نمايش ميداني «دريادلان» با محوريت شهداي غواص عمليات كربلاي 4 از 27 شهريور ماه در محوطه تئاتر شهر پذيراي مخاطبان و اهالي تئاتر است. به همين بهانه گفت‌وگويي با اميرحسين شفيعي كارگردان اين نمايش داشته‌ايم.
آقاي شفيعي! چه شد كه سوژه غواصان شهيد را براي اجراي نمايش انتخاب كرديد؟وقتي شهداي غواص تفحص شدند به تأويل من مردم ما حال و هوايي دريايي پيدا كردند، به اين معني كه احساسشان غليان پيدا كرد و ما بار ديگر به روزهاي دفاع مقدس برگشتيم. باز مردم را ديدم كه براي قهرمانانشان دچار احساسات شدند و خاطرات روزهاي دفاع مقدس بازنمايي شد. مهم‌تر از همه اينكه وقتي پيكر شهداي غواص تشييع شد، موجي از مردم در مراسم تشييع حضور پيدا كرده و همه در يك صف براي شهدا حركت كردند. هنرمندان هم نبايد قدم‌هايش عقب‌تر از مردم عادي باشد و بايد سعي كنند آثاري را براي اداي دين به اين شهداي غواص توليد كنند. يادمان نرود كه كربلاي 4 از مظلوم‌ترين عمليات‌هاي ماست كه به شكست منتهي مي‌شود اما در درونش يك حماسه بزرگ اتفاق مي‌افتد مانند عاشورا كه 72 تن از ياران اسلام مي‌روند و شهيد مي‌شوند اما حماسه‌اي به وجود مي‌آورند كه ما تا ساليان سال برايش سوگواري مي‌كنيم. كربلاي 4 عاشوراي ديگري براي ما ايراني‌هاست. ما سربازان و قهرمانان وطنمان را به فجيع‌ترين شكل ممكن از دست داديم، دستان اين عزيزان را بستند و آنها را زنده به گور كردند. من هم به عنوان يك هنرمند نمي‌توانم نسبت به مسئله‌اي كه در جامعه‌ام رخ داده است بي‌تفاوت باشم و به همين دليل اثري را توليد كردم كه قابل درك باشد و تماشاگر دوستش داشته باشد. البته بايد به اين نكته توجه كنيم كه من به عنوان كارگردان و ساير اعضاي گروهم كار خاصي نكرديم و انرژي‌اي كه از سوي اين 175 شهيد غواص به سمت كار منتقل مي‌شود كافي است تا اين نمايش به اثري خوب تبديل شود. شايد ما كار خاصي براي برانگيختن احساسات تماشاگران انجام ندهيم اما خود موضوع كار باعث مي‌شود كه مخاطبان در جريان نمايش متأثر شوند و با چشماني اشك‌بار نمايش را دنبال كنند.
از نگارش نمايشنامه بگوييد، از چه نماد‌هايي استفاده كرديد؟قصه غواصان شهيد مانند قصه عاشوراست، قصه امام حسين را همه مي‌دانند و قصه عمليات كربلاي 4را هم همينطور. ما نمايشنامه را از يك طرح و ايده آغاز كرديم و متن مكتوب بر اساس ديالوگ‌نويسي نداريم. ضمن اينكه مي‌دانستيم مردم عمليات كربلاي4 را به خوبي مي‌شناسند و اطلاعات خوبي از اين عمليات و شهداي غواص دارند. ما بايد كار مي‌كرديم كه به بهترين نحو به اين سوژه بپردازيم چون اين سوژه، سوژه‌اي بود كه مردم روي آن متمركز بودند و در اين مدت آثار متعددي با اين سوژه در فضاي مجازي توليد شده بود. گروه ما كارگاه تئاتر ايران است و به صورت كارگاهي اين نمايش را تمرين كرديم و به لطف همان شهداي غواص دستاوردهاي خوبي هم داشته‌ايم.
شيوه اجرايي نمايش يكي از مؤلفه‌هايي است كه مورد توجه مخاطبان قرار گرفته است. از فضاسازي‌هاي نمايشي بگوييد. شيوه ما تئاتر فيزيكال است و از بدن و تصويرهاي خلاقانه استفاده مي‌كنيم. طراحي حركت‌هاي كار از علي براتي است و زحمت اصلي هم بر عهده دوستان حركت است كه تصوير را بازسازي نمي‌كنند. ما عنصر آب را براي اجراي اين نمايش انتخاب كرديم چون نمايش غواص‌ها حتماً بايد در آب انجام مي‌شد چون تنها نمادي كه همه ما از اين شهدا در خاطر داريم همين عنصر آب است و به‌همين دليل ما حوض بزرگ پارك دانشجو را براي اجراي اين نمايش انتخاب كرديم چون زماني كه كار در آب اجرا مي‌شود، تأثير بيشتري بر مخاطب مي‌گذارد. به همين دليل در سه روز ابتدايي كه هواي تهران باراني بود و بيش از هزار تماشاگر زير باران شديد تماشاچي برنامه بودند، با نمايش همذات‌پنداري بيشتري داشتند.
يكي از آسيب‌هاي اثر ارزشي شعارزدگي و سفارشي كار است. چطور از اين ورطه فاصله گرفتيد؟بزرگ‌ترين دستاورد اين نمايش اين است كه از شعار به دور است، هر كسي كه اين نمايش را ديده است مي‌تواند شهادت بدهد. ما به دنبال شور جبهه بوده‌ايم و به دنبال شعورش مي‌گرديم اما به هيچ عنوان به دنبال شعار نبوده‌ايم و به همين دليل از همان ابتداي كار نمادهاي تكراري را حذف كرديم. ما به لحاظ شيوه اجرايي نمايش مدرني را در حوزه دفاع مقدس اجرا مي‌كنيم و تا به حال در اين شيوه در آب و با اين نشانه‌شناسي كار نشده بود.
چه شد كه قالب تئاتر محيطي را براي اجراي نمايش در نظر گرفتيد؟من سال‌هاست كه در تئاتر صحنه‌اي و پس از آن تئاتر خياباني فعال بوده‌ام. براي اين كار قالب محيطي را انتخاب كردم چون اين محيط به اجراي نمايش ما معنا مي‌دهد، آن محيط هم چيزي نيست جز همان استخر آب وسط پارك دانشجو. اعتقاد من اين است كه ما نمايش را براي مردم اجرا مي‌رويم و در فضاي باز با گستره بيشتري از مردم در ارتباط هستم تا زماني كه صحنه را براي اجرا انتخاب مي‌كنم و تعداد انگشت‌شماري براي تماشاي نمايش انتخاب مي‌شوند. ترجيح من اين بود كه همه مردم كار را ببينند تا اينكه تنها قشري از آدم‌ها به تماشاي اجرا بنشينند. حسن تئاتر محيطي اين است كه مردمي كه برنامه‌ريزي‌اي براي تئاتر ندارند مي‌توانند مخاطب نمايش بشوند. شايد كار من اين باشد كه به مخاطبان تئاتر هم اضافه كنم اما عموماً در كارها سعي كرده‌ام كه به زيبايي‌هاي اثر فكر كنم و اجراي خوبي داشته باشم.
بازخوردها تا به امروز چطور بوده است؟بازخوردها بسيار خوب بوده است من اصلاً انتظار چنين بازخورد‌هايي را نداشتم، چه از سمت مخاطبان و چه از سمت مسئولان. يكي از باارزش‌ترين اتفاق‌ها در جريان اجراي اين نمايش اين بود كه پدر يكي از شهداي غواص به تماشاي اجراي اين نمايش آمد و كار را دوست داشت. بازخورد منتقدان و رسانه‌ها در خصوص كار برايم بسيار جالب بود كه خيلي مثبت بود. من همه اين مسائل را نتيجه حماسه‌اي مي‌دانم كه غواصان شهيد به نمايش درآوردند. از طرفي بسيار خوشحالم كه خبر اجراي اين نمايش باعث شد كه ديگر گروه‌ها و نهادهاي فرهنگي به خودشان بيايند و شروع به توليد اثري در خصوص اين شهداي غواص كنند.
استقبال مردم به چه صورت بود؟استقبال مردم بي‌نظير بود. در اين چند روز روزانه حدود 1500 تا 2 هزار مخاطب داشتيم البته انتقاداتي هم بوده است مخصوصاً در موضوع دفاع مقدس. در يكي از روزهاي اجرا يكي از رزمنده‌ها كه در همين عمليات حضور داشت آمد و نكته‌هاي بسيار مهمي در خصوص اين عمليات به من گفت و ما سعي كرديم در اجراي بعدي اين نكات را لحاظ كنيم. من سعي كرده‌ام بعد از اجرا با مخاطبان ارتباط داشته باشم و نظراتشان را بشنوم. روز گذشته هم با يك ايراني مقيم انگليس كه به تماشاي اثر آمده بود به گفت‌وگو نشستم. او مي‌گفت پيش از اين باوري به دفاع مقدس نداشت و پس از تماشاي اين نمايش به اين فكر افتاده است كه چرا به تاريخ معاصر كشور بي‌تفاوت بوده است. او خواست كه من فيلمي از كار را به او بدهم و مبلغ اين كار در خارج از ايران باشد.
در پايان؟قراري با بچه‌هاي گروه گذاشته‌ايم تا روزي كه زنده هستيم و مي‌توانيم كار كنيم نمايش دريادلان را هر سال به مدت 30 شب در روزهايي كه پيكر اين شهداي تفحص شده به خاك سپرده شده‌اند اجرا كنيم و قرار است هر سال يكي از نقاط تهران يا ساير شهرهاي كشور را دريايي كنيم. آنقدر اين شهداي كربلاي 4 غريب و مظلوم هستند كه هر چه ما در خصوص اين بزرگواران كار توليد كنيم باز هم كم است. گاهي ما آنقدر به اتفاقات تئاتر معاصر بي‌توجهيم كه انگار در اين كشور زندگي نمي‌كنيم. اميدوارم كه ناگفته‌هاي جنگ را پيدا كنيم و مسئولان اجازه بدهند كه ما ناگفته‌هاي دفاع مقدس را بگوييم چون پرداختن به اين ناگفته‌ها به جذب مخاطبان منتهي مي‌شود.
