حوريه ملکي
اوايل سال 1370 بود که خبري مبني بر ساخت سد مخزني هراز در استان مازندران منتشر شد. سدي که در ابتدا عنوان شده بود مي توان بخش زيادي از آب مورد نياز شهرها و شهرستانها و از همه مهمتر آب مورد نياز کشاورزان پايين دست را تامين کند. با اين حال ساخت سد به دلايل مختلف اجرايي نشد تا اينکه حدود 18 سال بعد يعني سال 1388 بود که زمزمه هاي شروع ساخت آن به گوش رسيد و با اين که ماشين الات پاي کار آمدند اما باز هم کارها به کندي پيش مي رفت. حالا 28 سال از اولين روز به زمين خوردن کلنگ سد و 10 سال از شروع ساخت آن مي گذرد اما سد هراز هنوز به 40درصد پيشرفت فيزيکي هم نرسيده و مسئولان امر با اعلام اينکه دولت هم اعتباري براي ادامه کار ندارد، مي خواهند دست نياز به سمت مردم دراز کنند.
***
به جرات مي توان گفت جمعي از مازني ها که روز اول شنيدند قرار است سد بزرگي برايشان احداث شود تا کمکي به نيازهاي آبيشان شود، دارفاني را وداع کرده و اين سعادت نصيبشان نشد تا افتتاح آن را ببينند. ساخت و بهره برداري از سدي که کم کم وارد دهه سومش مي شود تا حداقل پايه هايش بالا برود و دلخوشي ساکنان منطقه باشد.
با اينکه سد هراز الان نه به دار است و نه به بار، اما مسئولان از ظرفیت نهایی آن صحبت مي کنند و پیشبینی ها از ذخيره سازي حدود۶۵۰ میلیون مترمکعب آب براي آن است.
سدي که اگر روزي به ثمر برسد بايد به تنهایی برابر با هشت سد بزرگ و کوچک و ۸۰۰ قطعه آببندان که هم اکنون در مازندران در حال فعاليت هستند، آب ذخيره کند.
نکته جالب توجه اين است که هنوز هم مسئولان سعي دارند با حلوا حلوا کردن دهان مردم را شيرين کنند و به همين خاطر در شرايطي که هنوز اين سد به 40 درصد پيشرفت فيزيکي نرسيده هم، مي گويند با اتمام ساخت سد هراز ذخیره آب سطحی مازندران به ۱۴ درصد خواهد رسید.
*کشاورزان بايد حق استفاده از آب سد را بپردازند
درست 28 سال از اولين روزي که در مورد ساخت سد مخزني هراز صحبت شد، مي گذرد با اين هنوز هم مسئولان و مهندسان ساخت آن مي گويند اگر بودجه و اعتبارات به موقع برسد، 3 سال زمان نياز است تا کار به پايان برسد.
بر اساس گزارش هايي که شرکت آب منطقه اي مازندران منتشر کرده است هم اکنون اين سد کمتر از 40 درصد پيشرفت فيزيکي دارد و حتما بعد از آبگيري آن مشکلات و نيازهاي ديگري مانند ساخت جاده هاي کنارگذار لازم است که آن هم بايد از الان مورد توجه قرار گيرد.
با اينکه اعلام شده سد هراز يکي از بزرگترين پروژه هاي وزارت نيرو به شمار مي آيد اما انگار کسي قصد تامين اعتبارات آن را ندارد و مسئولان فقط به ارايه آمار و ارقام و توضيح بديهيات اکتفا مي کنند.
کار به جايي رسيده که چندي پيش مدیرعامل شرکت آب منطقهای مازندران بابیان اینکه علاوه براستفاده از ظرفیتهای دولتی باید از مشارکت مردم برای سرعت بخشیدن به کار اجرایی سد بهره برد، به مهر گفته بود: "پروژههایی که در بخشهای اقتصادی از جمله کشاورزی و سد سازی وجود دارد، اگر قرار باشد سالانه خرد خرد پول داده شود، اجرای طرح طول میکشد بنابراین مشارکت مردم به عنوان بهرهبردار پروسه ساخت در مدت زمان 10 ساله را به 3 سال تقلیل میدهد."
محمدابراهیم یخکشی ادامه داد: "اجرای طرحهای آبی، اراضی کشاورزی منطقه را پوشش میدهد و قانونا کشاورزانی که از سد استفاده میکنند باید حق اشتراکی در آینده به دولت بپردازند اما با توجه به شرایط نامناسب مالی کشوراگر این مشارکت در ابتدا صورت گیرد، هم به نفع مردم است و هم مدت اجرای پروژه کوتاهتر خواهد شد."
*نمي توان همه آبهاي روان را مهار کرد
در تمام دنيا معتقدند اگر طرحي استارت مي خورد در کمتر از 2 سال بايد به نتيجه برسد اما گويي در ايران اين امر اصلا مورد توجه مسئولان نيست و اگر طرح ها در کمتر از 10 سال به بهره برداري برسند، کسر شان آنها است.
از طرف ديگر در استان مازندران تفکري وجود دارد مبني بر حرکت آبها به سمت دريا. آنها فکر مي کنند اگر هر آبي در اين استان وجود داشته باشد در زمين فرو مي رود و اگر غير از اين باشد حتما راه خود را به سمت دريا پيدا مي کند.
با اين حال وقتي مي پرسي چرا برخي از رودخانه ها در فصول گرم سال کم آب يا خشک مي شوند، جوابي براي آن ندارند.
در چنين شرايطي کارشناسان مي گويند که بايد توجه شود تا اگر به خاطر سد قرار است آبي ماهر شود، اين آب مربوط به رودخانه هاي پايين دست نباشد.
با اين تفاسير با اينکه سال ها اعلام مي شد مازندران مي تواند دچار مشکلات کم آبي شود اما به اين موضوع زياد توجه نمي شد و سد هراز هم همچنان روي زمين مانده بود. اما وقتي خشکسالي ها دامن اين استان را هم چسبيد، تازه فهميدند که حجم در نظر گرفته شده برای سد هراز که 240 میلیون متر مکعب است مي تواند آب بسيار خوبي را براي روزهاي مبادا ذخيره کند و به بسياري از نيازهاي مازندران در حوزه شرب و کشاورزي پاسخ دهد.
*مردم آهي براي کمک در بساط ندارند
حالا مازندران چشم به راه نشسته تا ببيند سدي که در مدت 28 سال 40 درصد هم پيشرفت فيزيکي نداشته، آيا در عرض 3 سال مي تواند با پيشرفتي 60درصدي به روزهاي بهره برداري و افتتاح خود برسد.
در کمال تاسف حالا دولت رسما اعلام مي کند اعتباري براي حمايت از طرح ندارد و مسئولان هم چشم به دست مردمي دوخته اند که به خاطر فشارهاي اقتصادي آهي در بساط ندارند و براي تامين هزينه هاي ميلياردي سدي که برايشان روز افتتاح آن نامشخص است حتما پا پيش نخواهند گذاشت.
با اين حال بايد ديد اين همه هزينه روي زمين مي ماند يا دولتمردان سد هراز را با تمام گرفتاري هايش ياري مي کنند تا علاوه بر جلوگيري از هدر رفت آبهاي روان، حتما با مديريت اين آبها کشاورزي مناطق پايين دست را هم رونق بخشيده و به اشتغالزايي و رونق توليد محصولات داخلي کمک کنند.