سرویس اقتصادی جوان آنلاین: دریای خزر از جمله مناطق نفتی مهم جهان است که پنج کشور ایران، روسیه، ترکمنستان، آذربایجان و قزاقستان صاحب میادین نفتی و گازی آن هستند و هر یک از آن‌ها برنامه‌های خود را برای تولید و افزایش تولید از منابع نفتی‌و‌گازی به پیش می‌برند.
به طور سنتی دریای خزر، تولیدکننده نفت بوده، اما اهمیت آن به عنوان یک تولیدکننده گاز طبیعی به سرعت در حال رشد است. در حال حاضر بیشترین میزان تولید نفت حوزه خزر از میادین خشکی حاصل می‌شود، اما چشم‌انداز رشد آتی تولید نفت این حوزه مربوط به میادین فراساحل خواهد بود که هنوز نسبتاً توسعه نیافته‌اند.
چند آمار
برآورد‌های اداره اطلاعات انرژی امریکا (EIA) در مورد آمار ذخایر اثبات شده نفت و گاز کشور‌های خزر حاکی از آن است که ترکمنستان با یک میلیارد بشکه ذخیره نفت و ۱۹تریلیون فوت مکعب گاز، روسیه با ۱/ ۶ میلیارد بشکه ذخیره نفت و ۱۰۹تریلیون فوت‌مکعب گاز، آذربایجان با ۸/ ۵ میلیارد بشکه ذخیره نفت و ۵۱ تریلیون فوت‌مکعب گاز، قزاقستان با ۳۲ میلیارد بشکه ذخیره نفت و ۱۰۴ تریلیون فوت مکعب گاز و ایران با ۵۰۰ میلیون بشکه نفت و ۲ تریلیون فوت مکعب گاز ذخایر متفاوتی را در دریای خزر دارا هستند.
میزان تولید نفت سایر کشور‌ها از منابع دریای خزر هم شامل این اعداد می‌شوند؛ آذربایجان ۹۲۲ هزار بشکه، قزاقستان ۳۸۷/ ۱ میلیون، روسیه ۱۲۰هزار بشکه و ترکمنستان ۲۱۶ هزار بشکه در روز است.
جالب است بدانید بیشترین عمق آب در سمت ایران قرار گرفته است و شاید حداقل یکی از مهم‌ترین دلایل بلاتکلیف ماندن رژیم حقوقی دریای خزر نیز همین عمق آب در طرف ایران باشد؛ ایران در سواحل خود کمترین ذخیره انرژی (نفت و گاز) را دارد، در سال‌های گذشته طبق آمار‌های مختلف کشور‌های یادشده از مخازن خود بهره‌برداری کرده‌اند که آمار‌ها نشان از رشد روزافزون تولید نفت و گاز داشته است، خطوط لوله در خزر طراحی و ساخته شد و به مقصد اروپا نیز منتقل شد. البته روسیه به علت تولید بالای نفت خود که بیش از ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار بشکه در روز است خیلی به نفت و گاز خزر نیاز ندارد.
بیشترین میادین نفتی و گازی که تاکنون در دریای خزر مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌اند در آب‌های کم‌عمق این دریا قرار داشته‌اند. حتی بعضی از میادین نفتی مربوط به قزاقستان در آب‌های چنان کم‌عمقی قرار دارند که چند ماه از سال حالت نیمه منجمد پیدا می‌کند یا یخ‌می‌زند و امکان فعالیت‌های حفاری و بهره‌برداری از بین می‌رود و شرکت‌های نفتی برای اینکه بتوانند در تمام سال فعالیت داشته باشند، خاک‌ریزی و خشکی یا جزیره مصنوعی ایجاد کرده‌اند. تنها فاز دوم توسعه میدان گازی «شاه‌دنیز» در آب‌های عمیق است که البته آن هم در عمق ۳۰۰ تا ۴۰۰ متر قرار دارد.
وضعیت ایران در خزر
با این حال نمی‌توان مشکلات موجود در این حوزه را نادیده گرفت. عمق زیاد آب، بسته‌بودن دریای خزر و ارتباط نداشتن با آب‌های آزاد، محدودیت‌های عملیاتی در ارتباط با حمل‌ونقل تجهیزات، شرایط جوی و اقلیمی متغیر، پشتیبانی بسیار سخت و پیچیده ناشی از فاصله زیاد از ساحل، هزینه و ریسک بالای عملیات اکتشاف، نبود زمینه مناسب برای انجام فعالیت‌های تعمیراتی و سرویس‌های دوره‌ای ناوگان دریایی و تحریم‌های فناورانه از چالش‌های اصلی کار در خزر بوده و است؛ البته ایران دارای تجربه زیادی در زمینه توسعه و تولید از میدان‌های هیدروکربنی در بخش فراساحل است، اما این تجارب مربوط به بخش‌های کم‌عمق جنوبی کشور (خلیج‌فارس) است. دریای خزر (به علت عمق زیاد) شرایط ویژه‌ای را در همه مراحل مربوط به حفاری، توسعه، تولید و انتقال ایجاب می‌کند.
در دهه ۷۰ ساخت دکل امیرکبیر در کشور آغاز شد؛ دکلی که می‌تواند در آب‌های عمیق حفاری کند و در دولت گذشته سرانجام عملیات حفاری را به صورت جدی آغاز کرد. این در شرایطی است که شرکت‌های بزرگ نفتی نیز طی قرارداد‌هایی با کشور‌های نفتی این منطقه، طی یک دهه گذشته به تولید نفت و گاز از خزر روی آورده‌اند.
در همین باره مدیر عامل شرکت نفت خزر گفت: از سال ۱۳۷۷ با انجام مطالعات وسیع ژئوفیزیکی، زمین‌شناسی و مهندسی نفت به نتایج بسیار خوبی به لحاظ وجود منابع غنی هیدروکربوری در بخش جنوبی آب‌های عمیق دریای خزر دست یافته‌ایم، به طوری که امروز براساس همین مطالعات ۴۶ ساختار کوچک و بزرگ نفتی در اعماق بین ۵۰۰تا ۸۰۰متر با ذخایری بالغ بر ۴۸میلیارد بشکه نفت وگاز شناسایی شده است.
علی اصولی، با اشاره به هدفگذاری و اولویت‌های اکتشافی شرکت نفت خزر در سال جاری گفت: اکتشاف منابع جدید هیدروکربوری همواره از اهداف و سیاست‌های شرکت نفت خزر به نمایندگی از شرکت ملی نفت ایران در حوضه خزر جنوبی و سه استان ساحلی بوده است و در این راستا با برنامه‌ریزی و مطالعات بالادستی از سال‌ها پیش در تحقق اهداف اکتشافی فعال هستیم و برهمین اساس مشارکت با شرکت‌های توانمند داخلی و بین‌المللی برای جذب سرمایه و استفاده از تجربیات مشابه در آب‌های عمیق کمک شایانی برای شناسایی بلوک‌های اکتشافی کرده است که حفاری و کشف موفقیت‌آمیز نفت در میدان سردار جنگل از جمله این دستاورد‌ها در کارنامه شرکت نفت خزر محسوب می‌شود.
اصولی ادامه داد: در سال‌های اخیر تولید از میدان سردار جنگل به عنوان یکی از اهداف اصلی ما محسوب می‌شود که در صورت تحقق، علاوه بر تکمیل فعالیت‌های اکتشافی مربوط به این میدان و بلوک‌های اولویت دار دریایی و خشکی، بدون شک برگ‌ِزرینی در تاریخچه فعالیت‌های پرافتخار شرکت ملی نفت محسوب خواهد شد و آغازگر ورود صنعت نفت ایران به حیطه جدیدی از فعالیت‌ها یعنی تولید از آب‌های عمیق می‌شود که در نوع خود برای اولین بار فعالیتی منحصر به فرد در منطقه خاورمیانه خواهد بود.
چه فایده کشف این چاههای نفتی به سر سفره های مردم معمولی که نمی آید ای کاش قانونی تصویب میشد که مردم هم سهامدار ذخایر نفتی می بودند و پول حاصل از صادرات نفت به اندازه سهم عادلانه شأن به حسابشان می آمد 
