. احساس ارزشمندی با تأیید و تشویق ایجاد میشود و با اغراقگویی و چاپلوسی فرق میکند. با دیدن توانمندی یک فرد میتوان نکات مثبت و احساس ارزشمندی به او منتقل کرد. مثلاً وقتی کودکی را تأیید میکنید یا همسرتان را تشویق، احساس ارزشمندی را در آنها بالا بردهاید و حس خوبی از شادی به آنان منتقل کردهاید. همه ما نیاز داریم تا نکات مثبت و ارزشمندمان توسط دیگران دیده شده و مورد تأیید و تشویق قرار گیرد. این نیاز به ارزش بودن از نیازهای اساسی زندگی انسان است که قطعاً توجه به آن میتواند روابط انسانها را توسعه داده و احساس رضایت را برایشان به ارمغان آورد.
بخشش، کینهها را خنثی میکند
نکته دیگری که باید مورد توجه قرار گیرد این است که خانواده بهعنوان کوچکترین واحد اجتماعی میتواند شادی را در روابط بین زوجین تقویت کند. بخشش ابزاری برای خنثی کردن خشم و کینه است. همیشه در بین افراد در نگرش، تفاوت و در عقاید تناقض وجود دارد. این تفاوتها و تناقضها موجب درگیری لفظی، ایجاد پرخاشگری و عدم تفاهم میشود و کینه و خشم را بین افراد خانواده و زوجین گسترش میدهد.
احترام به تفاوتها و تناقضها
احترام به تفاوتها و تناقضها و همچنین عقاید گوناگون و درک این امر کمک میکند تا کینه ایجاد نشود. عامل مهم در برطرف کردن سوءتفاهمها، گفتگو و مذاکره مسالمتآمیز است. فراموش نکنید که بخشش بزرگترین عامل ایجاد رضایت و شادی در روابط بین افراد و زندگی است. برای رهایی و خلاصی از کینه و کدورت بهتر است افراد به جای تمرکز بر نکات منفی فرد مورد تخاصم به نکات مثبت او توجه کنند و به جای دیدن بدیها و رفتارهای ناخوشایندش به روابط خوبی که با هم داشتهاند و رفتارهای مساعد او نگاه کنند.
صبر و تاب آوری در مقابل مشکلات زندگی
عامل دیگری که افراد را شادمان نگه میدارد این است که صبر داشته باشند و در مقابل مشکلات زندگی تابآور باشند. تابآوری یعنی اینکه افراد بتوانند موقعیتهای ناخوشایند زندگیشان را به کنترل درآورند، به شرایط و موقعیت خود متعهد باشند و دست به چالش زده و اقدام کنند. نگرش مثبت داشته باشند. نسبت به اینکه قربانی و درمانده نیستند و میتوانند با موقعیت بحرانی پیش آمده چالش داشته باشند.
بر زمان حال تمرکز کنید
نکته مهم دیگر تمرکز بر زمان حال به جای درگیر شدن با ناملایمات گذشته و اضطرابهای آینده است. شما میتوانید از آنچه در زمان حال دارید لذت ببرید. مثل دیدن فرزندانتان، داشتن روابط با دیگران و گفتگو با افراد مختلف، از غذا خوردن گرفته تا بودن در زمان حال و اکنون لذت ببرید. بهجای اینکه زمان حال را صرف دل نگرانیهای آینده کنید یا کینهها و اتفاقات ناخوشایند گذشته را در ذهنتان تداعی کنید، مشغول لذت بردن از زمان حالتان شوید.
خوش بین و مثبتاندیش باشید
نکته دیگری که به روابط مثبت بین اعضای خانواده کمک میکند، خوشبینی است. خوشبینی، مثبتاندیشی، داشتن امید و واقعبینانه نگاه کردن به زندگی کمک میکند تا افراد احساس شادکامی کنند و برای رسیدن به خواستههایشان با انرژی و امید اقدام کنند.
حفظ سلامت جسمی و روانی
آخرین نکته حفظ سلامت جسمانی، ورزش و تغذیه سالم است. خواب خوب و کافی، تغذیه درست و به اندازه خوردن و رعایت تعادل در مصرف موادغذایی، احترام گذاشتن به بدن است. ورزش و تمرینات بدنی میتواند برنامه مناسبی را بین اعضای خانواده ایجاد کند و افراد را به سوی شادی و سلامت هدایت کند. برای حفظ سلامت روانی، ایجاد عادت خوبی مثل مطالعه، ارتقای خلاقیتهای هنری، بازیهای فکری، تماشای مناظر دیدنی، برنامههای مناسب تلویزیونی و فیلمهایی که ارزش دیدن دارند، همگی منجر به ایجاد حس خوب شادی میشود و اعضای خانواده را به دور هم جمع شدن تشویق کرده و به گفتگو و بحث در مورد مسائل مختلف سوق میدهد. بنابراین لذت ارتباط امروز را به آینده موکول نکنید.