از همان ابتدای جاده به سمت روستا، با جنگلی زیبا اما رازآلود روبرو می‌شوید که ذهن اکثر مسافران را به خود مشغول می‌کند. دیوار، برج‌ها و پله‌های دژ هر گردشگری را به یاد دیوار چین و بناهایی به این قدمت و عظمت می‌اندازد. با این حال برای رسیدن به در اصلی قلعه باید انرژی و توانی مضاعف کنار بگذارید و تا آخر مسیر را طی کنید وگرنه مناظر و مکان‌های زیبایی را از دست خواهید داد.
**
قلعه رودخان را محلي ها به اسم قديمي قله رخون مي‌شناسند اما در طول زمان‌هاي مختلف با نام‌هاي متفاوتي مثل قلعه هزارپله، دژ سگسال (سکسار یا سگسار)، دژ حسامی و دژ هزارپله شناخته شده است. قلعه رودخان، د‍ژي نظامی سنگی است كه طبق نوشته‌ها و بررسي‌هاي تاريخي به دوره ساسانيان تعلق دارد و ساليان سال مركز فرمانروايان گيلان بوده است. اين قلعه در زمان حكومت سلجوقيان تجديدبنا شده و يكي از پايگاه هاي مبارزاتي اسماعيليان محسوب مي شده است.
سردر ورودي اين قلعه كتيبه‌اي وجود داشته كه نوشته‌هايي روي آن حك شده است. اين قلعه براي نخستين بار در سال ۹۱۸ تا ۹۲۱ ه.ق براي سلطان حسام الدين اميردباج بن امير علاءالدين اسحق تجديد بنا شده است. كتيبه هاي موردنظر هم اكنون در گنجينه موزه رشت نگهداري مي‌شود. در جلد یک کتاب "از آستارا تا استرآباد" دکتر منوچهر ستوده، قلعه رودخان را سومین بنا از بناهای عجیب هفتگانه گیلان معرفی کرده و نوشته: «من تاکنون دژی به عظمت و استحکام قلعه رودخان ندیده ام. تنها دژی که می‌تواند برابر اين قلعه باشد، قلعه اصطخر فارس است. دژهای خراسان، الموت رودبار و طارم زنجان در مقابل این دژ، بسیار کوچک و ناچیزند و شاید مساحت 10 یا 12 دژ، مساوی اراضی قلعه رودخان باشد.»
جايگاه جغرافيايي قلعه
براي رفتن به قلعه رودخان از مسير آستارا به رشت وبرعكس استفاده مي‌شود، در هر صورت بايد از شهر فومن عبور كنيد و 20 كيلومتر جاده جنگلي و زيبا اما باريك فومن تا قلعه رودخان را طي كنيد. براي رسيدن به قلعه بايد از روستاهاي گشت، كردمحله، سياه كش، شمس تالان، گوران پس، هولس كام، سيدآباد گذشت و از قلعه رودخان به روستاي حيدرآلات مي‌رسيم كه از اين روستا تا خود قلعه ۵ كيلومتر فاصله دارد. درواقع اين روستا در فاصله ۲۰ كيلومتري جنوب غربي فومن و در ارتفاعی بین ۶۶۵ تا ۷۱۵ متر از سطح دریا واقع شده و در کنارش رودخانه‌ای با همین نام جاری است.
مساحت قلعه بالغ بر ۲/۶هكتار و در ارتفاعي بيش از ۶۰۰ متر در بلندترين نقطه كوه قرار دارد. دیوار قلعه ۱۵۰۰ متر طول دارد و در آن ۶۵ برج و بارو قرار گرفته شده است. نكته قابل توجه اين است كه اين بناي مهم و تاريخي در سال در ۳۰ مرداد ۱۳۵۴، در فهرست آثار تاریخی و ملی ايران ثبت شد اما با وجود تلاش‌هاي صورت گرفته با اين قدمت و معماري خاص هنوز در فهرست جهاني يونسكو به ثبت نرسيده است.
بخش‌هاي مختلف برج
قلعه رودخان هزار پله دارد كه براي رسيدن به در اصلي برج بايد آنها را طي كرد. اين قلعه از دو بخش ارگ و قورخانه تشکیل شده است كه ارگ در قسمت غربی این بنا در دو طبقه واقع شده و جنس آن آجر است. قراول‌خانه‌ها در قسمت شرقی در دو طبقه با نورگیرها و روزنه‌های متعدد بر اطراف تسلط دارد. چشمه‌ای نیز میان قلعه و گودترین محل آن وجود دارد كه گفته مي‌شود که آب آن را با گنگ از ییلاق زرد خونی آورده اند. این چشمه پس از زلزله سال 69 گیلان خشک شده بود اما توسط سازمان میراث فرهنگی و گردشگری گیلان احیاء شد.
بخش شرقی شامل قلعه دوازده ورودی، زندان، در اضطراری، حمام و آبریزگاه است. بخش غربی دوازده ورودی دارد، چشمه، حوض، آب‌انبار، سردخانه، حمام، آبریزگاه شاه‌نشین و چند واحد مسکونی که با برج و بارو محصور شده‌اند، دیگر بناهای این بخش را تشکیل می‌دهند. ۴۰ برج دیده‌بانی دور تا دور قلعه وجود دارد که اتاق‌های هشت ضلعی آن با طاق‌های گنبدی پوشانده شده است. دور تا دور دیوارها و برج‌ها روزنه‌هایی شیب‌دار دیده می‌شود که برای ریختن مواد مذاب و تیراندازی تعبیه شده‌اند.
امكانات رفاهي قلعه رودخان
در حال حاضر بيشتر مساحت قلعه به شكل پارك جنگلي، سنگ چين و شن ريزي شده است و امكانات رفاهي زيادي براي مسافران درنظر گرفته شده است. تا قبل از اين مسافران زمان كوتاهي براي ديدن قلعه اختصاص مي‌دادند اما مدتي است كه در محدوده روستا و پارك جنگلی قلعه رودخان امكانات اقامتی و پذیرایی براي گردشگران فراهم شده است و مي‌توانند شب نيز در اين مكان‌ها اقامت كنند. چندان دور از تصور نيست كه در سال‌هاي آينده قلعه رودخان و محیط اطرافش به یكی از قطب‌های مهم گردشگری شمال ايران و كشور تبدیل شود.
